Wat langer slapen en zin in chocola te maken hebben met het weer

Langer slapen, meer behoefte aan koolhydraatrijk voedsel zoals stamppot en chocola en soms een depressief gevoel hebben zonder dat daar een aanwijsbare reden voor lijkt te zijn, zijn symptomen van een winterdepressie.


Winterdepressiepatienten slapen soms wel 14 uur aan een stuk en worden dan toch gebroken wakker.

Een winterdepressie (in het Engels Seasonal Affective Disorder, afgekort SAD) is een aandoening die alleen in het winterseizoen voorkomt. Zo'n elf procent van de Nederlandse bevolking heeft er last van. Van die elf procent heeft weer acht procent er in mindere mate last van (we spreken dan niet van een winterdepressie van de winterblues) en drie procent zeer ernstig. Bij vrouwen komt het vaker voor dan bij mannen. Door de achteruitgang van alle lichaamsfuncties en ook die van de aanmaak van hormonen, zullen ouderen eerder kans hebben op winterdepressie. In Alaska met nog minder licht in de winter lijdt elke derde eraan en in het zuidelijk gelegen Florida maar één op de vijfentwintig. Dit maakt duidelijk dat de aandoening een nauwe relatie heeft met de geografische ligging.

Licht regelt het dag- en nachtritme, de biologische klok. Denk bijvoorbeeld aan het verschijnsel jet-lag, waarbij dat ritme door de war gegooid wordt. Zoiets gebeurt ook in een winterdepressie. Mensen krijgen via het netvlies zonlicht binnen. Dit licht wordt door speciale zenuwen geleid naar de pijnappelklier, een kleine klier onder aan de hersen waar zich een heleboel chemische processen afspelen. De stoffen (hormonen en neurotransmitters) die daar aangemaakt worden regelen onze biologische klok. Zo'n stof is bijvoorbeeld melatonine. Melatonine wordt het donkerhormoon genoemd. Iedereen maakt dat 's avonds aan, je wordt er slaperig door. Tegen het eind van de nacht wordt steeds minder melatonine aangemaakt waardoor we weer wakker worden. Door gebrek aan daglicht in de winter maken winterdepressiepatiënten deze stof overdag al in grote hoeveelheden aan. Winterdepressiepatiënten slapen soms wel 14 uur aan een stuk, en worden dan toch gebroken wakker. Als je overdag af en toe een slaapje doet, wordt het ’s avonds moeilijker om in slaap te komen. Op den duur kan het hele dag- nachtritme verstoord. Het hormoon melatonine heeft weer effect op een andere stof, serotonine, ook wel het gelukshormoon genoemd omdat serotonine de stof is die het gevoel van welbevinden regelt. Omdat serotonine door het lichaam wordt opgebouwd uit koolhydraten zal een tekort aan serotonine ertoe leiden dat het lichaam om meer koolhydraten gaat vragen, en men dus veel meer koolhydraatrijk voedsel gaat eten dan 'normaal'. In de winter eten winterdepressiepatiënten extra veel koolhydraten (brood, pasta) waardoor ze behoorlijk aan kunnen komen. Gewichtstoename van 10 kilo komt soms voor! Dan maar hopen dat in de in lente die extra kilo's er weer afgaan! Het extra eten van koolhydraatrijk voedsel kan op zich ook weer vermoeidheid veroorzaken en is niet toereikend om het serotoninetekort aan te vullen. Er ontstaat als het ware een visuele cirkel en komt de neiging op om als het ware in 'winterslaap' te gaan, je terug te trekken in het donker.


Winterdepressies hebben een nauwe relatie met de geografische ligging, in Lapland komen relatief veel meer mensen voor met winterdepressieklachten dan in ons land

Enkele eeuwen geleden was de winterdepressie als verschijnsel al bekend. Later raakte die kennis op de achtergrond. Sinds ongeveer 1980 wordt er weer meer aandacht aan besteed en worden er ook oplossingen voor het probleem gecreëerd. Om je beter te gaan voelen is er een gemakkelijke en goedkope oplossing. Naar buiten! Zelfs op zwaar bewolkte, grijze dagen is er voldoende daglicht dat via onze netvliezen bij de pijnappelklier kan komen waardoor de aanmaak van melatonine en indirect ook serotonine kunnen worden gereguleerd. Een aantal jaren geleden bracht een bekende lampenfabriek in het zuiden des lands een zogenaamde daglichtlamp op de markt. Deze lamp, die zogeheten volspectrumlicht uitstraalt, dat is licht samengesteld uit alle kleuren van de zon met dezelfde intensiteit van zonlicht op een normale heldere dag, kun je thuis gebruiken en werkt het best als je er ’s ochtends mee wakker wordt (er bestaat tegenwoordig ook een versie met een vrolijk ochtendmuziekje en fluitende vogeltjes). Voor mensen die slechts de milde vorm van de winterblues hebben is betere verlichting in huis en op de werkvloer al de oplossing. Als dat niet helpt kun je via de huisarts doorverwezen worden voor lichttherapie. In verschillende ziekenhuizen zijn speciale kamers waar met daglichtlampen gewerkt wordt. Een weekje dertig minuten per dag voor zo'n lichtbak gaan zitten en er af en toe in kijken helpt bij zo'n tachtig procent van de winterdepressiepatiënten. De klachten verdwijnen hierdoor geheel of gedeeltelijk. Er zijn ook winterdepressiepatiënten die iedere dag lichttherapie nodig hebben, ook zijn er winterdepressiepatiënten die alleen te helpen zijn met het innemen van melatonine. En als dat niet helpt, boek dan en reisje naar de zon! Overigens werkt dat maar van korte duur. Na een weekje zonneschijn keren de klachten weer terug als het weer in Nederland bij terugkomst grijs en grauw is. Een zonnebankkuurtje helpt niet omdat een zonnebank vooral UV-licht geeft, alleen licht met het hele kleurenspectrum helpt.


Naar buiten! Dat is de goedkoopste oplossing. Een daglichtlamp biedt ook verlichting tegen de klachten

Niet alleen zonlicht , maar ook temperatuur, luchtvochtigheid, luchtdruk en bepaalde winden hebben invloed op onze gezondheid en ons welzijn. In de biometeorologie kijkt men hoe bepaalde weersfactoren ons menslijk lichaam beïnvloeden. In Nederland komt men niet verder dan tot het hooikoorts-, het smog- en het UV-weerbericht als het gaat om bioweer. In Amerika, Australië, Duitsland en in de Alpen besteed met veel meer aandacht aan het bioweer. Ook in ons land begint de belangstelling te groeien. Bij Meteo Consult in Wageningen wordt aandacht besteed in de workshop “Wijzelf als barometer”.

_{Bron: Meteo Consult}