Bijna net zo veel poolijs gesmolten als in recordjaar
Klimaat
Bijna net zo veel poolijs gesmolten als in recordjaar
Bijna net zo veel poolijs gesmolten als in recordjaar
De ijssmelt op de Noordpool kwam dit jaar dichtbij het laagterecord van 2007. Begin september waren zowel de noordoost- als noordwest passage van de noordelijk ijszee vrijwel ijsvrij maar van een geheel ijsvrije Noordpool was geen sprake.
Het Arctische zeeijs bereikte dit najaar zijn minimum op 14 september. In september 2008 lag er gemiddeld 4.67 miljoen vierkante kilometer zeeijs tegen 4.28 miljoen vierkante kilometer in september 2007. Er is dus iets minder ijs gesmolten dan vorig jaar maar veel meer dan gemiddeld over de laatste dertig jaar In 2005 smolt 5.57 miljoen vierkante kilometer ijs. Dat jaar staat nu op de derde plaats van de jaren met de meeste ijssmelt.
Volgens klimaatonderzoeker Sybren Drijfhout van het KNMI zijn er inmiddels legio aanwijzingen dat de spectaculaire afname aan zeeijs in 2007 niet alleen het gevolg was van de opwarming. Ook het weer bevorderde de ijssmelt. De zon scheen vorig jaar in het poolgebied aanzienlijk meer dan normaal en bovendien werd extreem veel warme lucht vanuit het zuiden aangevoerd. Dat hing samen met een hardnekkig hogedrukgebied boven Alaska en lage druk boven het oosten van Siberië. De temperatuur van de lucht was dit jaar minder hoog dan in 2007, maar de luchtdrukverdeling die zorgt voor aanvoer van warmte keerde terug in augustus zodat er die maand uitzonderlijk veel ijs smolt.
Net als in 2007 is de afname van zeeijs in 2008 sterker dan het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change in zijn modellen aangeeft. Mogelijk is door de opwarming van het noordpoolgebied de gemiddelde circulatie (windrichting) veranderd. Daardoor is de opwarming nog verder versterkt. Nader onderzoek op het KNMI naar abrupte klimaatveranderingen in het Arctisch gebied moet uitwijzen of die hypothese klopt.
©KNMI
De ijssmelt op de Noordpool kwam dit jaar dichtbij het laagterecord van 2007. Begin september waren zowel de noordoost- als noordwest passage van de noordelijk ijszee vrijwel ijsvrij maar van een geheel ijsvrije Noordpool was geen sprake.
Het Arctische zeeijs bereikte dit najaar zijn minimum op 14 september. In september 2008 lag er gemiddeld 4.67 miljoen vierkante kilometer zeeijs tegen 4.28 miljoen vierkante kilometer in september 2007. Er is dus iets minder ijs gesmolten dan vorig jaar maar veel meer dan gemiddeld over de laatste dertig jaar In 2005 smolt 5.57 miljoen vierkante kilometer ijs. Dat jaar staat nu op de derde plaats van de jaren met de meeste ijssmelt.
Volgens klimaatonderzoeker Sybren Drijfhout van het KNMI zijn er inmiddels legio aanwijzingen dat de spectaculaire afname aan zeeijs in 2007 niet alleen het gevolg was van de opwarming. Ook het weer bevorderde de ijssmelt. De zon scheen vorig jaar in het poolgebied aanzienlijk meer dan normaal en bovendien werd extreem veel warme lucht vanuit het zuiden aangevoerd. Dat hing samen met een hardnekkig hogedrukgebied boven Alaska en lage druk boven het oosten van Siberië. De temperatuur van de lucht was dit jaar minder hoog dan in 2007, maar de luchtdrukverdeling die zorgt voor aanvoer van warmte keerde terug in augustus zodat er die maand uitzonderlijk veel ijs smolt.
Net als in 2007 is de afname van zeeijs in 2008 sterker dan het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change in zijn modellen aangeeft. Mogelijk is door de opwarming van het noordpoolgebied de gemiddelde circulatie (windrichting) veranderd. Daardoor is de opwarming nog verder versterkt. Nader onderzoek op het KNMI naar abrupte klimaatveranderingen in het Arctisch gebied moet uitwijzen of die hypothese klopt.
©KNMI
Ik weet niet of het volgende al is gepubliceerd op onweer-online? Volgens het volgende stukje zal de aarde niet opwarmen, maar afkoelen. Dit zou dus, als dit artikel waar is, de ijssmelt stoppen.
Wereld stuk kouder
Door al het gekrakeel over global warming is het de meeste mensen niet bekend dat de aarde al sinds 1998 niet meer opwarmt. Sinds 2006 is er zelfs een opmerkelijke afkoeling gaande. Ondertussen is het - altijd nog zeer geringe - CO2-gehalte in de atmosfeer vrolijk door gestegen. Plaatjes zeggen meer dan woorden. Het plaatje voor augustus 2008 in vergelijking met de reeks 1998-2006 zegt meer dan genoeg
Dat het KNMI in Nederland altijd nog bericht over te warme maandgemiddelden komt alleen omdat zij vergelijken met 1970-2000. Dat tijdvak startte erg koud en dus is het voorlopig nauwelijks haalbaar om na de sterke opwarming in de negentiger jaren onder die letterlijk gedateerde waarden te duiken. Op het plaatje kan iedereen zien dat de aarde nu bijna overal kouder is dan in het tijdvak 1998-2006.
Wereld stuk kouder
Door al het gekrakeel over global warming is het de meeste mensen niet bekend dat de aarde al sinds 1998 niet meer opwarmt. Sinds 2006 is er zelfs een opmerkelijke afkoeling gaande. Ondertussen is het - altijd nog zeer geringe - CO2-gehalte in de atmosfeer vrolijk door gestegen. Plaatjes zeggen meer dan woorden. Het plaatje voor augustus 2008 in vergelijking met de reeks 1998-2006 zegt meer dan genoeg
Dat het KNMI in Nederland altijd nog bericht over te warme maandgemiddelden komt alleen omdat zij vergelijken met 1970-2000. Dat tijdvak startte erg koud en dus is het voorlopig nauwelijks haalbaar om na de sterke opwarming in de negentiger jaren onder die letterlijk gedateerde waarden te duiken. Op het plaatje kan iedereen zien dat de aarde nu bijna overal kouder is dan in het tijdvak 1998-2006.
Ontwikkeling Noordpoolijs blijft zorgwekkend
De herfst vordert, en de winter staat voor de deur. Vanochtend had Volkel van de officiële stations in ons land de primeur om de eerste vorst op anderhalve meter hoogte op te tekenen na de zomer. Het kwik daalde er tot -0.6 graden. De komende nachten zal de temperatuur op veel meer plaatsen met het vriespunt gaan flirten.
In het Hoge Noorden is de winter al begonnen. Rondom de Noordpool is de poolnacht inmiddels begonnen en het gebied waar de zon niet meer opkomt, wordt gestaag groter om uiteindelijk op 21 december, als de astronomische winter begint, bij de poolcirkel tot staan te komen. Dankzij de gestaag dalende temperatuur, kent het zeeijs rondom de Noordpool momenteel een sterke uitbreiding. We zullen eens kijken hoe de ijstoestand nu is, na het dramatische verloop vorig jaar.
Zo ziet de (bevroren) zee er rondom de polen uit. De laag kan dun, maar ook dik zijn, in beide gevallen geeft de satelliet een ijsbedekking van 100%.
IJstoestand zorgwekkend, maar stabiel
Na de dramatische ijsafsmelt van vorig jaar, werd gevreesd dat de wateren rondom de Noordpool dit jaar wel eens ijsvrij zouden kunnen worden. Gelukkig is dat de afgelopen zomer niet gebeurd. Zoals in de afbeelding hieronder is te zien en waarin de ijstoestand van 26 oktober vorig jaar met die van dit jaar wordt vergeleken, is er sprake van een positief terugkoppelingseffect. Vorig jaar was er aan het eind van de zomer zoveel open water, dat de temperatuur in september en oktober niet sterk wilde dalen. Boven een ijsvlakte lukt dat wel, boven open water niet. Het gevolg was zonder overdrijving dramatisch te noemen. Daar waar in oktober kwikstanden van rond -20 graden al gemeengoed zijn, vroor het vorig jaar slechts licht tot matig. Grote gebieden kregen een gemiddelde oktobertemperatuur die tussen 8 en 12 graden boven de norm lag, een ongekende afwijking naar boven.
De ijsbedekking rondom de Noordpool op 26 otober 2007 (links) en een jaar later (rechts); dus twee dagen geleden. Bij diep paarse kleuren is die bedekking 100%. Sneeuw op het land ziet grijs. Bij een dik sneeuwtapijt of een ijskap, ziet deze wit. Er is nu duidelijk meer sneeuw en ijs dan een jaar geleden.
Dat terugkoppelingseffect mag niet worden onderschat. Het is daarom verheugend om te zien dat met name het zeegebied ten noorden van Alaska en Oost-Siberië aanzienlijk meer ijs heeft dan vorig jaar, maar ook aan de Europese kant is het ijs verder uitgebreid. Vooral aan de oostkant van Spitsbergen is dat te zien, alsmede langs de kusten ten oosten van Nova Zembla.
Te zien is ook dat meer ijs in de noordelijke wateren, ook leidt tot lagere temperaturen op het omringende land. Een veel groter gebied in met name Siberië, in iets mindere mate ook in Alaska, is nu al met een dik pak sneeuw bedekt (het witte gebied) in vergelijk met precies een jaar geleden. Het positieve van dit verhaal is dat er nu ook een groter gebied met meerjarig (lees: tweejarig) ijs zal worden bedekt. Tweejarig ijs is dikker dan eenjarig ijs, want de ijsuitbreiding is maar één kant van het verhaal. De ijsdikte is eigenlijk nog belangrijker.
Reden tot juichen is er allerminst, wat de grafiek van de tweede afbeelding laat zien. Deze toont de ijsverspreiding sinds 1979 in de loop van de seizoenen. Als we kijken naar de minimale ijsverspreiding aan het eind van de zomer, dan was deze dit jaar en vorig jaar minimaal, en niet eens met een nipt verschil in verschil met de jaren daarvoor. Het verschil bedraagt één miljoen vierkante kilometer.
Het verloop van de ijsbedekking rondom de Noordpool in de loop van de jaren, sinds 1979. Vooral de laatste jaren is er sprake van een dramatische afname.
Die afname van de laatste jaren is in deze grafiek die van ieder seizoen de gemiddelde ijsbedekking geeft, duidelijk te zien.
De volgende twee afbeeldingen hierboven laten dat op een iets andere manier zien. De ijsbedekking laat eigenlijk al tientallen jaren een gestage afname zien, die de laatste twee jaar opeens dramatisch versneld is. Gevreesd moet worden dat de werkelijke afname van het ijs gedurende de jaren vóór 2007 deels is gemaskeerd, maar toen meer in de afname van de ijsdikte is gaan zitten. Zodra die dikte letterlijk tot ‘nul’ afnam, werd deze ook voor de satellieten zichtbaar!
Het ijs rondom de Zuidpool
Maar niet overal is het toch kommer en kwel? Had het zeeijs rondom Antarctica aan het eind van de voorlaatste poolwinter niet een maximale uitbreiding bereikt? Het antwoord is ja, maar we moeten ons hier niet blij maken met een dooie mus. Antarctica is een extreem koud continent, waar het klimaat min of meer zijn eigen gang lijkt te gaan. Niettemin lijken ook daar de kustgebieden warmer te worden. Een matige opwarming van Antarctica hoeft op zich niet funest te zijn. Het is daar zó koud dat ook bij een temperatuurstijging het kwik op de meeste plaatsen ver onder nul blijft gedurende vrijwel het hele jaar, met uitzondering van een smalle kuststrook. Het resultaat is dan dat er meer sneeuw gaat vallen, omdat warmere lucht meer vocht kan bevatten. Het centrale deel van de ijskap is namelijk een van de droogste gebieden op Aarde. Er valt daar hooguit tien cm sneeuw per jaar.
De verspreiding van het ijs in de wateren rondom de Zuidpool op 26 oktober van dit jaar.
Het warmer worden van de randen van dit ijscontinent kan tot gevolg hebben dat het ijs sneller gaat stromen en dat daarmee meer ijs in de omringende zeeën terechtkomt. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat het zeeijs eind vorig jaar een maximale uitbreiding bereikte.
Het verloop van de ijsbedekking sinds 1978 rondom de Zuidpool. De minima in de zomer en de maxima in de winter lijken met wat kleine schommelingen ongeveer constant te blijven, een heel verschil met de Noordpool.
Deze grafiek toont de ijsanomalie ten opzichte van de norm 1978-2000, rondom de Zuidpool. Ook hier zien we een constant verloop, al zou een optimist er mischien een rechte door kunnen trekken met een zeer licht stijgende gradiënt.
Kijkend naar de grafieken die op dezelfde manier als bij de Noordpool het verloop van de ijsuitbreiding weergeven, dan zien we dat het beeld in feite nagenoeg constant blijft. Door de jaren heen lig de minimale uitbreiding steeds rond de 2 miljoen vierkante km, en de maximale rond de 15 miljoen km. Het maximum van vorig jaar is dit jaar gevolgd door een behoorlijk laag maximum, dat sinds 1979 een paar keer vrijwel is geëvenaard, maar slechts éénmaal, in 1986, duidelijk is onderschreden. Kijken we naar de zogenaamde ‘ijsanomalie’ dan kunnen we met wat goede wil daar doorheen wel een rechte tekenen met een zeer licht stijgende tendens, maar is het verstandiger om te stellen dat de ijstoestand rondom de Zuidpool de laatste twintig jaar vrijwel constant is gebleken, althans als we puur naar de ijsbedekking kijken, zonder ook de ijsdikte in ogenschouw te nemen.
Zeespiegelrijzing?
Veel mensen die in laaggelegen gebieden wonen, beginnen zich zorgen te maken over de zeespiegelrijzing. Voor wat betreft het smelten van het zeeijs rondom de Noordpool, zijn die zorgen onterecht. Zelfs al zou daar al het ijs smelten, dan nog zal dat geen effect hebben op de hoogte van de zeespiegel. Wél zorgwekkend is de situatie op Groenland. Daar lijkt aanhoudend meer ijs te smelten dan er ’s winters aan sneeuw wordt bijgevuld. Als de ijskap van Groenland in één klap in vloeibaar water zou veranderen, dan zou de zeespiegel ongeveer met zes meter stijgen. Het is nog veel onbekend betreffende het afsmelten van Groenland, maar duidelijk is in ieder geval dat dit een zeer geleidelijk proces is dat zich niet over tientallen jaren, maar meer over eeuwen, zo niet duizenden jaren uitstrekt.
Op Antarctica ligt voldoende ijs opgeslagen om de zeespiegel met een slordige 60 meter te verhogen, maar dat die ijskap verdwijnt, daar hoeven we al helemaal niet bang voor te zijn. Ook als het daar opwarmt, zal de toegenomen sneeuwval de grotere afsmelt meer dan weten te compenseren. Het zou een versnelde afsmelt van Groenland voor een deel teniet kunnen doen. Over de diverse processen die hier invloed hebben, is echter nog lang niet alles bekend. De moraal van dit verhaal is echter dat, hoewel er dit jaar enig herstel lijkt op te treden, de ijstoestand rondom de Noordpool zeer zorgwekkend is en blijft. De klimaatveranderingen die optreden in het Hoge Noorden lijkt zich zo nog veel sneller te voltrekken dan in en rondom ons eigen land, wat ingrijpende gevolgen heeft voor de flora en fauna ter plekke.
Bronnen: Meteo Consult, Polar Research Group University of Illinois at Urbana-Champaign. Foto’s en grafieken, PRG/UIUC; div. internetsites.
De herfst vordert, en de winter staat voor de deur. Vanochtend had Volkel van de officiële stations in ons land de primeur om de eerste vorst op anderhalve meter hoogte op te tekenen na de zomer. Het kwik daalde er tot -0.6 graden. De komende nachten zal de temperatuur op veel meer plaatsen met het vriespunt gaan flirten.
In het Hoge Noorden is de winter al begonnen. Rondom de Noordpool is de poolnacht inmiddels begonnen en het gebied waar de zon niet meer opkomt, wordt gestaag groter om uiteindelijk op 21 december, als de astronomische winter begint, bij de poolcirkel tot staan te komen. Dankzij de gestaag dalende temperatuur, kent het zeeijs rondom de Noordpool momenteel een sterke uitbreiding. We zullen eens kijken hoe de ijstoestand nu is, na het dramatische verloop vorig jaar.
Zo ziet de (bevroren) zee er rondom de polen uit. De laag kan dun, maar ook dik zijn, in beide gevallen geeft de satelliet een ijsbedekking van 100%.
IJstoestand zorgwekkend, maar stabiel
Na de dramatische ijsafsmelt van vorig jaar, werd gevreesd dat de wateren rondom de Noordpool dit jaar wel eens ijsvrij zouden kunnen worden. Gelukkig is dat de afgelopen zomer niet gebeurd. Zoals in de afbeelding hieronder is te zien en waarin de ijstoestand van 26 oktober vorig jaar met die van dit jaar wordt vergeleken, is er sprake van een positief terugkoppelingseffect. Vorig jaar was er aan het eind van de zomer zoveel open water, dat de temperatuur in september en oktober niet sterk wilde dalen. Boven een ijsvlakte lukt dat wel, boven open water niet. Het gevolg was zonder overdrijving dramatisch te noemen. Daar waar in oktober kwikstanden van rond -20 graden al gemeengoed zijn, vroor het vorig jaar slechts licht tot matig. Grote gebieden kregen een gemiddelde oktobertemperatuur die tussen 8 en 12 graden boven de norm lag, een ongekende afwijking naar boven.
De ijsbedekking rondom de Noordpool op 26 otober 2007 (links) en een jaar later (rechts); dus twee dagen geleden. Bij diep paarse kleuren is die bedekking 100%. Sneeuw op het land ziet grijs. Bij een dik sneeuwtapijt of een ijskap, ziet deze wit. Er is nu duidelijk meer sneeuw en ijs dan een jaar geleden.
Dat terugkoppelingseffect mag niet worden onderschat. Het is daarom verheugend om te zien dat met name het zeegebied ten noorden van Alaska en Oost-Siberië aanzienlijk meer ijs heeft dan vorig jaar, maar ook aan de Europese kant is het ijs verder uitgebreid. Vooral aan de oostkant van Spitsbergen is dat te zien, alsmede langs de kusten ten oosten van Nova Zembla.
Te zien is ook dat meer ijs in de noordelijke wateren, ook leidt tot lagere temperaturen op het omringende land. Een veel groter gebied in met name Siberië, in iets mindere mate ook in Alaska, is nu al met een dik pak sneeuw bedekt (het witte gebied) in vergelijk met precies een jaar geleden. Het positieve van dit verhaal is dat er nu ook een groter gebied met meerjarig (lees: tweejarig) ijs zal worden bedekt. Tweejarig ijs is dikker dan eenjarig ijs, want de ijsuitbreiding is maar één kant van het verhaal. De ijsdikte is eigenlijk nog belangrijker.
Reden tot juichen is er allerminst, wat de grafiek van de tweede afbeelding laat zien. Deze toont de ijsverspreiding sinds 1979 in de loop van de seizoenen. Als we kijken naar de minimale ijsverspreiding aan het eind van de zomer, dan was deze dit jaar en vorig jaar minimaal, en niet eens met een nipt verschil in verschil met de jaren daarvoor. Het verschil bedraagt één miljoen vierkante kilometer.
Het verloop van de ijsbedekking rondom de Noordpool in de loop van de jaren, sinds 1979. Vooral de laatste jaren is er sprake van een dramatische afname.
Die afname van de laatste jaren is in deze grafiek die van ieder seizoen de gemiddelde ijsbedekking geeft, duidelijk te zien.
De volgende twee afbeeldingen hierboven laten dat op een iets andere manier zien. De ijsbedekking laat eigenlijk al tientallen jaren een gestage afname zien, die de laatste twee jaar opeens dramatisch versneld is. Gevreesd moet worden dat de werkelijke afname van het ijs gedurende de jaren vóór 2007 deels is gemaskeerd, maar toen meer in de afname van de ijsdikte is gaan zitten. Zodra die dikte letterlijk tot ‘nul’ afnam, werd deze ook voor de satellieten zichtbaar!
Het ijs rondom de Zuidpool
Maar niet overal is het toch kommer en kwel? Had het zeeijs rondom Antarctica aan het eind van de voorlaatste poolwinter niet een maximale uitbreiding bereikt? Het antwoord is ja, maar we moeten ons hier niet blij maken met een dooie mus. Antarctica is een extreem koud continent, waar het klimaat min of meer zijn eigen gang lijkt te gaan. Niettemin lijken ook daar de kustgebieden warmer te worden. Een matige opwarming van Antarctica hoeft op zich niet funest te zijn. Het is daar zó koud dat ook bij een temperatuurstijging het kwik op de meeste plaatsen ver onder nul blijft gedurende vrijwel het hele jaar, met uitzondering van een smalle kuststrook. Het resultaat is dan dat er meer sneeuw gaat vallen, omdat warmere lucht meer vocht kan bevatten. Het centrale deel van de ijskap is namelijk een van de droogste gebieden op Aarde. Er valt daar hooguit tien cm sneeuw per jaar.
De verspreiding van het ijs in de wateren rondom de Zuidpool op 26 oktober van dit jaar.
Het warmer worden van de randen van dit ijscontinent kan tot gevolg hebben dat het ijs sneller gaat stromen en dat daarmee meer ijs in de omringende zeeën terechtkomt. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat het zeeijs eind vorig jaar een maximale uitbreiding bereikte.
Het verloop van de ijsbedekking sinds 1978 rondom de Zuidpool. De minima in de zomer en de maxima in de winter lijken met wat kleine schommelingen ongeveer constant te blijven, een heel verschil met de Noordpool.
Deze grafiek toont de ijsanomalie ten opzichte van de norm 1978-2000, rondom de Zuidpool. Ook hier zien we een constant verloop, al zou een optimist er mischien een rechte door kunnen trekken met een zeer licht stijgende gradiënt.
Kijkend naar de grafieken die op dezelfde manier als bij de Noordpool het verloop van de ijsuitbreiding weergeven, dan zien we dat het beeld in feite nagenoeg constant blijft. Door de jaren heen lig de minimale uitbreiding steeds rond de 2 miljoen vierkante km, en de maximale rond de 15 miljoen km. Het maximum van vorig jaar is dit jaar gevolgd door een behoorlijk laag maximum, dat sinds 1979 een paar keer vrijwel is geëvenaard, maar slechts éénmaal, in 1986, duidelijk is onderschreden. Kijken we naar de zogenaamde ‘ijsanomalie’ dan kunnen we met wat goede wil daar doorheen wel een rechte tekenen met een zeer licht stijgende tendens, maar is het verstandiger om te stellen dat de ijstoestand rondom de Zuidpool de laatste twintig jaar vrijwel constant is gebleken, althans als we puur naar de ijsbedekking kijken, zonder ook de ijsdikte in ogenschouw te nemen.
Zeespiegelrijzing?
Veel mensen die in laaggelegen gebieden wonen, beginnen zich zorgen te maken over de zeespiegelrijzing. Voor wat betreft het smelten van het zeeijs rondom de Noordpool, zijn die zorgen onterecht. Zelfs al zou daar al het ijs smelten, dan nog zal dat geen effect hebben op de hoogte van de zeespiegel. Wél zorgwekkend is de situatie op Groenland. Daar lijkt aanhoudend meer ijs te smelten dan er ’s winters aan sneeuw wordt bijgevuld. Als de ijskap van Groenland in één klap in vloeibaar water zou veranderen, dan zou de zeespiegel ongeveer met zes meter stijgen. Het is nog veel onbekend betreffende het afsmelten van Groenland, maar duidelijk is in ieder geval dat dit een zeer geleidelijk proces is dat zich niet over tientallen jaren, maar meer over eeuwen, zo niet duizenden jaren uitstrekt.
Op Antarctica ligt voldoende ijs opgeslagen om de zeespiegel met een slordige 60 meter te verhogen, maar dat die ijskap verdwijnt, daar hoeven we al helemaal niet bang voor te zijn. Ook als het daar opwarmt, zal de toegenomen sneeuwval de grotere afsmelt meer dan weten te compenseren. Het zou een versnelde afsmelt van Groenland voor een deel teniet kunnen doen. Over de diverse processen die hier invloed hebben, is echter nog lang niet alles bekend. De moraal van dit verhaal is echter dat, hoewel er dit jaar enig herstel lijkt op te treden, de ijstoestand rondom de Noordpool zeer zorgwekkend is en blijft. De klimaatveranderingen die optreden in het Hoge Noorden lijkt zich zo nog veel sneller te voltrekken dan in en rondom ons eigen land, wat ingrijpende gevolgen heeft voor de flora en fauna ter plekke.
Bronnen: Meteo Consult, Polar Research Group University of Illinois at Urbana-Champaign. Foto’s en grafieken, PRG/UIUC; div. internetsites.
