Groen Europa op wit NH
Groen Europa op wit NH
We hebben deze week op deze site al vaker stilgestaan bij de opnieuw zachte winter, die we in Nederland zo goed als achter de rug hebben. Een winter die perfect paste is het beeld dat we in vrijwel geheel Europa hebben gezien en ook in het beeld van de winters van de afgelopen jaren. Vorig jaar beleefden we hier immers de warmste winter ooit.
Voor winterliefhebbers waren de afgelopen wintermaanden misschien nog wel teleurstellender dan die van vorig jaar. Toen leek het er tenminste nog een paar dagen op, mochten hier en daar toch wat hoop koesteren en kregen we op 8 februari nog een aantal uren sneeuwval, die tot een witte wereld leidde. Verder was de januarimaand vorig jaar met z’n sterke westcirculatie en twee stormen ook op andere manieren interessant.
Dit jaar leek het wel de winter van het Grote Niks. Natuurlijk, er was een vorstperiode in de tweede helft van december, met mistsneeuw en een prachtige laatste dag, toen de dik berijpte bomen eindelijk in het zonnetje kwamen te staan en we her en der in den lande ook even konden schaatsen op natuurijs. Maar weerkundig gezien ging het om niet meer dan een stralingswintertje. En daarvan hebben we al meer dan genoeg gehad.
Hoewel er de afgelopen decembermaand, zoals hier in Leersum, wel even geschaatst kon worden, stelde de winter in Nederland wederom niets voor.
Niets
Echt winterweer, met koude bovenluchten, een snijdende ooster en sneeuw hebben we hoegenaamd niet gehad. Nee, zelfs een verdwaalde winterse bui zat er dit jaar, op die ene dag begin februari na, eigenlijk niet in. Het wachten duurde niet alleen heel lang, het had ook nog eens geen zin. Want er kwam gewoon helemaal niets. En omdat heel Europa meedeelde in de warmte, leek het wel alsof het helemaal nergens winterweer was.
Toch hoefde je de berichten op radio en tv maar oppervlakkig te volgen om te weten dat dit niet het geval was. Zo kreeg Zuidoost-Europa af en toe een flinke veeg mee van kou, die verder naar het oosten veel langduriger aanwezig bleef. Het Midden-Oosten beleefde een erg koude periode, Bagdad zag het voor het eerst in 100 jaar tijd weer sneeuwen. In landen als Afghanistan werd van de koudste winter in minstens 50 jaar tijd gesproken. En nog onlangs was China in het nieuws, waar miljoenen mensen getroffen werden door sneeuwstormen en aanhoudende koude. Zelfs uit Siberië kwamen berichten over koud weer.
Ook van de andere kant van de oceaan werd geregeld winterweer gemeld. Niet voortdurend, maar wel in de vorm van winteruitbraken die in de VS soms tot ver in het zuiden doordrongen. Nog niet heel lang geleden werden er in het zuidoosten van de VS zelfs tornado’s gemeld op een front dat de scheiding vormde tussen subtropische lucht aan de warme kant en koude winterlucht aan de achterzijde.
Bijzonder plaatje
Nemen we dit alles samen en kijken we naar de gemiddelde temperaturen, zoals die de afgelopen januarimaand wereldwijd zijn gemeten, dan zien we een bijzonder plaatje. Het warme Europa is op de kaart in de afwijkingen ten opzichte van de in januari gebruikelijke gemiddelde temperaturen duidelijk terug te vinden. Alleen Turkije liet beneden normale temperaturen zien, Scandinavië, Finland en het noordwesten van Rusland waren vaak meer dan 4 graden warmer dan normaal. En die warmte strekte zich helemaal uit tot over het poolgebied en langs de noordrand van Rusland.
Het verschil tussen de opgetreden gemiddelde temperaturen in januari van dit jaar en januari vorig jaar. Bijna overal is het kouder geweest dan een jaar geleden. De verschillen zijn vooral in Rusland enorm.
Hier de gemiddelde temperaturen in de januarimaanden wereldwijd, in een grafiek tegen elkaar uitgezet. Opvallend is hoe januari wereldwijd dit jaar maarliefst driekwart graden kouder was dan januari vorig jaar.
De kou in het Midden-Oosten en een groot deel van Azië staat er minstens zo duidelijk op. Opvallend is dat een groot deel van Noord-Afrika ook flink beneden normale temperaturen optekende, gedurende de voorbij januarimaand. Verder valt de kou in Groenland en in het noordoosten van Canada op. Daar zijn plaatselijk kouderecords gevestigd. De rest van Canada en het oosten en noordoosten van de VS waren gemiddeld warmer dan normaal.
Het winterweer had vooral Centraal-Azie in januari in de greep. Er werden daar enorme afwijkingen ten opzichte van de gebruikelijke gemiddelden geregistreerd. Op deze kaart is dat mooi te zien.
Op deze kaart, waarop de afwijkingen van de werkelijk opgetreden gemiddelde temperatuur in januari zijn afgezet tegen de voor januari gebruikelijke gemiddelden, is duidelijk te zien dat heel Europa warm was, inclusief een deel van het poolgebied en de noordrand van Rusland. Azie, delen van Afrika, Groenland en het noordoosten van Canada kenden een erg koude januarimaand. Op zee ten westen van Zuid-Amerika kleurt de kaart blauw door de La Nina die daar nu in zee optreedt. Verder was Antarctica kouder dan gebruikelijk.
Voor landgebieden kwam het gemiddelde 0,31 graden boven de (oude) normaal uit, met de zeegebieden erbij was de afwijking ten opzichte van de normaal slechts 0,12 graden. Voor landgebieden was de afwijking naar boven sinds juli 2004 niet meer zo klein geweest, met de zeegebieden erbij zelfs niet meer sinds mei 1995. Vooral die laatste score is opvallend, want de laatste jaren zaten we vrijwel voortdurend tegen recordwaarden aan.
Verschil
Het verschil met januari vorig jaar is wereldwijd maarliefst 0,75 graden (zie grafiek naast dit verhaal). Voor een belangrijk deel wordt dit veroorzaakt door de sterke La Nina die zich ten westen van Zuid-Amerika op zee voordoet (zie de overheersend blauwe kleuren daar op de kaart). Toch, als we de verschillen met januari vorig jaar in een kaart zetten, dan blijkt dat het niet alleen daar, maar vrijwel overal een stuk kouder is geweest (zie kaart).
In de vergelijking met januari 2007 zijn de afwijkingen vooral groot in Siberië, Canada, Groenland en een deel van het poolgebied. Opvallend is verder dat vrijwel geheel Antarctica in januari ook een stuk kouder was dan in januari vorig jaar. Feitelijk zijn de gebieden die warmer zijn geweest dan vorig jaar ver in de minderheid. Zelfs Nederland beleefde, ondanks het zachte weer hier, toch een koelere januarimaand dan vorig jaar. Was er meer aan de hand? Het lijkt er op dat de sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond meespeelde.
Sneeuwbedekking
Uit metingen van het zogeheten Snow Lab van de Rutgers University in de Amerikaanse staat New Jersey blijkt namelijk dat de sneeuwbedekking van het noordelijk halfrond sinds 1978 niet zo groot is geweest als in de 4e week van de afgelopen januarimaand dit jaar, in een meetreeks die in het jaar 1966 is begonnen. In week 4 was een oppervlakte van 52,11 miljoen vierkante kilometer van de landgebieden op het noordelijk halfrond bedekt met sneeuw, 4 tot 5 miljoen vierkante kilometer meer dan normaal. Voor de maand als geheel kwam de gemiddelde sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond op iets boven 50 miljoen vierkante kilometer uit, ruim 3 miljoen vierkante kilometer meer dan normaal. Dit levert een tweede plaats op, achter het nog altijd recordmaximum van februari 1978.
De afwijking van de totale sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond ten opzichte van normaal bedroeg in de gehele januarimaand bijna 3,5 miljoen vierkante kilometer. Ook dit leverde januari 2008 een tweede plaats op in de lijst op na februari 1978.
De afwijkingen van de sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond voor de verschillende seizoenen sinds 1966. Duidelijk zijn schommelingen zichtbaar. Een harde trend is er nog niet uit te halen, al lijkt het allemaal langzaam iets minder te worden.
In de meetreeks was de 52,11 miljoen vierkante kilometer in week 4 eveneens goed voor een tweede plaats, achter week 7 in het jaar 1978. Toen was een oppervlakte 53,89 miljoen vierkante kilometer van het noordelijke halfrond bedekt met sneeuw. Sindsdien is de totale sneeuwbedekking alleen in de tweede week van 1985 nog in de buurt gekomen van die van week 4 van dit jaar, maar verder zat zij er de meeste jaren toch duidelijk onder. De grootste afwijkingen werden de afgelopen maand vooral geregistreerd in Azië, waar de kou het hardste toesloeg.
De sneeuwbedekking in week 4. Op week 7 van het jaar 1978 na lag er in de meetreeks vanaf 1966 nooit zoveel sneeuw op het noordelijk halfrond. En daarbij viel het in Europa nog tegen...
Een deel van de grote temperatuurafwijkingen naar beneden in Azië kan bijna niet anders dan met die sneeuwlaag te maken hebben gehad. Sneeuw reflecteert veel meer zonnestraling dan het bruine landschap, dat ze er normaal in de wintermaanden zien (denk aan de gebruikelijke beelden uit het verwoestijnde Afghanistan, dat er deze winter grotendeels wit bij ligt). Een veel lagere dan gemiddelde temperatuur staat dan zo in de boeken. Mogelijk heeft de inactieve zon (we zitten in een zonnevlekkenminimum) ook een rol gespeeld.
IJsbedekking
Ten slotte kijken we nog naar de ijsbedekking van de zeeën in het noordpoolgebied. Daar werd de afgelopen herfst een absoluut minimum aan zeeijs geregistreerd. Het record van een jaar eerder werd spectaculair scherper gesteld. In oktober liep het tekort aan ijs op de noordelijke ijszeeën tijdelijk op tot ongeveer 3 miljoen vierkante kilometer. Sindsdien is er veel veranderd. In de maanden november, december en ook in januari is het tekort ten opzichte van normaal snel teruggelopen. Op dit moment bedraagt het nog om en nabij 500.000 vierkante kilometer. En dat tekort komt vrijwel volledig voor rekening van de (warme) Europese sector (Barentszee). Aan de westzijde van Groenland wordt, door het koude weer daar, nu een boven normale bedekking aan zeeijs geregistreerd, in de andere sectoren ligt slechts een klein beetje minder dan normaal of ongeveer de normale hoeveelheid ijs. Het meeste ijs is nieuw gevormd en daardoor natuurlijk niet heel erg dik.
De sneeuw- en ijsbedekking op het noordelijk halfrond van gisteren. Europa is een groene oase op een verder wit noordelijk halfrond.
Zoeken we naar oorzaken voor de relatief koude januarimaand wereldwijd, dan komen La Nina, de grote sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond en het heersende zonnevlekkenminimum dus in aanmerking om allemaal een stukje van de gebeurtenissen te verklaren. Het warme weer in Europa had te maken met de situatie dat het Azorenhoog (dat lange tijd ook boven Zuidwest-Europa lag) zo sterk was. Het diende als springplank voor zachte en vochtige lucht, die vanuit het zuidwesten Europa in werd geblazen, vervolgens in de noordelijke straalstroom boven Rusland terechtkwam en daar verder naar het oosten werd getransporteerd. Daarbij leek het voor ons, door het ontbreken van winterweer in onze eigen omgeving, dat het overal warm was. Feitelijk was dat vooral in dit gebied zo.
Bronnen: Meteo Consult, Giss/Nasa, Rutgers University, NCDC, NOAA, Weerwoord.be
We hebben deze week op deze site al vaker stilgestaan bij de opnieuw zachte winter, die we in Nederland zo goed als achter de rug hebben. Een winter die perfect paste is het beeld dat we in vrijwel geheel Europa hebben gezien en ook in het beeld van de winters van de afgelopen jaren. Vorig jaar beleefden we hier immers de warmste winter ooit.
Voor winterliefhebbers waren de afgelopen wintermaanden misschien nog wel teleurstellender dan die van vorig jaar. Toen leek het er tenminste nog een paar dagen op, mochten hier en daar toch wat hoop koesteren en kregen we op 8 februari nog een aantal uren sneeuwval, die tot een witte wereld leidde. Verder was de januarimaand vorig jaar met z’n sterke westcirculatie en twee stormen ook op andere manieren interessant.
Dit jaar leek het wel de winter van het Grote Niks. Natuurlijk, er was een vorstperiode in de tweede helft van december, met mistsneeuw en een prachtige laatste dag, toen de dik berijpte bomen eindelijk in het zonnetje kwamen te staan en we her en der in den lande ook even konden schaatsen op natuurijs. Maar weerkundig gezien ging het om niet meer dan een stralingswintertje. En daarvan hebben we al meer dan genoeg gehad.
Hoewel er de afgelopen decembermaand, zoals hier in Leersum, wel even geschaatst kon worden, stelde de winter in Nederland wederom niets voor.
Niets
Echt winterweer, met koude bovenluchten, een snijdende ooster en sneeuw hebben we hoegenaamd niet gehad. Nee, zelfs een verdwaalde winterse bui zat er dit jaar, op die ene dag begin februari na, eigenlijk niet in. Het wachten duurde niet alleen heel lang, het had ook nog eens geen zin. Want er kwam gewoon helemaal niets. En omdat heel Europa meedeelde in de warmte, leek het wel alsof het helemaal nergens winterweer was.
Toch hoefde je de berichten op radio en tv maar oppervlakkig te volgen om te weten dat dit niet het geval was. Zo kreeg Zuidoost-Europa af en toe een flinke veeg mee van kou, die verder naar het oosten veel langduriger aanwezig bleef. Het Midden-Oosten beleefde een erg koude periode, Bagdad zag het voor het eerst in 100 jaar tijd weer sneeuwen. In landen als Afghanistan werd van de koudste winter in minstens 50 jaar tijd gesproken. En nog onlangs was China in het nieuws, waar miljoenen mensen getroffen werden door sneeuwstormen en aanhoudende koude. Zelfs uit Siberië kwamen berichten over koud weer.
Ook van de andere kant van de oceaan werd geregeld winterweer gemeld. Niet voortdurend, maar wel in de vorm van winteruitbraken die in de VS soms tot ver in het zuiden doordrongen. Nog niet heel lang geleden werden er in het zuidoosten van de VS zelfs tornado’s gemeld op een front dat de scheiding vormde tussen subtropische lucht aan de warme kant en koude winterlucht aan de achterzijde.
Bijzonder plaatje
Nemen we dit alles samen en kijken we naar de gemiddelde temperaturen, zoals die de afgelopen januarimaand wereldwijd zijn gemeten, dan zien we een bijzonder plaatje. Het warme Europa is op de kaart in de afwijkingen ten opzichte van de in januari gebruikelijke gemiddelde temperaturen duidelijk terug te vinden. Alleen Turkije liet beneden normale temperaturen zien, Scandinavië, Finland en het noordwesten van Rusland waren vaak meer dan 4 graden warmer dan normaal. En die warmte strekte zich helemaal uit tot over het poolgebied en langs de noordrand van Rusland.
Het verschil tussen de opgetreden gemiddelde temperaturen in januari van dit jaar en januari vorig jaar. Bijna overal is het kouder geweest dan een jaar geleden. De verschillen zijn vooral in Rusland enorm.
Hier de gemiddelde temperaturen in de januarimaanden wereldwijd, in een grafiek tegen elkaar uitgezet. Opvallend is hoe januari wereldwijd dit jaar maarliefst driekwart graden kouder was dan januari vorig jaar.
De kou in het Midden-Oosten en een groot deel van Azië staat er minstens zo duidelijk op. Opvallend is dat een groot deel van Noord-Afrika ook flink beneden normale temperaturen optekende, gedurende de voorbij januarimaand. Verder valt de kou in Groenland en in het noordoosten van Canada op. Daar zijn plaatselijk kouderecords gevestigd. De rest van Canada en het oosten en noordoosten van de VS waren gemiddeld warmer dan normaal.
Het winterweer had vooral Centraal-Azie in januari in de greep. Er werden daar enorme afwijkingen ten opzichte van de gebruikelijke gemiddelden geregistreerd. Op deze kaart is dat mooi te zien.
Op deze kaart, waarop de afwijkingen van de werkelijk opgetreden gemiddelde temperatuur in januari zijn afgezet tegen de voor januari gebruikelijke gemiddelden, is duidelijk te zien dat heel Europa warm was, inclusief een deel van het poolgebied en de noordrand van Rusland. Azie, delen van Afrika, Groenland en het noordoosten van Canada kenden een erg koude januarimaand. Op zee ten westen van Zuid-Amerika kleurt de kaart blauw door de La Nina die daar nu in zee optreedt. Verder was Antarctica kouder dan gebruikelijk.
Voor landgebieden kwam het gemiddelde 0,31 graden boven de (oude) normaal uit, met de zeegebieden erbij was de afwijking ten opzichte van de normaal slechts 0,12 graden. Voor landgebieden was de afwijking naar boven sinds juli 2004 niet meer zo klein geweest, met de zeegebieden erbij zelfs niet meer sinds mei 1995. Vooral die laatste score is opvallend, want de laatste jaren zaten we vrijwel voortdurend tegen recordwaarden aan.
Verschil
Het verschil met januari vorig jaar is wereldwijd maarliefst 0,75 graden (zie grafiek naast dit verhaal). Voor een belangrijk deel wordt dit veroorzaakt door de sterke La Nina die zich ten westen van Zuid-Amerika op zee voordoet (zie de overheersend blauwe kleuren daar op de kaart). Toch, als we de verschillen met januari vorig jaar in een kaart zetten, dan blijkt dat het niet alleen daar, maar vrijwel overal een stuk kouder is geweest (zie kaart).
In de vergelijking met januari 2007 zijn de afwijkingen vooral groot in Siberië, Canada, Groenland en een deel van het poolgebied. Opvallend is verder dat vrijwel geheel Antarctica in januari ook een stuk kouder was dan in januari vorig jaar. Feitelijk zijn de gebieden die warmer zijn geweest dan vorig jaar ver in de minderheid. Zelfs Nederland beleefde, ondanks het zachte weer hier, toch een koelere januarimaand dan vorig jaar. Was er meer aan de hand? Het lijkt er op dat de sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond meespeelde.
Sneeuwbedekking
Uit metingen van het zogeheten Snow Lab van de Rutgers University in de Amerikaanse staat New Jersey blijkt namelijk dat de sneeuwbedekking van het noordelijk halfrond sinds 1978 niet zo groot is geweest als in de 4e week van de afgelopen januarimaand dit jaar, in een meetreeks die in het jaar 1966 is begonnen. In week 4 was een oppervlakte van 52,11 miljoen vierkante kilometer van de landgebieden op het noordelijk halfrond bedekt met sneeuw, 4 tot 5 miljoen vierkante kilometer meer dan normaal. Voor de maand als geheel kwam de gemiddelde sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond op iets boven 50 miljoen vierkante kilometer uit, ruim 3 miljoen vierkante kilometer meer dan normaal. Dit levert een tweede plaats op, achter het nog altijd recordmaximum van februari 1978.
De afwijking van de totale sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond ten opzichte van normaal bedroeg in de gehele januarimaand bijna 3,5 miljoen vierkante kilometer. Ook dit leverde januari 2008 een tweede plaats op in de lijst op na februari 1978.
De afwijkingen van de sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond voor de verschillende seizoenen sinds 1966. Duidelijk zijn schommelingen zichtbaar. Een harde trend is er nog niet uit te halen, al lijkt het allemaal langzaam iets minder te worden.
In de meetreeks was de 52,11 miljoen vierkante kilometer in week 4 eveneens goed voor een tweede plaats, achter week 7 in het jaar 1978. Toen was een oppervlakte 53,89 miljoen vierkante kilometer van het noordelijke halfrond bedekt met sneeuw. Sindsdien is de totale sneeuwbedekking alleen in de tweede week van 1985 nog in de buurt gekomen van die van week 4 van dit jaar, maar verder zat zij er de meeste jaren toch duidelijk onder. De grootste afwijkingen werden de afgelopen maand vooral geregistreerd in Azië, waar de kou het hardste toesloeg.
De sneeuwbedekking in week 4. Op week 7 van het jaar 1978 na lag er in de meetreeks vanaf 1966 nooit zoveel sneeuw op het noordelijk halfrond. En daarbij viel het in Europa nog tegen...
Een deel van de grote temperatuurafwijkingen naar beneden in Azië kan bijna niet anders dan met die sneeuwlaag te maken hebben gehad. Sneeuw reflecteert veel meer zonnestraling dan het bruine landschap, dat ze er normaal in de wintermaanden zien (denk aan de gebruikelijke beelden uit het verwoestijnde Afghanistan, dat er deze winter grotendeels wit bij ligt). Een veel lagere dan gemiddelde temperatuur staat dan zo in de boeken. Mogelijk heeft de inactieve zon (we zitten in een zonnevlekkenminimum) ook een rol gespeeld.
IJsbedekking
Ten slotte kijken we nog naar de ijsbedekking van de zeeën in het noordpoolgebied. Daar werd de afgelopen herfst een absoluut minimum aan zeeijs geregistreerd. Het record van een jaar eerder werd spectaculair scherper gesteld. In oktober liep het tekort aan ijs op de noordelijke ijszeeën tijdelijk op tot ongeveer 3 miljoen vierkante kilometer. Sindsdien is er veel veranderd. In de maanden november, december en ook in januari is het tekort ten opzichte van normaal snel teruggelopen. Op dit moment bedraagt het nog om en nabij 500.000 vierkante kilometer. En dat tekort komt vrijwel volledig voor rekening van de (warme) Europese sector (Barentszee). Aan de westzijde van Groenland wordt, door het koude weer daar, nu een boven normale bedekking aan zeeijs geregistreerd, in de andere sectoren ligt slechts een klein beetje minder dan normaal of ongeveer de normale hoeveelheid ijs. Het meeste ijs is nieuw gevormd en daardoor natuurlijk niet heel erg dik.
De sneeuw- en ijsbedekking op het noordelijk halfrond van gisteren. Europa is een groene oase op een verder wit noordelijk halfrond.
Zoeken we naar oorzaken voor de relatief koude januarimaand wereldwijd, dan komen La Nina, de grote sneeuwbedekking op het noordelijk halfrond en het heersende zonnevlekkenminimum dus in aanmerking om allemaal een stukje van de gebeurtenissen te verklaren. Het warme weer in Europa had te maken met de situatie dat het Azorenhoog (dat lange tijd ook boven Zuidwest-Europa lag) zo sterk was. Het diende als springplank voor zachte en vochtige lucht, die vanuit het zuidwesten Europa in werd geblazen, vervolgens in de noordelijke straalstroom boven Rusland terechtkwam en daar verder naar het oosten werd getransporteerd. Daarbij leek het voor ons, door het ontbreken van winterweer in onze eigen omgeving, dat het overal warm was. Feitelijk was dat vooral in dit gebied zo.
Bronnen: Meteo Consult, Giss/Nasa, Rutgers University, NCDC, NOAA, Weerwoord.be
