IJszee borrelt broeikasgas op

Ten westen van het Noorse eiland Svalbard borrelen regelmatig pluimen methaangas omhoog. Een broeikasgas dat twintig keer schadelijker is dan koolstofdioxide en dat de veronderstelde opwarming van de aarde sterk zou versnellen. Maar ook in andere wateren rondom de Noordpool, bijvoorbeeld langs de Russische noordkust, borrelt dit gas regelmatig omhoog. De interesse in ondergrondse methaanvoorraden is bij onderzoekers erg groot, omdat wordt aangenomen dat het vrijkomen van grote hoeveelheden van dit broeikasgas in het verleden heeft geleid tot temperatuurstijgingen, klimaatveranderingen en uitstervende diersoorten.


_{Permafrostgebieden in het Noordpoolgebied. Donkerblauw is permafrost dat het hele jaar bevroren is. Donkergroen is permafrost waarvan de toplaag af en toe smelt. Grijsgroen is sporadische permafrost. Lichtblauw is geïsoleerd permafrost.}

Het broeikasgas methaangas
Methaangas is het één van de belangrijkste bestanddelen van aardgas en ontstaat bij afbraak van organische stoffen door bacteriën, wanneer er geen zuurstof voorhanden is. Deze zuurstofloze, ofwel anaerobe omstandigheden komen vaak in moerasbodems voor, maar ook in de omgeving van bijvoorbeeld rundveehouderijen is een verhoogde concentratie van methaan aanwezig, omdat de bacteriën in de voormagen van runderen bij het verteren van voedsel ook methaan produceren.


_{Plaatsen waar de expeditie extreme opborrelingen van methaangas tegenkwam.}

Op oceaanbodems en in permafrostgebieden, aan de onderzijde van de bevroren bodemlaag, bestaan ook grote voorraden methaan, zij het in vaste vorm ofwel methaanhydraat. Bij hogere temperaturen kan het ‘smelten’ en vormt zich een gas, methaangas. Af en toe ontsnapt een deel van dit methaangas naar de oppervlakte, dus het opborrelen van hiervan is niets nieuws. Maar wat maakt het momenteel dan zo nieuwswaardig? Grote hoeveelheden van dit gas komen klaarblijkelijk vrij bij het langzaam ontdooien van permafrost lagen in en rondom het Noordpoolgebied.

Wat is permafrost?
Permafrost is in feite een permanent bevroren ondergrond dat onder andere rondom de Noordpool veelvuldig te vinden is. Het bevindt zich naar schatting onder 20% van de aardse landmassa. Wanneer in het voorjaar het bovenste deel ontdooit, vormt zich een natte, onstabiele laag modder, want het water dat vrijkomt bij het dooien kan niet in de bodem wegzakken. In de laag die in het voorjaar ontdooit, ofwel de actieve laag, kan plantengroei plaatsvinden, in de permafrostlaag niet.


_{Zichtbaar permafrost met een duidelijke actieve toplaag.}

De dikte van de permafrostlaag kan tientallen meters bedragen en bevat grote hoeveelheden methaanhydraat. De ontdooiing van de bevroren lagen wordt daarom gezien als versterking van het broeikaseffect, want bij het smelten van de permafrost zouden grote hoeveelheden methaangas en CO2 vrij kunnen komen. Waardoor het broeikaseffect nog eens extra versterkt wordt.


_{Doorsnede van permafrost met een actieve laag, permafrost en een taliklaag.}

Effect op het klimaat
Een onderzoeksschip ontdekte langs de Russische noordkust grote concentraties methaan, die in de Oost-Siberische Zee en de Laptevzee wel honderd keer groter waren dan de hoeveelheid gas die in de atmosfeer hoort te zitten. Het zeeoppervlak schuimde van het opborrelende gas. Er wordt vanuit gegaan dat de permafrostlaag daar aan het smelten is, waardoor het gas door de zachtere laag kan sijpelen. Echter, in zulke grote hoeveelheden, dat de hoeveelheid vrijgekomen methaangas in dit deel van het poolgebied met gemak de totale uitstoot van de wereldoceanen evenaart.

Nu is dit in het kader van de opwarming van de aarde een groot aandachtspunt voor de klimaatwetenschappers. Wanneer de aarde, en dus ook het water, namelijk warmer wordt, zal ook meer permafrost gaan smelten, waardoor er ook meer methaangas vrij zal komen. Het broeikaseffect zou hierdoor ernstig worden versneld, waardoor de aarde dus weer sneller opwarmt, evenals andere permafrostgebieden, waardoor het methaangas nog sneller zal gaan ontsnappen.

_{Bronnen: Meteo Consult, The Independent, Noorderlicht VPRO, International Arctic Research Center}