Abrupte klimaatverandering
Abrupte klimaatverandering
Klimaatverandering is een onderwerp dat eigenlijk niet uit het nieuws verdwijnt. Of het nu om de tegenwoordig in de zomer meer dan eens optredende wateroverlast als gevolg van zware buien gaat, of om het optreden van extreme smog tijdens de vrijdag in Peking gestarte Olymische Spelen, klimaatverandering is en blijft ‘hot’.
Een vraag die altijd een beetje boven de almaar voortdurende discussies hangt is hoe snel het klimaat in potentie kan veranderen. Wordt in de steeds weer opnieuw verschijnende rapporten vooral gesproken van geleidelijke, min of meer gestaag verlopende veranderingen langs gladgestreken lijnen, in de praktijk lijkt het allemaal toch wat schoksgewijzer te gaan. Kijken we bij voorbeeld naar de veranderingen in Nederland, dan lijkt zich rond 1988 een soort temperatuursprong te hebben voorgedaan en misschien zeer recent ook wel in 2005.
Nederland veranderde in een poolwoestijn. Dat kan er ongeveer als op deze foto hebben uitgezien, maar dan zonder het ijs. Foto: archief.
Een andere aanwijzing voor hoe anders het kan gaan dan soms gedacht is de gang van zaken met betrekking tot het zeeijs in het Noordpoolgebied. Het is nog maar een paar jaar geleden dat ervan werd uitgegaan dat we ergens in de tweede helft van de eeuw tijdens de zomermaanden voor het eerst met een nagenoeg zee-ijsvrij Noordpoolgebied geconfronteerd zouden worden. Later werd dat bijgesteld naar een tijdstip rond 2030 en 2040. De laatste jaren ging de afname van het zeeijs echter zo snel dat een Noordpoolzee zonder zeeijs in de zomer nog maar een kwestie van jaren leek. Er waren deskundigen die dit jaar voor het eerst al een geografische Noordpool zonder ijs verwachtten. En hoewel de smelt van het ijs op dit moment bijzonder snel verloopt, lijkt dat er dit jaar toch niet meer van te komen.
Abrupter
De veranderingen in weer en klimaat houden zich dus niet zo goed aan de tijdschema’s, zoals wij die als mensen in al onze rapporten vastleggen, zoveel is wel duidelijk. Het kan allemaal veel abrupter gaan. Aan een kant is dit natuurlijk voer voor mensen die toch al niet zo erg geloven in alle scenario’s die de klimaatdeskundigen ons steeds voorhouden, aan de andere kant zou dit ook kunnen betekenen dat alles wat in die rapporten wordt verwacht veel eerder en dus ook abrupter waarheid zou kunnen zijn. En dat veel dingen, die voor ons niet veel meer dan toekomstmuziek zijn, ons in ons leven dus ook nog lastig kunnen vallen.
Op basis van een onderzoek van bezinksels in een van deze kratermeren in de Eifel hebben deskundigen een zeer abrupte klimaatverandering in het verre verleden kunnen aantonen. Foto: Wikipedia
In dat licht bezien zijn de uitkomsten van een onderzoek, die begin deze maand in Duitsland werden gepresenteerd, illustratief. Op basis van een studie naar bezinksels in een kratermeer in de Duitse Eifel hebben de onderzoekers een scherpe klimaatverandering kunnen vaststellen die ongeveer 12.700 jaar geleden plaatshad. Volgens hen daalde de gemiddelde temperatuur in het gebied toen in een periode van slechts drie jaar tijd (!) met 3 tot 5 graden, om daarna ongeveer 1150 jaar lang niet wezenlijk te veranderen. De Engelsen noemen deze periode, die zich nog tijdens de laatste ijstijd afspeelde, treffend ‘The Big Freeze’.
Onderzoek
In de loop van de tijd is er al veel onderzoek gedaan naar deze klimaatverandering. Dat het een abrupte verandering was, wisten we ook wel. Maar zo abrupt… Het bijzondere ervan is in elk geval dat de bewuste verandering op het noordelijk halfrond veel markanter was dan op het zuidelijk halfrond, een observatie die tegenwoordig vaker wordt gedaan bij klimaatveranderingen. Want ook de huidige veranderingen in het klimaat lijken op het noordelijk halfrond voorlopig groter te zijn dan die op het zuidelijk halfrond, al is het zeker niet zo dat de veranderingen aan het zuidelijk halfrond voorbij gaan.
In deze grafiek is in reconstructie te zien hoe de temperatuur 12.700 jaar geleden plotseling daalde, om pas ruim duizend jaar later weer op te krabbelen. Figuur: Wikipedia.
Behalve kouder werd het weer 12.700 jaar geleden meteen ook een stuk stormachtiger, zo hebben de onderzoekers in Duitsland vastgesteld. Ze wijten dit aan een combinatie van het plotseling sterker worden van de straalstroom toen en de ineens veel zuidelijkere ligging ervan dan voorheen. Ter illustratie: onderzoeken hebben al uitgewezen dat de gemiddelde temperaturen in het binnenland van Groenland destijds zo’n 15 graden lager moeten hebben gelegen dan tegenwoordig en het is er ook nu erg koud. Het binnenland van Engeland kwam toen op jaargemiddelden tussen -3 en -5 graden uit (!), waarbij wel bedacht moet worden dat we ons nog middenin de laatste ijstijd bevonden. Het behoeft geen betoog dat onze omgeving er in die tijd er heel anders uitzag. Grote delen van Europa werden een toendra, terwijl zich in de periode daarvoor juist bossen waren gaan ontwikkelen, Nederland werd een poolwoestijn. Verder groeiden de ijsmassa’s in het Alpengebied, Schotland en in Scandinavie weer snel aan.
Warme Golfstroom
Over de oorzaak van de abrupte klimaatverandering wordt natuurlijk diep nagedacht. Het meest gehoorde scenario is toch dat om wat voor reden dan ook de Warme Golfstroom is komen stil te liggen, mogelijk omdat een groot zoetwatermeer in het binnenland van Canada in een klap in de oceaan uitstroomde. Pas ruim duizend jaar later werd het effect hiervan weer rechtgebreid. Er zijn aanwijzingen dat die opwarming ook heel snel is gegaan, in een periode van 40 of 50 jaar met daarin drie stappen die elk maximaal 5 jaar duurden. Het kan zelfs zijn dat er een sprong van ongeveer 7 graden in een paar jaar tijd tussen heeft gezeten.
Bij het aanwijzen van een oorzaak voor de plotselinge klimaatverandering wordt nog steeds gedacht aan het stilvallen van de Warme Golfstroom, als gevolg van mogelijk het leeglopen van een groot zoetwatermeer in Canada in de oceaan. Figuur: archief.
Verplaatsen we dit alles naar onze tijd dan kan het dus zomaar zijn dat het klimaatveranderingssspoorboekje voor de huidige eeuw, waarvoor toch echt zo’n honderd jaar is uitgetrokken, zich in een paar korte perioden afspeelt, waarin de veranderingen dan wel meteen heel groot zijn. En misschien hebben we twee van die sprongetjes al wel gehad.
Bronnen: Meteo Consult, Nu.nl, Wikipedia, Nature Geoscience.
Klimaatverandering is een onderwerp dat eigenlijk niet uit het nieuws verdwijnt. Of het nu om de tegenwoordig in de zomer meer dan eens optredende wateroverlast als gevolg van zware buien gaat, of om het optreden van extreme smog tijdens de vrijdag in Peking gestarte Olymische Spelen, klimaatverandering is en blijft ‘hot’.
Een vraag die altijd een beetje boven de almaar voortdurende discussies hangt is hoe snel het klimaat in potentie kan veranderen. Wordt in de steeds weer opnieuw verschijnende rapporten vooral gesproken van geleidelijke, min of meer gestaag verlopende veranderingen langs gladgestreken lijnen, in de praktijk lijkt het allemaal toch wat schoksgewijzer te gaan. Kijken we bij voorbeeld naar de veranderingen in Nederland, dan lijkt zich rond 1988 een soort temperatuursprong te hebben voorgedaan en misschien zeer recent ook wel in 2005.
Nederland veranderde in een poolwoestijn. Dat kan er ongeveer als op deze foto hebben uitgezien, maar dan zonder het ijs. Foto: archief.
Een andere aanwijzing voor hoe anders het kan gaan dan soms gedacht is de gang van zaken met betrekking tot het zeeijs in het Noordpoolgebied. Het is nog maar een paar jaar geleden dat ervan werd uitgegaan dat we ergens in de tweede helft van de eeuw tijdens de zomermaanden voor het eerst met een nagenoeg zee-ijsvrij Noordpoolgebied geconfronteerd zouden worden. Later werd dat bijgesteld naar een tijdstip rond 2030 en 2040. De laatste jaren ging de afname van het zeeijs echter zo snel dat een Noordpoolzee zonder zeeijs in de zomer nog maar een kwestie van jaren leek. Er waren deskundigen die dit jaar voor het eerst al een geografische Noordpool zonder ijs verwachtten. En hoewel de smelt van het ijs op dit moment bijzonder snel verloopt, lijkt dat er dit jaar toch niet meer van te komen.
Abrupter
De veranderingen in weer en klimaat houden zich dus niet zo goed aan de tijdschema’s, zoals wij die als mensen in al onze rapporten vastleggen, zoveel is wel duidelijk. Het kan allemaal veel abrupter gaan. Aan een kant is dit natuurlijk voer voor mensen die toch al niet zo erg geloven in alle scenario’s die de klimaatdeskundigen ons steeds voorhouden, aan de andere kant zou dit ook kunnen betekenen dat alles wat in die rapporten wordt verwacht veel eerder en dus ook abrupter waarheid zou kunnen zijn. En dat veel dingen, die voor ons niet veel meer dan toekomstmuziek zijn, ons in ons leven dus ook nog lastig kunnen vallen.
Op basis van een onderzoek van bezinksels in een van deze kratermeren in de Eifel hebben deskundigen een zeer abrupte klimaatverandering in het verre verleden kunnen aantonen. Foto: Wikipedia
In dat licht bezien zijn de uitkomsten van een onderzoek, die begin deze maand in Duitsland werden gepresenteerd, illustratief. Op basis van een studie naar bezinksels in een kratermeer in de Duitse Eifel hebben de onderzoekers een scherpe klimaatverandering kunnen vaststellen die ongeveer 12.700 jaar geleden plaatshad. Volgens hen daalde de gemiddelde temperatuur in het gebied toen in een periode van slechts drie jaar tijd (!) met 3 tot 5 graden, om daarna ongeveer 1150 jaar lang niet wezenlijk te veranderen. De Engelsen noemen deze periode, die zich nog tijdens de laatste ijstijd afspeelde, treffend ‘The Big Freeze’.
Onderzoek
In de loop van de tijd is er al veel onderzoek gedaan naar deze klimaatverandering. Dat het een abrupte verandering was, wisten we ook wel. Maar zo abrupt… Het bijzondere ervan is in elk geval dat de bewuste verandering op het noordelijk halfrond veel markanter was dan op het zuidelijk halfrond, een observatie die tegenwoordig vaker wordt gedaan bij klimaatveranderingen. Want ook de huidige veranderingen in het klimaat lijken op het noordelijk halfrond voorlopig groter te zijn dan die op het zuidelijk halfrond, al is het zeker niet zo dat de veranderingen aan het zuidelijk halfrond voorbij gaan.
In deze grafiek is in reconstructie te zien hoe de temperatuur 12.700 jaar geleden plotseling daalde, om pas ruim duizend jaar later weer op te krabbelen. Figuur: Wikipedia.
Behalve kouder werd het weer 12.700 jaar geleden meteen ook een stuk stormachtiger, zo hebben de onderzoekers in Duitsland vastgesteld. Ze wijten dit aan een combinatie van het plotseling sterker worden van de straalstroom toen en de ineens veel zuidelijkere ligging ervan dan voorheen. Ter illustratie: onderzoeken hebben al uitgewezen dat de gemiddelde temperaturen in het binnenland van Groenland destijds zo’n 15 graden lager moeten hebben gelegen dan tegenwoordig en het is er ook nu erg koud. Het binnenland van Engeland kwam toen op jaargemiddelden tussen -3 en -5 graden uit (!), waarbij wel bedacht moet worden dat we ons nog middenin de laatste ijstijd bevonden. Het behoeft geen betoog dat onze omgeving er in die tijd er heel anders uitzag. Grote delen van Europa werden een toendra, terwijl zich in de periode daarvoor juist bossen waren gaan ontwikkelen, Nederland werd een poolwoestijn. Verder groeiden de ijsmassa’s in het Alpengebied, Schotland en in Scandinavie weer snel aan.
Warme Golfstroom
Over de oorzaak van de abrupte klimaatverandering wordt natuurlijk diep nagedacht. Het meest gehoorde scenario is toch dat om wat voor reden dan ook de Warme Golfstroom is komen stil te liggen, mogelijk omdat een groot zoetwatermeer in het binnenland van Canada in een klap in de oceaan uitstroomde. Pas ruim duizend jaar later werd het effect hiervan weer rechtgebreid. Er zijn aanwijzingen dat die opwarming ook heel snel is gegaan, in een periode van 40 of 50 jaar met daarin drie stappen die elk maximaal 5 jaar duurden. Het kan zelfs zijn dat er een sprong van ongeveer 7 graden in een paar jaar tijd tussen heeft gezeten.
Bij het aanwijzen van een oorzaak voor de plotselinge klimaatverandering wordt nog steeds gedacht aan het stilvallen van de Warme Golfstroom, als gevolg van mogelijk het leeglopen van een groot zoetwatermeer in Canada in de oceaan. Figuur: archief.
Verplaatsen we dit alles naar onze tijd dan kan het dus zomaar zijn dat het klimaatveranderingssspoorboekje voor de huidige eeuw, waarvoor toch echt zo’n honderd jaar is uitgetrokken, zich in een paar korte perioden afspeelt, waarin de veranderingen dan wel meteen heel groot zijn. En misschien hebben we twee van die sprongetjes al wel gehad.
Bronnen: Meteo Consult, Nu.nl, Wikipedia, Nature Geoscience.
