Discussietopic storm Ciarán

Hoe worden stormen geboren?

---

Newfoundland (Canada) wordt ook wel de kraamkamer van depressies genoemd, maar de meeste lagedrukgebieden boven Europa komen niet uit die regio. Het zaadje voor stormen wordt geplant boven het oosten van de Verenigde Staten. De VS is uniek in de zin dat er daar zeer koude lucht uit het noordwesten aangevoerd kan worden, de Rocky Mountains blokkeren immers de "oceaanwalm" van de Stille Oceaan. Aan de andere kant wordt het een zuidwestenwind wel klamme vochtige en vooral warme lucht aangevoerd vanaf de tropische Golf van Mexico. Dat zijn de ingrediënten voor een "barokliene zone". Een barokliene zone is een gebied waarin je van heel warme lucht naar zeer koude lucht gaat, een groot temperatuursverschil dus.

Vandaag waren er spectaculaire temperatuursdalingen zoals we dat alleen in de VS zien, van 27-28 graden binnen korte tijd naar 8-10°C. Overigens wel weinig onstabiliteit in de warme sector. Het Britse MetOffice heeft de toekomstige storm - die nog moet ontstaan - al een naam gegeven: Ciarán, een Ierse inzending in ons namensysteem. Het Britse weerinstituut had voldoende aanwijzingen: de modellen gaven al enkele dagen aan dat er grote kans op storm was voor de Britse kustgebieden.


De meeste lagedrukgebieden beginnen als temperatuursverschil boven het oosten van de VS.

Onderweg naar Europa

---

Goed, er ligt dus een felle buienzone op de grens tussen warme en koude lucht. Nu moet dit nog richting Europa. Hier zien we nog een belangrijke voorwaarde: er moet geen blokkerend hogedrukgebied in de weg liggen. Een westcirculatie is dan ideaal, vaak gaat de start van de reis naar Europa gepaard met een actieve straalstroom.

Dit is hoe de meeste lagedrukgebieden ontstaan en naar Europa gaan. We willen echter kijken naar stormen, naar de meest zware exemplaren. Deze groep gaat vaak gepaard met een "jet streak". Dit is een versnelling in de straalstroom. Ook Ciarán heeft een jet streak in de buurt (zie rode pijl). Een jet streak kan een lagedrukgebied zéér snel laten uitdiepen, maar ook helemaal laten uitdoven. Het gebied waar stormen vaak explosief in kracht toe kunnen nemen ligt vaak links van het einde van de jet streak (groene cirkel). We noemen dat vanaf nu de linkeruitgang.

Waarom kan een linkeruitgang een storm in kracht toe laten nemen?
Een storm is een tekort aan lucht aan de grond, waardoor lucht van alle kanten enorm snel toestroomt om dit tekort aan te vullen: dit ervaren wij als stormwind. Om uit te leggen hoe een linkeruitgang werkt, pak ik even een ander voorbeeld.
Een schoorsteen wordt precies zo gebouwd dat de wind die buiten over het uiteinde van de schoorsteen heen waait, lucht uit het huis aanzuigt. Zo gaat de rook altijd met de schoorsteen naar buiten, en niet het huis in. Deze gewenste tocht in het huis wordt veroorzaakt doordat de windsnelheid buiten zoveel hoger is dan binnen. De lucht wordt dan omhoog gezogen.

Zo werkt het ook bij een lagedrukgebied in de linkeruitgang. De hoge windsnelheden van de straalstroom boven het lagedrukgebied zuigen extra lucht omhoog. Hierdoor wordt het tekort aan lucht aan de grond groter, en wordt de storm krachtiger.

Maandag ligt ons lagedrukgebied nog in de linkeruitgang, maar we zien wel dat het lagedrukgebied koers zet naar de linkeruitgang. Nog een lange weg te gaan.


Maandag 30-10 05:00 NLse tijd.
Ciarán: Kerndruk 1015 hPa. Barokliene zone ten zuiden van jet streak.

Op maandag is de belangrijkste ontwikkeling dat er uit de buienlijn (barokliene zone) een lagedrukgebied is ontstaan, zo rond New York. Het lagedrukgebied beweegt zich met een snelheid van circa 130 km/u naar het juiste gebied (de linkeruitgang/groene cirkel). Het gaat de goede kant op.


Dinsdag 31-10 00:00 NLse tijd.
Ciarán: Kerndruk 1002 hPa. Daling van 0.7 hPa/uur. Lagedrukgebied ten zuiden van jet streak.

Op dinsdag gebeurt er nog wat belangrijks, er wordt bij de Bahama's een cluster tropische buien opgenomen in de westcirculatie. Dat is een andere bron van lagedrukgebieden (ex-orkanen en ex-tropische stormen). Dit lagedrukgebied wordt zaterdag in West-Europa verwacht, er is dus potentie voor meerdere forse stormen.


Ciarán: Kerndruk 989 hPa. Daling van 0.7 hPa/uur. Lagedrukgebied staat op punt om naar de linkerkant van de jetstreak te bewegen, daarmee betreedt het de linkeruitgang.
Potentiele zaterdagstorm: Kerndruk 1005 hPa.

Woensdag is het dan gebeurt, Ciarán heeft de linkeruitgang bereikt. Het lagedrukgebied is onder de jet streak gestroomd en diept op dit moment explosief uit. Binnen 24 uur daalt de luchtdruk meer dan 24 hPa: daarmee wordt het waarschijnlijk een bomcycloon. Die term vindt de media leuk, maar het betekent niet meer dan 24 hPa daling binnen 24 uur. De storm gaat nu fors in kracht én grootte toenemen.


Ciarán: Kerndruk 977 hPa. Daling van 1.8 hPa/uur. Lagedrukgebied in linkeruitgang, explosieve uitdieping voor de kust van Ierland en Cornwall (Engeland).
Potentiële zaterdagstorm: Kerndruk 1003 hPa. Daling van 0.5 hPa/uur.

Hoe stormen sterven

---

Ja, heel oud gaat Ciarán niet worden. Zodra een storm door de linkeruitgang heel snel in kracht en omvang toeneemt, graaft het ook zijn eigen graf. Als een lagedrukgebied groot wordt, dan gaat het ook de jet streak (straalstroom) beïnvloeden en van zich weg duwen. Zo ook hier, Ciarán trekt over Engeland, maar de jet streak neemt een steeds grotere bocht, de linkeruitgang komt boven Frankrijk te liggen en de explosieve uitdieping stopt. De explosieve uitdieping stopt wellicht net voor het Britse record voor laagste luchtdruk gemeten in november. Dat novemberrecord staat op 948,4 hPa, de storm staat (in grove modellen) op een minimumdruk van 951 hPa. Het record blijft dus misschien nét staan.


Ciarán: Kerndruk 951 hPa. Lagedrukgebied beïnvloed straalstroom. Bereikt laagste luchtdruk.
Potentiële zaterdagstorm: 989 hPa. Daling van 0.7 hPa/uur. Lagedrukgebied wordt veel eerder "volwassen". Ligt nu recht onder de jet streak, maar gaat naar de linkeruitgang.

Ciaran is hier vrijwel gestorven, de linkeruitgang ligt vooral boven de zuidelijke Alpen: daar kan veel regen gaan vallen door de linkeruitgang. De kerndruk van het lagedrukgebied wordt alweer minder laag. Daartegen neemt de potentiële zaterdagstorm al ten zuiden van Groenland fors in kracht toe.


Ciarán: Kerndruk 961 hPa. Luchtdruktoename +0.3 hPa/uur. Storm is mogelijk al in kracht af aan het nemen als het boven de Noordzee komt te liggen.
Potentiële zaterdagstorm: Kerndruk 975 hPa. Daling van 0.6 hPa/uur. Betreedt linkeruitgang.

Zaterdag kan de potentiële zaterdagstorm Europa bereiken, vooral Frankrijk maakt kans op stormcondities.


Ciarán: Kerndruk 966 hPa.
Potentiële zaterdagstorm: Kerndruk 961 hPa.

Ik hoop dat je vooral wat meer inzicht hebt gekregen waar het een gunstige plek is voor een lagedrukgebied om flink uit te diepen. Verder zie je hierboven ook goed dat lagedrukgebieden ook maar met de stroming "meedobberen" en daarmee vaak van de ene kant van de straalstroom naar de andere trekken. Ten slotte zie je ook dat, zodra een lagedrukgebied explosief uitdiept en heel groot wordt, het ook de straalstroom gaat beïnvloeden.

Grootste onzekerheden

---

Explosieve uitdieping: om een bomcycloon te worden moet de overlap tussen de storm en de linkeruitgang ideaal zijn. Een kleine verschuiving kan ervoor zorgen dat het lagedrukgebied minder uitdiept. Deze processen zijn gewoonlijk lastig voor weermodellen, maar de modellen geven wel constent explosieve uitdieping aan.

Koers: Eerder lag de koers van het lagedrukgebied een stuk zuidelijker, bij een zuidelijke koers krijgt de Franse kust een (zeer) zware storm, en krijgen Engeland en de Benelux vooral een bak neerslag en wellicht een recordlage barometerstand. Verder qua wind geen bijzonderheden. In de nieuwste runs is de koers van het lagedrukgebied wat noordelijker. Hiermee treft de (zeer) zware storm Cornwall en de kust van het Kanaal.

Timing: We hebben hierboven gezien dat explosieve groei van een storm uiteindelijk ook het einde betekend van de storm. De scherpste kantjes gaan er een paar uur na explosief uitdiepen vanaf. In eerdere runs vond de explosieve utidieping eerder en dus verder op de Atlantische oceaan plaats. Hierdoor waren de maximale windsnelheden aan de Franse kust hoger, maar was de wind bij ons minder. In de nieuwste runs vindt de uitdieping later plaats, hiermee krijgen Dover en de kust van Normandië eerder de hoogste windsnelheden, en blijft er voor ons ook nog een 90 tot 110 km/u aan windstoten over.

Tenslotte nog een laatste opmerking over de windrichting. Die is consistent in de modellen: zuid tot zuidzuidoost. Dit is een aflandige wind, hiermee zien we aan de kust minder hoge windstoten omdat de wind afgeremd wordt door het land, en niet vrij over zee in kracht kan toenemen. De verschillen tussen het binnenland en de kust zijn ook minder groot, ook voor het binnenland kan het ongewoon hard gaan waaien. De hoogste windsnelheden zullen echter op volle zee of aan de Engelse kust gemeten worden en niet boven Nederland. | Gewijzigd: 31 oktober 2023, 11:02 uur, door Thijs.

Dat de windrichting ongunstig is voor storm aan de Nederlandse kust, zie je ook aan de ensembles. Het EC ensemble heeft 23% kans op 7 bft of meer bij Den Helder, en 27% kans op 7 bft of meer voor Vlissingen. In de modellen heb ik tot dusver voor de Nederlandse kust geen uitzonderlijke berekeningen gezien. Voor de Engelse en Franse kust wel, maar voor de Nederlandse kust niet.