Maandoverzicht Juni: recordwarm, recordzonnig, zeer droog
Algemeen weernieuws
Maandoverzicht Juni: recordwarm, recordzonnig, zeer droog
Juni in Nederland: recordwarm, recordzonnig en zeer droog
Warmste juni sinds begin metingen
Met een gemiddelde temperatuur van 19,4 °C (De Bilt) tegen normaal 16,2 °C brak deze maand het record voor warmste junimaand (sinds 1901). Op de tweede plek staat 2021 met 18,2 °C, op de derde plaats 2019 met 18,1 °C. Van de warmste 10 junimaanden vielen er 7 in de afgelopen 10 jaar (!).
Met soms ook even een noordenwind was de anomalie het grootste in het zuiden, en het kleinst op de Waddeneilanden. In Eindhoven eindigde de maand gemiddeld 20,6°C (+3,6 te warm), tegenover 16,7°C (+1,9 te warm) op Terschelling. De zomer begon dit jaar dus zeer extreem.
Links zie je het gemiddelde over de maand juni, rechts zie je de afwijking (anomalie) van het huidig klimaatgemiddelde (1991-2020).
Verschillen waren overdag het grootste
In Eindhoven (Brabant) en Arcen (Limburg) werd het juni overdag gemiddeld maarliefst 26,7°C, op Terschelling bleef de maximumtemperatuur vaak achter, het werd daar gemiddeld 20,6°C overdag, een verschil van 6 graden! De gemiddelde minimumtemperatuur varieerde van 10,9 graden in de provincie Groningen tot 15,3 graden aan de kust te Vlissingen (Zeeland). De temperatuursverschillen tussen dag en nacht waren dus groter dan normaal, dat past bij het heldere weerbeeld van juni. 's Nachts kon het nog vlot afkoelen. Kijk hier voor de afwijking in maximum en minimumtemperatuur (MOW overzicht KNMI).
16 zomerse dagen en 2 tropische dagen
Juni telde in totaal 16 zomerse dagen en 2 tropische dagen tegen normaal respectievelijk 5 en 1. Er waren in juni sinds 1901 in De Bilt nog nooit zoveel zomerse dagen als dit jaar. In 1970 waren het er 14. In het zuidoosten waren er 5 of 6 tropische dagen en 18 of 19 zomerse dagen.
Tweedeling: noorden en westen vrijwel droog, oosten en zuiden natter
Met gemiddeld over het land 24 mm neerslag tegen normaal 66 mm was de maand zeer droog. In de kustprovincies viel plaatselijk niet meer dan 5-10 mm. Het droogste automatische KNMI-station was Rotterdam met slechts 5 mm neerslag. In De Bilt viel 14 mm tegen 71 mm normaal. Plaatselijk viel er in juni ruim 60 mm minder dan normaal.
Het zuidoosten en oosten waren het natst. In Twente viel op het KNMI-regenstation Weerselo 89 mm. Het natste automatische KNMI-station was Twenthe met 59 mm neerslag. In het zuidoosten en zuiden lag de afwijking op 'slechts' 10 mm minder dan normaal. In het oosten kwam bijna alle neerslag door langdurige regenval op 22 juni.
De meeste neerslag viel tussen Oldenzaal en Hengelo (89 mm), vooral door een slepend neerslaggebied op 22 juni. De miste neerslag viel tussen Den Haag en Rotterdam (circa 5-6 mm in totaal).
Zonnigste junimaand sinds het begin van de waarnemingen
Naast recordwarm was juni ook recordzonnig. Met gemiddeld over het land 328 uren zon tegen 214 uur normaal was de maand extreem zonnig. In juni 1976 scheen de zon landelijk gemiddeld 295 uur. In De Bilt scheen de zon 326 uur, tegen 207 uur normaal. Het zonnigst was het aan de westkust met in Vlissingen en Berkhout 336 uur zon. In Deelen scheen de zon met 314 uur het minst. Dat is nog steeds ruim 115 uur meer dan normaal.
Qua zon eindigde Arcen (Noord-Limburg) het hoogste in de plus (+123,3 uur boven de norm), Terschelling had de minst abnormaal zonnige juni (96,9 uur boven de norm), maar ook Terschelling brak ook ruimschoots het record voor meeste zonuren.
Verdamping bereikt hoogtepunt
Juni verliep heel droog, er viel amper regen. Het was recordwarm en ook recordzonnig. Verdamping is vooral afhankelijk van zonneschijn en temperatuur, dus bovenop een gebrek aan regen verdween er ook nog dagelijks meer vocht door verdamping. In mei was de referentieverdamping circa 100 mm, in juni nam dit toe naar 130 mm. Het water van sommige vijvers zakte in juni zelfs dagelijks met een paar centimeter!
De referentie gewasverdamping is het resultaat van de berekening hoeveel millimeter water er verdampt uit gezond gras met voldoende water en voedingsstoffen. Onder andere zon en hoge temperaturen zorgen voor een hogere referentie gewasverdamping. Onder ideale omstandigheden verdween er in Wilhelminadorp (Zeeland) in theorie maarliefst 135,7 mm aan water door verdamping, tegenover 125,5 mm in Leeuwarden.
In het hele land is het neerslagtekort sterk toegenomen t.o.v. mei (gemeten vanaf begin april). In het binnenland was het minder droog dan gemiddeld, vooral aan de kust is het neerslagtekort behoorlijk groot.
Stand op 1 juli over periode 1 april t/m 30 juni, op basis van neerslag en verdamping van KNMI vrijwilligersnetwerk.
Als we de SPI-index gebruiken waren er in juni grote verschillen. Het binnenland viel (vooral dankzij één erg regenachtige dag) nog in de categorie "normaal" (SPI-index tussen -1 en 1). Opvallend dat Noord-Holland ook wat minder droog lijkt te zijn dan de rest van de kust. De rest van de kuststreek ontving in juni vrijwel geen neerslag en komt daarmee automatisch in de categorie extreem droog terecht. We kijken immers naar de periode van 1 maand, en als er in één maand vrijwel geen neerslag valt, is dat automatisch extreem (SPI < -2).
Stand op 1 juli over periode juni 2023, op basis van neerslag van KNMI vrijwilligersnetwerk.
In juni daalde het grondwater en ook de SGI-index steeds verder. Onderstaand plaatje is van 18 juli en laat zien dat het grondwater in grote delen van Brabant, Gelderland en Twenthe normaal is (SGI tussen 1 en -1). Richting het westen is het grondwater steeds vaker ongebruikelijk laag (vrij droog, SGI -1 tot -1,5). De laagste grondwaterstanden bereiken we in Drenthe, daar is het zeer droog (SGI tussen -1,5 en -2).
Let op: overzicht van 18 juli! Ik verwacht dat het in juni op net iets meer plaatsen vrij droog tot zeer droog was. Dit is de SGI-index, die laat per plek zien hoe ongebruikelijk de grondwaterstand voor die plek is. Op een plek waar het grondwater heel veel schommelt (zandgronden binnenland), is een anomalie van -2 meter bijvoorbeeld nog normaal, terwijl op een plek waar het grondwater heel stabiel is (polders) -2 misschien wel "zeer droog" kan zijn. Dit kan ook de verschillen tussen het binnenland en de kust verklaren.
Kijken we niet naar de neerslag van 1 maand (SPI-1), maar naar de neerslag van 6 maanden (SPI-6), dan zien we een heel ander beeld. In vergelijking met het vorige maandoverzicht over mei is die watervoorraad flink geslonken. Het hele land is nu weer terug in de categorie "normaal" (SPI tussen -1 en 1). Regionaal kon men in het midden en West-Brabant nog van vrij natte condities spreken (SPI tussen 1 en 1,5), het natste was het rond Tilburg, door eerdere plaatselijke buien in mei.
Stand op 1 juni over de 6 maanden januari 2023 t/m juni 2023, op basis van neerslag van KNMI vrijwilligersnetwerk.
Juni: minder westenwind, vaker noordoostenwind
Waar in mei er üerhaupt geen zuidwestenwind was, heeft juni ook minder zuidwestenwind dan normaal. De wind kwam vaker dan normaal uit noordelijke, noordoostelijke en oostelijke richtingen. Dat ging ten koste van wind uit het zuidwesten, westen en noordwesten. De noordoost-component was minder groot als in mei 2023, maar zorgde er opnieuw voor dat de Waddenregio relatief ietsjes minder warm (of soms heet) was dan de rest van het land.
Opnieuw vrij weinig onweer
Ook in juni was er weinig onweer. Het lijkt er wel op dat Groningen in geheel 2023 vaak meer ontladingen heeft gehad vergeleken met de rest van het land, er is echter overal minder onweer dan gebruikelijk. De meeste ontladingen werden geregistreerd in de omgeving van de Dollard (Groningen, ten noorden van Nieuw-Beerta). Er waren ook veel plaatsen zonder onweer in juni 2023, zoals bijvoorbeeld vrijwel de hele provincie Limburg.
Gebruikte sites: | Gewijzigd: 20 juli 2023, 22:44 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Hoe verliep juni?
Langdurig invloed van hogedrukgebiedenTot en met 17 juni werd het weer bepaald door hogedrukgebieden boven de noordoostelijke Atlantische Oceaan of Scandinavië. Juni begon vrij koel. De eerste twee dagen van juni was de stroming noordelijk en zorgden zwakke fronten voor bewolking. De laagste temperatuur 4,7 °C , werd op 3 juni in Nieuw Beerta gemeten.
Juni begon met hogedruk bij de Britse eilanden, zoals we dat in mei lange tijd zagen. Al vrij snel bewoog dit hogedrukgebied naar de Noordzee of zelfs naar Noordoost-Europa, hierdoor was de wind bij ons eerst kort noordelijk, maar de rest van de maand langdurig oost of zuidoost.
Warmer vervolg juni
Daarna werd de stroming noordoostelijk en werd het geleidelijk warmer. Het was vrijwel iedere dag zonovergoten. Rond 10 juni was het zeer warm met landinwaarts maximumtemperaturen rond 30 °C. De hoogste temperatuur van deze maand , 32,3 °C werd op 11 juni gemeten in Hoek van Holland en Gilze-Rijen. Verder werd op 11 juni ook de eerste landelijke tropische dag gemeten (30 graden in De Bilt). Daarna werd het wat minder warm, maar verder landinwaarts werd het vrijwel iedere dag nog wel minimaal 25 °C, in het zuidoosten en zuiden werd het nog regelmatig warmer dan 30 °C.
Op 11 juni werd met een zuidoostelijke stroming de warmste dag bereikt, in bijna het hele land 30 graden. Enkel 5 stations aan het IJsselmeer, de Waddenzee en de Dollard weigerden de 30 graden te overschrijden.
Zuidwestelijke stroming, toenemend onstabiel
Vanaf 18 juni werd de stroming zuidwestelijk. Lagedrukgebieden trokken over de Britse Eilanden noordoostwaarts. Op 20 juni werd het in de zuidoostelijke helft opnieuw tropisch warm. De warmte werd snel gevolgd door onweersbuien, het KNMI gaf code oranje uit. Plaatselijk brachten de onweersbuien veel regen, zo'n 25 tot 40 mm, maar op veel plaatsen viel minder dan 5 mm. Daarna werd het geleidelijk wat minder warm. Op 22 juni zorgde een storing in het zuidoosten en uiterste oosten voor langdurig regen. In Limburg viel ongeveer 30 mm, in de Achterhoek en Twente viel plaatselijk 40-65 mm. Het KNMI gaf voor Limburg een code oranje uit voor zware regen.
Daarna trok een volgend hogedrukgebied over Duitsland oostwaarts. De stroming werd kortdurend zuidelijk, daardoor zeer warme lucht naar Nederland toe kwam. Op 25 juni werd het met uitzondering van de noordwestkust 30 °C of warmer.
Op 22 juni werd een zeer lange regionale hittegolf beëindigd, zoals hierboven (temperatuurverloop Eindhoven). De hittegolf telde 15 dagen, waarvan 5 tropische dagen, dat is hoogst uitzonderlijk voor zo vroeg in de zomer. De hittegolf was het meest intens in Eindhoven.
De natste dag was absoluut 22 juni, toen trok een lagedrukgebied over Duitsland, en viel er aan de westflank van het lagedrukgebied veel neerslag. Hierdoor kwam de temperatuur ook voor het eerst in lange tijd niet boven de 25 graden (uitgezonderd Groningen).
Westelijke stroming: minder warm
De laatste vijf dagen van juni was de stroming westelijk. Het was duidelijk minder warm en zonnig dan de voorgaande periode. Het alleen in het oosten en zuidoosten nog op een enkele dag zomers warm, maar koel werd het ook niet, het werd landinwaarts iedere dag wel 20°C of meer.
Met de kennis van nu zou je kunnen zeggen dat 26 juni een periode aanbrak met veel meer lagedrukgebieden vanaf de oceaan, de straalstroom nam fors in kracht toe en Nederland kwam vanaf nu vaker aan de polaire koelere zijde te liggen.
Juni was recordwarm, dat zien we ook hier terug. De gemiddelde temperatuur lag op slechts 4 van de 30 dagen onder het klimaatgemiddelde. Omdat het 's nachts vaak helder was kon het zeker begin juni nog wel vlot afkoelen.
Neerslag
In De Bilt was er sprake van een zeer langdurige periode zonder regen, sommige (amateur) weerstations maten wel ruim een maand zonder enige neerslag. Daar kwam uiteindelijk 20 en 22 juni een einde aan, toen viel er plaatselijk juist heel veel neerslag.
Op 22 juni viel er plaatselijk 64 mm. De gehele eerste helft groeide de zorgen om droogte snel, ook mei eindigde namelijk zeer droog. De tweede helft van juni bracht sporadisch veel neerslag, maar om de droogte aan te vullen is neerslag verspreid over meerdere dagen nodig, dat bracht juni (nog) niet.
Ook België bewoog in juni van een te natte situatie naar een te droge situatie.
Zonneschijn
De periode van 3 tot en met 17 juni was zonovergoten met op veel dagen de maximale hoeveelheid zonneschijn. Hierna was het afwisselend bewolkt en zonnig, met van 23 t/m 26 juni opnieuw veel zon. Op 28 en 29 juni was er maar weinig zon.
Iedere dag scheen er ergens wel de zon. Met name de periode 3 t/m 17 juni was extreem zonnig. Ruim 2 weken lang waren er vrijwel non-stop strak blauwe luchten, met slechts sporadisch wat wolken.
De meeste plaatsen konden 1 onweersdag noteren, dat is toch wel karig voor juni. Verder was er ook af en toe was nevel of mist na zonsopkomst. A = aantal in juni, N = normaal voor juni.
Nadat we eind april een heel behoorlijk neerslagoverschot hadden, zijn we nu dankzij een droge mei en juni weer bijna helemaal terug bij af. Alle mogelijkheden liggen nu open voor een nat of een droog eindtotaal van 2023. | Gewijzigd: 23 juli 2023, 12:15 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Juni wereldwijd: ongekende smelt zeeijs Antarctica
Juni was in Noord-Europa heel erg droog, warm en zonnig. Een zomer begon zelden zo zonovergoten. In Zuid-Europa was de situatie totaal anders, daar was er minder zon, en vielen zware buien. De temperatuur lag ondanks het onstabiele weer in Zuid-Europa nog steeds vrij hoog. Buiten Europa viel vooral de afwijking in het ijsoppervlakte op en rond Antarctica op, daar zijn dit jaar grote delen van de oceaan ijsvrij terwijl er daar normaal nu veel meer ijs zou liggen.Temperatuurafwijkingen in juni 2023
Juni 2023 was erg warm in onze omgeving, Ierland, het Verenigd Koninkrijk, België en Nederland hadden een recordwarme juni, sinds het begin van de metingen was het er nog nooit zo warm. Ook Frankrijk, Scandinavië, grote delen van Canada, Mexico en Oost-Australië waren ook significant warmer dan het klimaatgemiddelde. In het westen van de VS, West-Australië en West-Rusland was het koeler dan het klimaatgemiddelde.
De hitte in Mexico en het zuiden van de VS was zeer extreem, in Mexico kwamen minstens 100 mensen om het leven door aan hitte gerelateerde oorzaken zoals een zonnesteek of uitdroging. De temperatuur nam er toe tot bijna 50 graden. Het energienetwerk kon het energieverbruik van alle airco's niet aan, waardoor sommige delen van Mexico zonder stroom kwamen te zitten. Ook in India zijn veel mensen om het leven gekomen door extreme hitte.
Boven de oceaan vinden we ook significante abnormale warmte, we zien duidelijk de afdruk van de Atlantische marine hittegolf in de oceaan voor Ierland en het VK. Ook de El Niño is te herkennen voor de kust van Ecuador en Peru.
De afwijking van het globaal en Europees gemiddelde van de luchttemperatuur van juni, t.o.v. 1981-2010. Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Hieronder staat het langjarig gemiddelde. Daarin herkennen we de laatste restanten van La Niña op de Stille Oceaan en koeler dan normale temperaturen in West-USA. In de rest van de wereld was het grotendeels abnormaal warm.
Doorlopend 12-maandelijkse afwijking van het globaal en Europees gemiddelde van de luchttemperatuur, t.o.v. 1981-2010. Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
De neerslag en het bodemvocht in juni 2023
In juni was het natter dan het klimaatgemiddelde in Zuid-Europa en West-IJsland. Er kwamen overstromingen voor in Turkije, Kosovo en Roemenië. Het was juist droger dan het klimaatgemiddelde ten noorden van de lijn Alpen - Slowakije - Oekraïne.
De regen boven Spanje bracht in juni slechts tijdelijk een verlichting in de langdurige droogte. De bodemvochtkaart linksonder laat duidelijk zien dat gedurende mei en juni er veel minder regen dan gebruikelijk viel in Centraal-Europa. In Zwitserland had men te maken met hevige bosbranden, dit is uitzonderlijk voor Zwitserland.
Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Nog nooit zo weinig zeeijs gemeten Antarctica
Jarenlang was het het Arctische zeeijs dat de krantenkoppen bereikte, maar dit jaar was het juist het Antarctische zeeijs. Afgelopen juni lag er maarliefst 17% minder zeeijs, een nieuw record sinds metingen begonnen. Het oude record van vorig jaar is met grote overtuiging opzij gezet. Ook Januari, februari en mei 2023 brachten een nieuw record. We kunnen met zekerheid zeggen dat er sinds 1979 nooit eerder zo weinig zeeijs was, en waarschijnlijk nog wel langer.
Ondanks dit ongekende dieptepunt van 2016-2022-2023, is het wel interessant te vermelden dat het zeeijs de afgelopen decennia rond Antarctica juist iets aan het toenemen was. Het zal nog moeten blijken of de forse afname in zeeijs door gaat zetten, of dat het zeeijs rond Antarctica nog enige tijd stabiel kan blijven. De verwachtingen zijn dat met stijgende wereldwijde temperatuur het zeeijs rond de Zuidpool uiteindelijk toch fors af gaat nemen.
Data : OSI SAF. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
We hebben het over de zuidpool, dus de winter valt in juni tot september, en de zomer valt in december tot maart. Data : OSI SAF. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF/EUMETSAT.
Sinds mei 2023 loopt de seizoensgebonden groei van het zeeijs fors achter, en betreden we een gebied met negatieve anomaliën die we in juni nog nooit eerder gezien hebben. Anomaliën van vergelijkbare grootte kwamen enkel ook voor in december 2016.
Data: OSI SAF. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF/EUMETSAT.
Noordpool relatief meer zeeijs
In het zeeijs zien we wel enige variatie, zo brak 2016 het record, maar in de jaren sinds 2016 zijn we wat meer naar de minder extreme kant geschommeld. Als de schommeling wegnemen is de dalende trend vanaf 1979 tot nu duidelijk te zien. Dat het zeeijs de afgelopen jaren wat uit een dieptepunt opkrabbelt betekent niet meteen dat het probleem weg is. Het zeeijs dat we er nu voor terugkrijgen is namelijk vooral enkeljarig zeeijs (zwakker), terwijl het meerjarige sterkere zeeijs dat eerder is gesmolten niet of nauwelijks terugkomt. Waar we vroeger rond de 40% meerjarig zeeijs had, hebben we de afgelopen decennia zo'n 25% meerjarig zeeijs, waardoor het zeeijs dat we hebben kwetsbaarder is voor wind, opwarming en zeestroming.
Tot slot
Wereldwijd was juni 2023...
- 0.53°C warmer dan het 1991-2020 gemiddelde van juni
- de warmste juni sinds deze metingen begonnen
- nog veel warmer dan de vorige recorddrager juni 2019, het record is met 0,37°C verhoogd!
Zelf de kaarten en grafieken van juni 2023 en voorgaande maanden bekijken? Ga dan naar https://climate.copernicus.eu/climate-bulletins | Gewijzigd: 9 augustus 2023, 15:20 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
