Omslag naar kil herfstweer

Volgens de astronomische kalender is 21 september de herfst begonnen, maar van het typische kille herfstbeeld was rond die datum nog niet echt sprake. De zon scheen regelmatig en de temperatuur lag relatief hoog, maar wel begonnen de blaadjes heel geleidelijk al van de bomen te vallen. Er was dagelijks wat bewolking, maar erg veel neerslag viel er niet uit. Slechts heel af en toe een bui of een spettertje regen verspreid over het land. Maar de zon die in de middag toch vaak nog doorbrak is de meeste mensen het meest bijgebleven.


_{De bladeren beginnen geleidelijk van de bomen te vallen. De herfst is duidelijk in aantocht. Foto: Ria Luttikhold}

Deze week is dat wel even anders. De hogedrukinvloed is de komende dagen definitief uit het zicht en de lagedrukinvloed vanuit het noorden en noordwesten neemt het stokje over. Een vrij actief lagedrukgebied, ofwel een depressie, lag dinsdagmiddag boven de Noordzee, tussen Schotland en Noorwegen in, en deze brengt heel wat storingen met zich mee. Er staat een stevige wind, het is fris, er valt neerslag en van de zon is geen sprake. Het typische herfstbeeld.


_{Een weermodel laat hier ook duidelijk de buien langs de kust zien. Vanaf de Golf van Biskaje tot aan de kust van Noorwegen is dit door de groene vlekken duidelijk weergegeven.}

Overgang
De herfst kent in Nederland natuurlijk zeer grote contrasten, het weer kan binnen enkele dagen flink omslaan. Op 7 november 1965 was het bijvoorbeeld nog 20 graden in Limburg, en een week later viel er sneeuw in Eelde en vroor het 13 graden. Maar ook werd er op 4 september in 1929 nog 35,2 graden in Maastricht gehaald en in de laatste tien dagen van de maand september is het eeuwrecord 30,4 graden op 26 september 1967 in Buchten. Nu zijn deze laatste twee temperaturen vrij uitzonderlijk, maar een graad of 20 in september is niet zo heel vreemd, want zeker in de eerste drie weken van de maand kan het nog bijna zomers aan doen. De verschillen tussen het begin en het einde van de maand zijn echter wel vaak groot. De dagen worden namelijk steeds minder lang en de zon verliest geleidelijk meer kracht. In oktober wordt het gemiddeld over het land nog op 11 dagen warmer dan 15 graden en op 1 dag warmer dan 20 graden.


_{De paraplu's kunnen tevoorschijn gehaald worden, want we zullen ze nodig hebben de komende dagen. Foto: Alexandra Smink.}

In de herfst zijn er in de regel ook meer, maar ook zwaardere, buien, langs de kust dan in het binnenland. De kust is in deze tijd van het jaar ook de natste regio. De oorzaak daarvan is het nog relatief warme water van de Noordzee dat in de herfstmaanden geleidelijk afkoelt. De hoge temperatuur van het zeewater is in de koude vochtige lucht dan een belangrijke voedingsbron voor buien. Vooral wanneer koude lucht vanuit de poolstreek wordt aangevoerd, vormen zich boven de Noordzee talrijke buien en die zijn dan vooral in de kustprovincies actief. Boven het koudere land neemt de activiteit van de buien over het algemeen sterk af, waardoor er daar gemiddeld minder hevige exemplaren vallen.


_{Maar vooral in oktober is het verschil met de kust en het binnenland goed zichtbaar.}

Eind september 2008
Dit jaar was het voor het einde van de maand september overdag nog relatief warm. Zaterdag 27 september werd het in bijvoorbeeld Heino precies 20 graden, in Zestienhoven werd 20,1 graden gehaald en in Cabauw steeg het kwik tot 20,3 graden. Toch lag de gemiddelde temperatuur in de Bilt met 13,6 graden iets lager dan het langjarig gemiddelde van 14,2 graden en september was dan ook meteen de eerste maand van dit jaar die gemiddeld kouder was dan de norm.

Vanaf maandag 29 september kreeg lagedruk geleidelijk meer invloed op ons land. Hierdoor wisten storingen, die door de hogedruk eerder op afstand werden gehouden, wel tot ons land door te dringen en dat betekent voor de rest van de eerste oktoberweek: bewolking en, soms hevige, buien, waarbij ook onweer en hagel voor kan komen. Overdag is het, door aanvoer van koudere lucht vanuit het westen tot noordwesten, ook meteen een stuk frisser, tussen 12 en 14 graden.


_{In de maand september is het kusteffect qua neerslag al goed zichtbaar. Donkergroen is meer neerslag en oranje minder.}

Bij die west- tot noordwestelijke stroming wordt het eerdergenoemde kusteffect ook goed zichtbaar. De koude lucht die over het relatief warme zeewater komt en dus vooral op de overgang van zee naar land voor zeer stevige buien zorgt.

Vooruitzichten
Vooral de komende dagen wordt dat kusteffect duidelijk zichtbaar. Er vallen dan langs de kust enkele stevige buien, soms ook met onweer en windstoten. In het binnenland vallen ook enkele buien, maar deze zijn over het algemeen minder hevig. De temperatuur komt niet hoger uit dan een graad of 11 tot 14.

_{Bronnen: Meteo Consult, KNMI}