Maandoverzicht Mei: grote verschillen door noordenwind
Algemeen weernieuws
Maandoverzicht Mei: grote verschillen door noordenwind
Mei in Nederland: grote verschillen door noordenwind
Mei verliep normaal volgens 30-jarig gemiddelde
In het meetpunt De Bilt verliep mei rond de huidige 30-jarige normaal. Er waren echter grote verschillen in het land. De maand mei verliep rond de Waddenzee aanzienlijk koeler, tot -0,4°C beneden normaal op Terschelling. In het binnenland was het juist aanzienlijk warmer met op vliegbasis Volkel (Noord-Brabant) juist +0,4 graden boven normaal.
De gemiddelde temperatuur varieerde van 11,5°C op Terschelling tot 14,3°C in Ell (Limburg). Op Terschelling was de koude anomalie het grootste (-0,4°C onder de 30-jarige normaal), op Volkel (Noord-Brabant) was de warme anomalie het grootste (+0,4 boven de 30-jarige normaal).
Verschillen waren overdag het grootste
Op het Limburgse Ell en Arcen werd het overdag in mei gemiddeld 19,8°C (gemiddeld over de maand dus bijna warme dagen), op Terschelling bleef de maximumtemperatuur vaak achter, het werd daar gemiddeld 14,5°C overdag, een verschil van ruim 5 graden! De gemiddelde minimumtemperatuur varieerde van 6,5 graden te Twenthe (Overijssel) tot 9,9 graden aan de kust te Vlissingen (Zeeland) en Lauwersoog (Groningen). Daarmee waren de verschillen overdag dus het grootste. Kijk hier voor de afwijking in maximum en minimumtemperatuur (MOW overzicht KNMI).
Grote verschillen in warme dagen, nog geen zomerse dag in De Bilt
Mei telde in De Bilt dertien warme dagen en geen zomerse dagen (met een maximumtemperatuur van respectievelijk 20,0°C en 25,0°C of meer), normaal zijn dit er respectievelijk elf en vier. Vooral in het noorden van het land en langs de kust waren er minder warme dagen dan normaal. In het midden en (zuid)oosten van het land waren er juist iets meer warme dagen dan gebruikelijk. Het aantal zomerse dagen lag in het gehele land lager dan normaal.
Mei werd steeds droger
Met gemiddeld over het land 40 millimeter neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 55 millimeter was de maand droog. De maand kende echter een duidelijke tweedeling. De eerste helft van de maand was nat met regen op 5 mei (bevrijdingsdag), 9 mei en 15/16 mei, maar daarna volgde een vrijwel droge tweede helft van de maand.
Vanaf halverwege mei zien we het neerslagtekort dan ook voor het eerst dit voorjaar oplopen. Het neerslagtekort bedraagt nu circa 66 millimeter, geen uitzonderlijke waarde voor de tijd van het jaar.
Het droogst was het deze maand in de kustprovincies, met op KNMI station Wijk aan Zee slechts 20 millimeter. In het midden en oosten van het land ontstonden de meeste buien, en hier was het dus ook het natst. Op KNMI station Eindhoven viel 72 mm (normaal 56 mm). In De Bilt viel 56 mm (normaal 59 mm).
De meeste neerslag viel rond Breda (141 mm), vooral door buien op 5 en 7 mei. De miste neerslag viel rond Sneek (20 mm) en aan de kust (Ameland 21 mm, Schouwen-Duiveland 21 mm, Walcheren 21 mm, IJmuiden 22 mm).
Op de officiële waarneemstations viel er aan de Hollandse kust het minste regen (IJmuiden), en rond Eindhoven het meest. (afwijking! De officiële stations meten structureel minder neerslag dan de vrijwillige waarnemers.)
Normale zonneschijn in het noorden, zeer zonnig in het zuidwesten
Met gemiddeld over het land 255 uren zon tegen een langjarig gemiddelde van 225 uur was de maand vrij zonnig. De eerste helft van de maand verliep minder zonnig dan normaal, de tweede helft juist zonniger. In De Bilt liet de zon zich alleen op 9 mei niet zien, verder telde de maand geen sombere dagen (normaal is twee). Het zonnigst was het langs de kust, met op KNMI station Vlissingen 281 uur zon (normaal 234). Het minst zonnig was het in het noordoosten van het land, met in Nieuw Beerta 225 uur zon (normaal 227 uur). In De Bilt scheen de zon 268 uur tegen 218 uur normaal.
Qua zon eindigde Volkel (Noord- Brabant) het hoogste in de plus (+54,1 uur boven de norm), Nieuw Beerta (Groninngen) zat nog nét in de min (-1,6 uur onder de norm).
De grond werd steeds droger
Van een droogte was begin mei nog geen sprake, het was zelfs vrij nat. Maar in de 2de helft van de maand sloeg de droogte toe, en begon de watervoorraad die we in natte maanden hebben opgebouwd langzaam te verdwijnen. Let in het volgende onderdeel goed op de verschillende periodes waarover gemeten wordt, en de verschillen in wat er gemeten wordt.
De referentie gewasverdamping is het resultaat van de berekening hoeveel millimeter water er verdampt uit gezond gras met voldoende water en voedingsstoffen. Onder andere zon en hoge temperaturen zorgen voor een hogere referentie gewasverdamping. Onder ideale omstandigheden verdween er in Vlissingen in theorie maarliefst 104,7 mm aan water door verdamping, tegenover 91,3 mm in Nieuw-Beerta.
De omslag was heel abrupt, vanaf 13 mei steeg het neerslagtekort snel van 0 tot 50 mm. Daardoor spreken we nu ineens niet meer van te natte situaties, maar van een dreigende droogte.
Stand op 30 mei over periode 1 april t/m 30 mei, op basis van neerslag en verdamping van 13 officiële KNMI-weerstations.
In vrijwel het hele land is een klein neerslagtekort, gemeten vanaf begin april. Eind mei was het nog iets minder droog dan gemiddeld, rond de Veluwe en rond Breda was er nog een regionaal neerslagoverschot door eerdere regenval.
Stand op 1 juni over periode 1 april t/m 1 juni, op basis van neerslag en verdamping van KNMI vrijwilligersnetwerk.
Mei verliep volgens de SPI-index grotendeels nog in de categorie "normaal" (SPI-index tussen -1 en 1). Enkel de Rijnmond regio en Drenthe en Friesland konden al spreken van "vrij droge" omstandigheden (SPI-index tussen -1 en -1,5). Rond Sneek was het het droogste, met de categorie "zeer droog" (SPI-index tussen -1,5 en -2,0).
Stand op 1 juni over periode mei 2023, op basis van neerslag van KNMI vrijwilligersnetwerk.
Mei verliep volgens de SGI-index vrij normaal. Op het hogergelegen binnenland is het grondwater vrij hoog, op lagergeleden gebieden dichterbij de kust is het grondwater vaker vrij laag. Aan de ene kant daalt het grondwater in hogergelegen delen sneller, maar aan de andere kant was het juist het binnenland waar in mei de meeste neerslag viel.
Kijken we niet naar de neerslag van 1 maand (SPI-1), maar naar de neerslag van 6 maanden (SPI-6), dan zien we een heel ander beeld. Dan krijgen we een beeld van onze waterbuffer. In vergelijking met het vorige maandoverzicht over april is die watervoorraad flink geslonken. Limburg en het gehele noorden vallen nu weer in de categorie "normaal" (SPI tussen -1 en 1). Grote delen van NL zijn vrij nat (SPI tussen 1 en 1,5), in West-Brabant en rond het rivierengebied was het "zeer nat" (SPI tussen 1,5 en 2). Extreem natte gebieden (SPI hoger dan 2) zijn vrijwel verdwenen gedurende de droge 2de helft van mei.
Stand op 1 mei over de 6 maanden december 2022 t/m mei 2023, op basis van neerslag van KNMI vrijwilligersnetwerk.
GEEN zuidwestenwind, extreem vaak een noordoostenwind
In het Nederlandse klimaat komt een noordoostenwind in mei het vaakste voor. Maar dit jaar sloegen we door, de wind kwam 30% van de tijd uit het noordoosten, dat is zeer uitzonderlijk. De normaal vrij dominante zuidwestenwind kwam zelfs vrijwel niet voor. In de 2de helft van mei kwam de wind door een standvaste blokkade boven de Britse eilanden continu uit het noordoosten. Hierdoor kwam de wind rond de Wadden continu van een relatief koele Noordzee, vaak samen met een portie bewolking. In het binnenland komt de lucht met een noordoostenwind uit Duitsland, waar de lucht lange tijd heeft om op te warmen. Dit verklaart het grote verschil in zon en temperatuur.
Opnieuw vrij weinig onweer
In mei was er niet veel onweer, en het onweer dat we kregen zorgde op 5 mei voor tijdelijk stopgezette bevrijdingsfestivals. De meeste ontladingen werden geregistreerd in de omgeving Veendam (Groningen) en Veldhoven (Noord-Brabant).
Gebruikte sites: | Gewijzigd: 4 juli 2023, 00:54 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Hoe verliep Mei?
Laatste vorstnacht en eerste warme dag van 2023De maand kende een afwisseling van koelere en warmere periodes. De maand begon koel onder invloed van een noordelijke stroming. Op 3 mei koelde het in de nacht lokaal af tot onder het vriespunt. Op KNMI station Twenthe werd het -2,2°C, de laagste temperatuur van mei en de laatste nachtvorst.
Tussen een hogedrukgebied boven Scandinavië en een lagedrukgebied boven de oceaan draaide vanaf 4 mei de wind geleidelijk naar het zuiden en nam de temperatuur toe. Die dag werd het in De Bilt 22,1°C, de eerste warme dag van het jaar. Ook de dagen erna lag de maximumtemperatuur rond de 20°C.
Mei begon vrij zonnig en met weinig wind. Dit waren ideale omstandigheden om nog een koude nacht te produceren: 3 mei hadden we voor het laatst nachtvorst op 2 meter hoogte. Overdag waren de omstandigheden juist goed voor snelle opwarming, op 4 mei behaalden we de eerste warme dag in De Bilt.
Vanaf een onstabiele bevrijdingsdag regelmatig pittige buien
De eerste helft van de maand was het nat. Op 5 mei, Bevrijdingsdag, trok een buiengebied van zuidwest naar noordoost over het land. Onweersbuien zorgden lokaal voor wateroverlast en het tijdelijk stopzetten van enkele bevrijdingsfestivals. In een strook van het zuidwesten van het land tot in het noordoosten viel circa 10-15 millimeter, maar lokaal ook meer dan 30 millimeter. Ook de dagen erna was er lokaal sprake van flinke buien met wateroverlast tot gevolg.
Op 9 mei trok een regengebied van west naar oost over het land en zorgde voor langdurige regen. Gemiddeld over het land viel circa 15 millimeter. De dagen erna werden opnieuw gedomineerd door flinke buien, maar na 16 mei volgde een vrijwel droge tweede helft van de maand.
Tussen 5 en 16 mei bereikten fronten ons vanuit het zuidwesten. Op 5 mei (bevrijdingsdag) trok een trog over het land waardoor er enkele onweersbuien ontstonden. Sommige festivals namen het besluit om het festival daarom stil te leggen.
Grote temperatuursverschillen, zon versus wolken
Op 22 mei kwam de temperatuur in het oosten van het land lokaal voor het eerst boven de 25,0°C. In De Bilt werd het met 24,3°C echter net geen zomerse dag. Ook de laatste dag van de maand werd het in het zuidoosten van het land nog zomers, met in Ell 25,8 °C, de hoogste temperatuur deze maand. In het noorden van het land bleven de temperaturen door de stevige noordoostenwind flink achter. In Hoorn op Terschelling werd het de laatste dag van de maand slechts 14,0°C. In De Bilt werd het 22,4 °C, waardoor de maand zonder zomerse dagen de boeken in gaat. Gemiddeld treedt de eerste zomerse dag in De Bilt in het huidige klimaat rond 13 mei op.
Dit satellietbeeld laat de strijd tussen bewolking vanaf de Noordzee en de kracht van de zon zien. Dit is het satellietbeeld van 30 mei.
Blokkade bij Groot-Brittannië
De tweede helft van de maand werd gedomineerd door hogedrukgebieden boven de oceaan en de Britse Eilanden, met af en toe uitlopers richting Scandinavië. De wind kwam overwegend uit noordoostelijke richtingen en dit zorgde voor de grote verschillen in het weerbeeld tussen noord en zuid.
De verschillen tussen noord en zuid hielden lange tijd aan. Op sommige dagen was het temperatuursverschil een normale 3 graden, op andere dagen was het in het noorden wel 12 graden kouder dan het zuidoosten!
Je ziet hoe de temperatuur deze maand schommelde over een periode van 6-7 dagen. Je ziet ook hoe het verschil tussen het warmste en koudste station soms wel 10 graden was.
Neerslag
Met gemiddeld over het land 40 millimeter neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 55 millimeter was de maand droog. De maand kende echter een duidelijke tweedeling. De eerste helft was nat, de tweede helft was droog.
De maand kende echter een duidelijke tweedeling. De eerste helft was nat, de tweede helft was droog.
Op 8 mei viel er ten zuiden van Nijmegen plaatselijk ruim 65 mm
Door stilhangende buien viel er ten westen van Eindhoven op 10 mei plaatselijk minstens 45 mm. Als we naar de neerslagsom op basis van radarbeelden kijken viel er plaatselijk wellicht ruim 80 mm.
De meeste ontladingen waren voor 5 mei, bevrijdingsdag. Onweersbuien trokken van het zuidwesten naar het noordoosten.
Zonneschijn
Ronduit sombere periodes waren er niet, wel telde mei 7 regionaal sombere (zonloze) dagen. Met name 9 mei was er op de meeste plaatsen geen zonneschijn. Aan de andere kant waren er 12 regionaal zeer zonnige dagen, vooral in het zuiden.
Vooral 30 mei valt op. Het station met de minste zon die dag zag 0 zonuren, terwijl in het zuiden een weerstation wel 14 zonuren kon tellen.
De meeste plaatsen konden wel 1 tot 6 onweersdagen noteren (echt 's zomers onweer ontbrak nog). Verder was er ook regelmatig wat mist in de vroege ochtend. A = aantal in mei, N = normaal voor mei.
In het vorige overzicht zagen we dat o.a. dankzij april het jaar fors te nat was tot dusver. Tot dusver, want de tweede helft van mei heeft zoals je kan zien, overduidelijk een "flatliner" gebracht. In de tweede helft kwam er weinig neerslag bij. Door de grote verdamping was er eind mei al plaatselijk sprake van enige droogte op kwetsbare plekken.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Mei wereldwijd: hittegolf in onze oceanen
In onze oceanen begon zich in mei een hittegolf te ontwikkelen. Een hittegolf in onze zeetemperatuur ziet er anders uit dan een hittegolf in Nederland. Vooral de Atlantische Oceaan is rond West-Europa soms wel 3 tot 5 graden warmer dan gebruikelijk. Dat de oceanen op zo'n grote schaal zoveel warmer dan gebruikelijk zijn, dat is echt heel extreem. Klimaatverandering heeft ook verregaande gevolgen voor de oceanen. Verderop lees je meer over de zeetemperaturen.Temperatuurafwijkingen in mei 2023
We komen weer aan land en kijken waar het afgelopen mei warm of koud was. Het was de afgelopen mei in de Benelux ongeveer normaal qua temperatuur. Grofweg kan je in Europa zeggen dat West-Europa iets warmer dan het 30-jarig gemiddelde was (zowel 1981-2010 als 1991-2020). Oost-Europa was iets kouder dan het 30-jarig gemiddelde. In Rusland rond het Oeralgebergte was het weer extreem warm. De zomer begon vroeg in delen grote delen van Rusland.
Buiten Europa zagen we ook nog extreme warmte in Canada, daar lagen de temperaturen 6 tot 10 graden boven het 30-jarig gemiddelde. Veel hitterecords werden verbroken, en in mei zagen we ook al een record aan rookwolken door vroege bosbranden. Na een koude april verliep ook mei koud in Australië. Daarmee is Australië zowat het enige land waar de temperatuur al een tijdje onder het 30-jarig gemiddelde ligt.
Voor de kust van Ecuador zie je de luchttemperatuur ook boven de norm liggen, dat zijn de eerste tekenen van een El Niño in het zeewater van de Stille Oceaan. Door El Niño wordt het in Zuidoost-Azië later waarschijnlijk droger en warmer dan gebruikelijk. El Niño heeft nog veel meer gevolgen, maar de directe invloed op het weer in Europa is zeer klein.
Zaken die hieronder opvallen, is dat de krachtige El Ninõ van 2014-2016 nog steeds de hoogste anomalie geeft. Ik ben benieuwd wat de temperatuurafwijking gaat worden als de aanstaande El Ninõ aan kracht en invloed gaat winnen.
Verder heeft in Europa januari 1987 de grootste koude-anomalie van de reeks, de winter van 1987 was ook in Nederland erg koud, met o.a. de ijzelramp in maart 1987. Opvallend genoeg heeft februari 1990 de grootste warmte-anomalie van de reeks. Ook in Nederland begon 1990 boterzacht.
Maandelijkse wereldgemiddelde (boven) en Europees gemiddelde (onder) van de afwijking in de luchttemperatuur t.o.v. de periode 1981-2010. De donkere staven geven alle aprilmaanden aan. Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Kijken we naar het doorlopende gemiddelde over de periode mei 2022 tot april 2023, dan zien we onder meer een duidelijke La Ninã op de stille oceaan, in de vorm van een koude-anomalie (daar gaan we afscheid van nemen). Ook Australië heeft een koude-anomalie, vermoedelijk door de bewolking en veel neerslag die daar gevallen is (La Ninã stuwt warm zeewater naar daar = meer regenval).
In Europe is op het IJsland na overal te warm. Sterker nog, het gebied met wereldwijd de grootste warmte-anomalie ligt tussen Spitsbergen en Nova Zembla.
De lenteafwijking van het globaal en Europees gemiddelde van de luchttemperatuur, t.o.v. 1981-2010. Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Hittegolf in onze oceanen
Hieronder zie je dat zowel de zeetemperaturen als de luchttemperatuur net boven het zeeoppervlak recordhoog waren. De temperaturen schommelen, zo was het zeewater in 2015-16 en 2020 ook heel hoog, terwijl het in 2018 en 2022 juist wat minder was. Kijken we voorbij de jaar-tot-jaar variatie zien we heel duidelijk de stijgende lijn in de zeetemperaturen. In 10 jaar tijd is zijn de zeetemperaturen gestegen van 18,1°C tot 18,4°C. Dat is een forse stijging voor een wereldwijd gemiddelde.
Let op! Om luchttemperatuur en zeetemperatuur te vergelijken, is de zeewatertemperatuur in de grafiek met 1°C verhoogd. Nu vallen ze in dezelfde orde van grootte, de zeetemperaturen liggen eigenlijk rond 18°C. De stijgende trend blijft hoe dan ook precies hetzelfde.
De neerslag en het bodemvocht in mei 2023
Mei 2023 was de maand waarin er in Italië grote overstromingen en modderstromen waren. Helaas vielen er daardoor ook slachtoffers. De extreme neerslag van Noord-Italië is ook duidelijk zichtbaar op de kaart. Ook in West-Turkije en op de Balkan viel veel regen, en zo werd het bodemvocht flink aangevuld. Boven Spanje, waar april 2023 extreem droog en heet was, zien we aan de kust al wel de regenval, maar om het bodemvocht na de extreem droge april aan te vullen zal er nog wel wat meer regen moeten vallen. IJsland was in mei ook opvallend nat.
In een strook van Ierland tot Rusland viel er ook wat minder regen dan de 30-jarige norm. Scandinavië en de Baltische staten kregen in mei te maken met de meeste droogte, wat duidelijk te zien is in de afname in bodemvocht. Dit had alles te maken met een hardnekkige blokkade boven Scandinavië, soms maakte dit hogedrukgebied een verbinding met hogedruk rond Groot-Brittannië. Door een natte april bleef het bodemvocht in de Benelux nog oké.
Overzicht lente
Kijken we naar de hele lente (maart t/m mei) dan zien we grote tegenstellingen rond de Middellandse Zee. Spanje was extreem droog dankzij maart en april, terwijl de oostelijke Middellandse Zee (Italië, Griekenland, Balkan, Turkije) natter dan het 30-jarig gemiddelde is. Verder zijn de Baltische staten ook behoorlijk uitgedroogd.
Qua temperatuur was er een strook met ongeveer normale temperaturen van Griekenland tot Denemarken. De temperatuur lag in grote delen op of iets boven de norm. Enkel Zweden en Noorwegen waren significant kouder dan het 30-jarig gemiddelde. De regio rond de Alpen tot aan Spanje was significant te warm, net zoals de enorme warmte anomalie in Rusland en Kazachstan. Vooral deze warmte anomalie draagt bij aan een te warme lente gemiddeld over Europa, zoals je hieronder kan zien.
Een te warme lente in Europa zet de trend van warmere lente's voort.
Nog nooit zo weinig zeeijs gemeten Antarctica
Het zal je ook niet verbazen dat zowel rond Antarctica als in het Arctisch gebied er minder zeeijs dan gemiddeld over 1981-2010 en 1991-2020 was. Antarctica heeft een opvallend genoeg nu een seizoen met extreem weinig zeeijs, terwijl de hoeveelheid zeeijs in Antarctica normaal veel meer schommelt tussen meer en minder dan gebruikelijk. In het Arctisch gebied is er al jarenlang maand na maand minder zeeijs dan gebruikelijk. Mei 2023 bereikte daarin een record, nog nooit werd er zo weinig zeeijs gemeten (meetreeks van 45 jaar). Dit heeft ook alles te maken met steeds verder opwarmende zeeën.
Tot slot
Wereldwijd was mei...
- 0.40°C warmer dan het 1991-2020 gemiddelde van mei
- de op één na warmste mei sinds deze metingen begonnen
- zo'n 0.07°C koeler dan mei 2020, de recorddrager van warmste mei
- vrijwel even warm (0.02°C verschil) als mei 2016 en 2017.
Zelf de kaarten en grafieken van mei 2023 en voorgaande maanden bekijken? Ga dan naar https://climate.copernicus.eu/climate-bulletins | Gewijzigd: 7 augustus 2023, 18:47 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
