Stand van de winter 2020-21
Tussenstand sneeuw, vorst en seizoenswedstrijd
Vandaag: sneeuw
Onlangs in het nieuws, "Recordlang geen sneeuwdek in De Bilt". Hieronder de introductie ervan:Nu vroeg ik me af, wat de landelijke verdeling is van de sneeuwdekloze tijd. Zijn er regio's die nog langer terug moeten voor een laatste sneeuwdek?We beleven momenteel de officieel langste ‘groene’ periode sinds het begin van de metingen. In De Bilt werd voor het laatst een sneeuwdek gemeten op 1 februari 2019. Sindsdien kwam geen sneeuwdek meer tot stand en deze periode duurt met vandaag 692 dagen. Daarmee evenaren we het oude record, tussen 17 maart 1989 en 8 februari 1991 was er ook een sneeuwdekloze periode van 692 dagen. Komende dagen wordt nog geen sneeuwdek verwacht dus het record wordt verder aangescherpt.
Wel dat onderzoekje liep een beetje uit de hand, want ik heb het nog uitgebreid naar 4cm en 8cm (want een gebroken sneeuwdek van 1 cm is toch minder spectaculair dan een pakje sneeuw van 4 cm of een "dik" pak van 8 cm. (Naar Nederlandse maatstaven is 8 cm wel dik.)
De kaart uitbreiden met Vlaanderen is altijd een wens van mij, maar het KMI heeft minder middelen om bijvoorbeeld sneeuwdek nauwkeurig en openbaar voor iedereen bij te houden.
Een laatste notitie, de waarnemingen die ik gebruikt heb zijn om 09:00 Nederlandse tijd waargenomen.
Laatstgeleden waargenomen sneeuwdek
Allereerst dus een kaart waarbij geen onderscheid is gemaakt tussen enige dikte, en een gebroken sneeuwdek werd ook meegenomen. Gelukkig heeft heel Nederland in 3 jaar tijd wel minstens éénmaal een sneeuwdek gehad. Het meest recent zag de regio ten zuiden van Delfzijl nog een sneeuwdekje. Vorige winter werd op de valreep op de laatste dagen nog een sneeuwdekje waargenomen in Brabant en Limburg (en lokaal ook Zuid-Holland en Gelderland).
Iedere winter heeft een eigen kleurenpallet, paars voor '19-'20, blauw voor '18-'19, geel/rood voor '17-'18 en groen voor '16-'17. De lichtere kleuren binnen een pallet zijn recenter dan de donkere kleuren. Daar waar er ruimte voor is, staat de datum erbij.
Laatstgeleden aanzienlijk sneeuwdek
Nu vallen er de eerste gaten, met name Zeeland en rond de Waddenzee. Wat ook opvalt, is dat de winter '19-'20 vrijwel geheel afwezig is, op de uitschieter in Groningen na. Elders moeten we verder terug, zoals de sneeuwval van december 2017 (rood), en twee aparte sneeuwsituaties in januari en februari 2017. Ook zien we in het geel de sneeuw die her en der viel rond de koude periode februari/maart 2018.
Laatstgeleden dik pak sneeuw
Nu we nog een laagje dieper gaan naar de dikke sneeuwdekens, zien we duidelijk één situatie in omvang terugkomen, december 2017. Toen werd met name het midden en westen goed bedeeld. Op kleinere schaal zien we januari en februari 2017, maart 2018 en januari 2019 terugkomen.
Het noorden en het zuiden blijven grotendeels met lege handen achter de laatste 3 jaar. Ook in het oosten zien we enkele gaten.
Helaas is het aandeel van december 2020 heel klein. Hopelijk kunnen we met januari 2021 op de kalender weer grote delen van de Benelux gaan bedekken met een nieuw pak sneeuw!
Alle reacties/herinneringen zijn ook welkom (leuk om terug te blikken). | Gewijzigd: 1 januari 2021, 16:36 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Vorst
December was vrij vorstarm, de maand bracht enkel wat lichte vorst, matige vorst kwam de afgelopen maand niet voor. De matige vorst die we hieronder zien, is namelijk van november. De nacht van 30 november is namelijk tot dusver de koudste nacht van het winterhalfjaar. Het is theoretisch dus weer (net zoals vorig jaar) mogelijk dat een novembernacht koudste wordt.Helaas kwamen er geen landelijke ijsdagen voor (gemeten in De Bilt), normaal telt december 2 landelijkse ijsdagen. Enkel Hupsel wist op 10 december een regionale ijsdag in de wacht te slepen.
Op 3 weerstations is de temperatuur überhaupt nog niet onder nul geweest (Lauwersoog (Groningen) en Wilhelminadorp en Vlissingen (Zeeland). In Vlissingen moeten we overigens een heel eind terug voor de laatste vorst, hier is de temperatuur sinds 1 februari 2019 niet meer onder nul geweest (701 vorstloze dagen). Vlissingen ligt wel bijna aan zee, hierdoor is het logisch dat er hier veel minder vorst is dan elders in Nederland (hoewel 701 dagen zonder vorst bijzonder is).
Alle weerstations gesorteerd op laagste minimum. Ernaast is de laagste maximumtemperatuur te zien.
Hellmann koudegetal
Dit is de som van alle negatieve etmaalgemiddelden van de temperatuur in de maanden november t/m maart van een bepaald weerstation; het minteken wordt positief genomen.
Vorstgetal
Een geheel ander karaktergetal, het vorstgetal (V) van Folkert IJnsen, berust op de aantallen dagen met bepaalde thermische eigenschappen, die in De Bilt voorkomen in de maanden november t.m. maart.
Dit zijn de aantallen vorstdagen (v), ijsdagen (y) en zeer koude dagen (z).
Vorstdag:
Er is sprake van een vorstdag wanneer de minimumtemperatuur Tn negatief is.
IJsdag:
Een ijsdag is een vorstdag waarin ook de maximumtemperatuur Tx negatief is.
Zeer koude dag:
Als Tn<−10°C (strenge vorst) spreekt men van een zeer koude dag.
Op basis van deze 3 factoren is de volgende formule voor het Vorstgetal (V) afgeleid:
V = v² /363 + y* 2/3 + z* 10/9
detailinformatie:
De aantallen ijsdagen en zeer koude dagen zijn dus deelverzamelingen van het aantal (de verzameling) vorstdagen. Uit de frequentieverdelingen vanaf 1851 van deze drie variabelen te De Bilt zijn voor alle drie {v, y en z} een onder- en bovengrens vastgesteld. De ondergrenzen bedragen 0. Voor {v} is de bovengrens: 110 (v²=12100), voor {y}: 50 en voor {z}: 30. Per variabele zijn 100/3 punten tussen onder- en bovengrens verdeeld. Bereikt elke variabele zijn bovengrens, dan bedraagt het vorstgetal V=100 en voor de ondergrenzen geldt: V=0.
We zien dat Hupsel momenteel aan kop gaat qua vorstgetal, gevolgd door Ell en Volkel. Hupsel heeft zijn eerste plaats te danken aan een ijsdag, want Volkel en Ell hebben meer vorstdagen. (Een ijsdag weegt zwaarder dan een vorstdag.) De top 3 komt toevallig overeen met de top 3 voor Hellmanngetallen, hoewel dit niet per sé het geval hoeft te zijn.
Alle weerstations gesorteerd op het vorstgetal.
Als we het mooi weergeven zien we dat de hele Benelux in de categorie extreem of buitengewoon zacht zit. Het koudste weerstation (Hupsel) wordt met de blauwe pijl aangegeven, de zachtste met de groene pijl. Zwart staat voor De Bilt.
De Peelregio heeft tot dusver de meeste vorstdagen gehad, 15 dagen om precies te zijn. Het oosten en noordoosten hebben er opvallend weinig, Lauwersoog heeft er nog geen, net zoals het Zeeuwse Walcheren en Beveland.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Tussenstand winterwedstrijd
In onze winterwedstrijd zien we als tussenstand een top 3 die dicht bij elkaar ligt. Reedtimmer, W. in t Erland en Thunderlover123 liggen dicht bij elkaar. Er kan echter nog veel gaan gebeuren de komende maanden!Neerslag, zonuren, vorst, ijs en sneeuwdek is voorspeld aan de hand van de huidige waardes, dus december had 1 sneeuwdekdag. Daarom is de prognose over 3 maanden 3 sneeuwdekdagen (1 per maand). Er is gecorrigeerd voor het feit dat december en januari langer duren dan februari.
Alles voorlopig, dus groen betekend: komt overeen met de voorspelde waarde voor het einde van het winterseizoen. Zwart: zit het dichtste bij de voorspelde waarde in de buurt.
December erg zacht en nat
De afgelopen maand had toch weer een behoorlijk zachte periode met lokaal zelfs 15°C. Dankzij deze periode eindigde december bijna 2°C boven het huidige gemiddelde. Er was erg veel neerslag, boven de rivieren werd bijna overal 100 mm overschreden, met in Noord-Holland soms zelfs 170 mm. De minste neerslag viel rond Zeeuws-Vlaanderen, soms minder dan 70 mm.
IJsdagen kwamen niet voor, tegen 2 gemiddeld, vorstdagen waren er ook minder dan gemiddeld.
| Gemiddelde temperatuur | Neerslag | Zonneschijn | Vorstdagen | IJsdagen | |
|---|---|---|---|---|---|
| Normaal | 3,7°C | 76 mm | 49 uur | 13 dagen | 2 dagen |
| Gemeten | 5,5°C | 104 mm | 42 uur | 8 dagen | 0 dagen |
Onze verwachtingen versus het gemiddelde
We zien dat we, mede door de ervaringen van de vorige winters, de winters nu zachter inschatten. Op de laagste temperatuur na (die schatten wij 0,6°C kouder in), zien we alles zachter. De het grootste verschil vinden we bij de vorstdagen, daar verwachten wij er gemiddeld zelfs bijna 2 weken minder.
| Tmin | Tmax | Tgem | Neerslag | Zon | Vorst | IJsdagen | Sneeuwdekdagen | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Normaal | -10,1°C | 13,9°C | 3,4°C | 193 mm | 192 uur | 38 dagen | 7 dagen | 11 dagen |
| Ons gemiddelde | -10,7°C | 14,6°C | 3,9°C | 154 mm | 192 uur | 27 dagen | 5 dagen | 8 dagen |
Wie heeft de hoogste & laagste verwachtingen?
Dat kan je ook mooi aflezen aan onze inzendingen. Ik heb wat met standaardafwijkingen gewerkt om alle 6 even zwaar te wegen (Tmin, Tmax, Tgem, vorstdagen, ijsdagen en sneeuwdekdagen). Hieronder het gemiddelde van ieders variatie van het gemiddelde:
Het blijkt dat Bavr, Reedtimmer en Sneeuwman het meest voorzichtig hebben ingezet. Dit kan zijn doordat ze lage verwachtingen hebben, op safe willen spelen, of als schrale troost als de winter zacht blijkt te zijn, deze wedstrijd kunnen winnen.
Xraver, RensWeer en Joris put hebben het hoogst ingezet. Dat kan zijn omdat ze hoge verwachtingen hebben, heel erg hopen op die éne strenge winter in een opwarmend klimaat, of gewoon erg van winterweer houden.
Zo'n onderzoekje kan helemaal uit de hand lopen wanneer ik ook nog zou kijken waar iedereen woont, en daar een verdeling van maak, misschien blijkt wel dat westelingen zachte winters verwachten en oostelingen koude, of andersom. Laat ik daar voorlopig mijn vingers maar niet aan branden
|
| Gewijzigd: 2 januari 2021, 17:26 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Déjà vu december
Het viel mij op, dat we in december eigenlijk twee keer precies hetzelfde voorgeschoteld kregen. Twee keer dook er een grote depressie vanuit Groenland/IJsland naar het Verenigd Koninkrijk & Frankrijk, om vervolgens via Duitsland op de Noordzee te verdwijnen:Naderen vanuit Groenland/IJsland
Bijna hetzelfde, maar ruim 24 dagen later!!
Noordenwind in de Benelux, opkomend stormveld op de oceaan, noordelijk Azorenhoog, zuidenwind Newfoundland, net rug van hogedruk linksboven op de kaart.
Koers naar het VK
Rug van hogedruk op de oceaan, lagedrukkern over het Engels Kanaal, zuidenwind Scandinavië, hogedruk Rusland, diep lagedrukgebied Canada, groenlandhoog. Het klopt nog steeds allemaal!
Verdwijnend lagedrukgebied rond Benelux
Verschillen oceaan worden groter, de kaart van 6 december werd namelijk gevolgd door een zachte periode, terwijl na de kaart van 29 december een Scandihoog ontstond met de vorstloze noordoostenwind.
In de Benelux nog steeds min of meer dezelfde windrichting (noordoost), zuidenwind naar Scandinavië.
De déjà vu was ook verantwoordelijk voor twee vrij gelijke periodes van normaal tot koel weer, na sinterklaas en na kerst. | Gewijzigd: 7 januari 2021, 19:50 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Score pluimen
Bron afbeeldingen: www.weerpluimen.nl - voor analyse van weerpluimen.Aanvang december
Aanvang december zagen we een iets frissere periode rond sinterklaas. EC zater vaak toch wel redelijk goed op, met uitzondering van een onzekere periode rond 7 december. Toen werd het zachtste scenario uiteindelijk waarheid. Tot 240 uur (10 dagen, einde rode lijn) zien we echt wel een redelijk goede score, hierna brak een zachte periode aan die toen nog niet op de kaarten stond (240 tot 384 uur).
Aanloop naar zachte periode
De zachte periode zelf stond ook weer duidelijk in de kaarten, enkel was er onzekerheid in wanneer de overgang plaatsvond. Als de oper en controle iets afwijken van het ensemble, maar wel allebei hetzelfde pad volgen, is dat vaak het meest waarschijnlijke scenario. De oper en controle tekenen vaak de weg en de rest van het ensemble volgt. Hier zaten de oper en controle er ook netjes op en kwam het zachtste scenario uit.
Onzekerheid extreem zachte dagen
De dagen dat Arcen 15°C aantikte vlak voor kerst brachten de weermodellen ook hoofdpijn. Er was gedurende 2 dagen flinke spreiding tussen 5 en 13°C, uiteindelijk werd het 13°C. Opvallend dat de periode daarna de modellen het erg goed voorspeld hadden, het gemiddelde klopte goed met 24 en 25 december.
Te lage temperatuur begin januari
Ruim een week lang lag de verwachting van EC 1 tot 3 graden te laag, het werd uiteindelijk warmer. De reden is achteraf vrij logisch:
De modellen hebben de atmosfeer opgedeeld in allemaal lagen. De lagen dicht bij de grond zijn het kleinst om de meeste details te hebben, soms is dat echter niet genoeg. Zo waren er de afgelopen periode gewoon erg koude bovenluchten, op 1500 meter hoogte lag de temperatuur soms wel rond de -10°C. Normaal genoeg voor minstens wat winterweer. Deze keer ging de lucht ook over de Oostzee, welke extreem warm was (3 tot 7 graden warmer dan normaal vlak voor de jaarwisseling). Hierdoor werd een dunne laag net boven het zeeoppervlak extra opgewarmd, en aangezien onze rivierdelta weinig hoger ligt dan het zeeoppervlak, zaten wij in een dunne laag zachtere lucht terwijl de lucht 1500 meter hoger gewoon ver onder nul zat. Zodoende lagen de Ardennen óók om die reden beter voor winterweer.
De modellen hadden er moeite mee omdat de laag die door het zeewater opgewarmd werd maar dun was, in ons geval iets te dun om goed opgepikt te worden.
GFS en EC bij zachte of koude omstandigheden
Nachtvorst met weinig wind en heldere luchtNog ever door over de beperkingen van weermodellen. Ook bij nachtvorst koelt een heel dunne laag af, vlak bij de grond. Deze dunne laag die voor onze nachtvorst zorgt is eigenlijk te klein voor de globale weermodellen GFS en EC. We zien hieronder heel duidelijk dat GFS hierin het slechtste presteerd, met een uiteindelijke verwachting die 5°C te warm was. GFS heeft een handicap voor minimumtemperaturen bij heldere en windstille omstandigheden. EC heeft dit ook, maar iets minder groot (meer gedetailleerd).
Dit is de ontwikkeling van de verwachtingen vóór één dag, gedurende 2 weken. GFS kwam uiteindelijk 5°C boven deze nachtvorst uit, EC 2,5 graden. In zo'n situatie is het beter Harmonie of Arome te volgen.
Extreem zachte lucht met wind en bewolking
Aan de andere kant zijn modellen juist relatief goed wanneer er wind is, welke de luchtlagen met elkaar mixt. De bewolking voorkomt ook het opwarmen van een dunne laag bij het aardoppervlak (zwakte van modellen). GFS OPER zat hier zelfs al 3 dagen bijna perfect, EC OPER ook circa 2 dagen. We zien hier ook mooi dat de oper vaak de weg leidt en dat de rest van het ensemble (de blauwe band) netjes volgt.
Links is de verwachting nog onzeker, terwijl gedurende 2 weken de temperatuur voor 22 december steeds hoger werd in de pluimen. 2-3 dagen van te voren nam de spreiding (blauwe band) in het ensemble ook fors af.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Update sneeuwkaart halverwege januari
Aan de grenzen van Nederland is de afgelopen week her en der al wat sneeuw gevallen, de rest van Nederland krijgt tussen nu en laat vanavond de eerste sneeuwval. De vraag is wel of er op de waarneemtijd van het KNMI-waarnemers (09:00) nog wat sneeuw aanwezig is om waar te nemen.
In Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen al wat sneeuwval in de eerste helft van januari, ook een zeer lokale waarneming in Brabant, de Achterhoek en Drenthe. Zoiets is vooral overgelevert aan de gratie van de waarnemers.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Score pluimen:
We zagen in de eerste helft van januari twee keer een tweedeling gevolgd door een vrij snelle omslag in de pluim. Dit had te maken met onzekerheid door de aanwezigheid van zeer koude lucht boven Lapland. Ook kwam het door het Groenlandhoog dat enerzijds koude lucht naar Scandinavië bracht, maar anderzijds lagedruk die zachte lucht in de richting van Frankrijk bracht.
Als we de pluim van 4 januari erbij pakken, en daar de echte gemeten temperaturen bijzetten, zien we dat er op 11 en 12 uiteindelijk hogere temperaturen bereikt werden. De huidige koudere periode is er echt nog niet overtuigend op te zien, er was een grote spreiding, dus de huidige periode behoorde wel tot de mogelijke uitkomsten.
In de runs na 4 januari zou het ensemble steeds wat kouder worden, echter kwam hier opnieuw een tweedeling waarin de oper en control al vrij snel een verzachting toonden.
T.o.v. de koudste pluim van ongeveer een week terug is de huidige pluim flink warmer geworden.
Kortom, onzekerheid blijft, aangewakkerd door de aanwezigheid van zeer koude lucht boven Noordoost-Europa, en de aanvoer van zachte lucht vanuit het westen-zuidwesten. Als de spreiding groot is, moeten we opletten of de trend richting de koude of de zachte zijde gaat. In ieder geval moeten we van één enkele pluim niet opgewonden noch teleurgesteld worden.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Vorst t/m 15 januari
Ook de eerste helft van januari verliep enerzijds vorstarm, er werd slechts op 2 stations éénmalig een vorstnacht opgetekend. Aan de andere kant was er wel vrij regelmatig lichte vorst, dus de hoeveelheid vorst in januari is open voor discussie. Nog steeds is voor veel stations de laatste novembernacht de koudste nacht. Gelukkig is de laagste maximumtemperatuur al wel aangescherpt voor veel stations (maar vaak nog geen ijsdag helaas!). Schiphol is het snelste gestegen in de vorstranglijst, Lelystad en Stavoren zijn het meest weggezakt. Gelukkig hebben we nog slechts één station dat deze winter nog geen vorst heeft gezien: Vlissingen. We kunnen ook een nieuwe ijsdag in ons midden verwelkomen, Ukkel behaalde 9 januari een ijsdag!
Stations met de temperatuur in het zwart hebben de laagste temperatuur verbeterd in de 1ste helft van januari.
Dan door naar de lijst met het vorstgetal, dit is een combinatie van de aantallen vorstdagen, ijsdagen en strenge-vorstdagen. Één van de redenen dat ik tot dusver vooral focus op het vorstgetal is, dat je met het vorstgetal al meer kan sorteren. Een heel groot aantal stations hadden en hebben nog steeds 0 hellmannen, terwijl vrijwel ieder station wel een vorstdag gehad heeft.
Ukkel (Brussel) is het snelste gestegen, dankzij de toevoeging van een ijsdag. Stavoren is het snelste gedaald.
Deelen behaalde op 11 van de 15 nachten vorst, hierdoor staat Deelen nu op de eerste plaats, Hupsel en Volkel daalden, en Ell verliet de top 3.
Voor alle weerstations geldt nog "Buitengewoon zacht" of "Extreem zacht". Ell voert de lijst aan qua Hellmannen, Deelen qua vorstgetallen. | Gewijzigd: 17 januari 2021, 21:47 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Winter 2020-2021 tot dusver in top-5 zachtste
Sinds de winter 1901-02 de eerste complete Hellmannwinter in de meetreeks is, zijn er slechts 4 winters die zachter verliepen (1975, 2014, 2020 en 2018). Gelukkig hebben we nog één volle wintermaand te gaan.
De onderstaande animaties bevatten de data van alle volledige hellmannseizoenen, en de data van dit seizoen t/m 28 januari (!).
Animatie De Bilt:
Gebruik ook vooral de play/pauze knop en tijdschaal om door de animatie heen te navigeren.
Het noordelijke uiterste Eelde:
Voor de Groningers, Friezen en Drenten, en de noordoostwinters waarin de grens tussen koude en zachte lucht boven ons land lag.
Het zuidelijke uiterste Maastricht:
Voor de Brabanders en Limburgers, en de typische binnenlandwinters met veel zachte lucht uit het noordwesten.
| Gewijzigd: 30 januari 2021, 17:53 uur, door Thijs.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Update sneeuw
We zagen in de tweede helft van januari op 16-17 januari (enigszins) droge sneeuwval in het hele land. Tegen de waarneemtijd (09:00 of 08:00 UTC), was de sneeuw in de westelijke delen alweer verdwenen. Verder zagen we vooral op 25 januari in het zuidwesten en zuidoosten, en 27 januari in het noordoosten.
Leggen we de lat iets hoger, naar sneeuwdekken vanaf 4 cm, zien we vooral in Zuid-Limburg deze winter een pakje sneeuw. Elders dateert het laatste sneeuwdek van 4+ cm uit januari 2019 of december 2017.
Gaan we naar een dik pak sneeuw, zien we dat Zuid-Limburg al een sneeuwdek heeft gehad van meer dan 8 cm. De zone met een flink sneeuwdek van december 2017 is ook duidelijk zichtbaar.
Uitzonderlijke sneeuwval
Van wanneer dateert de laatste uitzonderlijke sneeuwval (15+ cm)? We zien een mix van het sneeuwincident van december 2017 (Midden-Nederland). Elders zien we de fantastische sneeuwwinters van '09-'10 en '10-'13 terugkomen. Her en der kijkt de winter van '12-'13 ook nog om de hoek met een paar uitzonderlijke sneeuwsettings.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Tussenstand winterwedstrijd
In onze winterwedstrijd zien we als tussenstand een top 3 die dicht bij elkaar ligt. Thunderlover123 staat voorlopig op de eerste plaats, gevolgd door W. in t Erland en Cirrus. Ik weet zeker dat de ranglijst er bij de volgende update compleet anders uit zal zien, misschien staat Joris Put dan wel ineens bovenaan? Wie weet...Neerslag, zonuren, vorst, ijs en sneeuwdek is voorspeld aan de hand van de vorige maanden. Hierbij is dus nog geen gebruik gemaakt van modelverwachten, ook de eerste week van februari is nog niet meegenomen.
Alles is voorlopig, dus groen betekend: komt overeen met de voorspelde waarde voor het einde van het winterseizoen. Zwart: zit het dichtste bij de voorspelde waarde in de buurt.
Ik ben heel benieuwd naar de stand na serie ijsdagen en (strenge) vorstnachten! Volgende week een nieuwe update.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
