Citaat van Raymond, donderdag 7 januari 2021, 8:37 uur Interessante  beschouwing over oostelijke stroming zonder vorst.
https://www.nu.nl/klimaat/6100533/plotselinge-opwarming-boven-noordpool-brengt-ons-winterweer-in-de-war.html
 
Inderdaad interessant! Een artikel in de media waarin vooral het woord is gegeven aan meteorologen wordt ook meteen een beter artikel. Dit is een fijn artikel zonder suggestieve of sterk overdreven titels zoals we bijvoorbeeld vaak in de Telegraaf vinden:

’Witte wereld in het oosten’

Woensdag flink wat sneeuw: hier valt het
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1640021246/woensdag-flink-wat-sneeuw-hier-valt-het

Ik heb nog twee kleine toevoegingen aan het artikel van Nu.nl, namelijk op de introductie:

Nederland had de eerste week van januari uitzonderlijk weer: een noordoostenwind, zónder vorst. Opmerkelijk, vertellen meteorologen aan NU.nl. Het is een van de uitwerkingen van een 'plotselinge snelle opwarming' van de hoge atmosfeer die rond de kerstdagen optrad boven de Noordpool

SSW = sudden stratospheric warming, in het Nederlands: plotselinge snelle opwarming. Ik kort de plotse opwarming hieronder dus af met SSW.

De daadwerkelijke SSW trad pas 5 januari op (niet rond de kerstdagen), maar aan de andere kant is het criterium voor een SSW altijd een beetje artibrair, waar leg je de grens? Criterium SSW:

Major SSW (grote opwarming)
Een stratosferische opwarming wordt een 'major' genoemd als op 10 mb of beneden de latitude de gemiddelde temperatuur richting de pool toeneemt vanaf de 60e breedtegraad, mits een daarbij horende omdraaiende circulatie wordt waargenomen (dat is wanneer in eenzelfde gebied de normaal gesproken heersende westenwinden worden overtroefd door oostenwinden).

Minor SSW (kleine opwarming)
Een stratosferische opwarming wordt tot de kleine gerekend als, in de winter, op welke hoogte in de hemisfeer dan ook, een aanzienlijke toename in de temperatuur wordt waargenomen (ten minste 25 graden in een tijdsbestek van een week of minder). De polar vortex breekt niet en de omkeer van de westenwind is minder omvangrijk.

In het artikel schrijven ze dat de noordoostenwind een uitwerking was van de SSW. Dit lijkt me echter niet heel waarschijnlijk, omdat er dan slechts 2 tot 5 dagen tussen de SSW en de uitwerkingen zit. Je moet nagaan dat zo'n SSW plaatsvind op circa 30 km hoogte, het duurt daarom ook in de meest gunstige gevallen één tot 3 weken voordat de invloed van de SSW merkbaar wordt aan de grond. In een ongunstig geval kan de uitwerking vrijwel helemaal wegblijven (dan is er dus geen verbinding tussen de lucht op 30 km hoogte en de grond).


Pas een paar dagen terug schoot de temperatuur omhoog op 10 hPa (30 km hoogte).

Nog een tweede arbitrair gegeven is het speuren naar uitwerkingen, wat is een uitwerking en wat niet? De meest typische uitwerking van een SSW is het ontstaan van een blokkade of uitbreiding van het poolhoog, een SSW vergroot de kans hierop namelijk. Echter kunnen deze blokkades ook zonder SSW voorkomen, en dat lijkt mij wat er gebeurd is begin januari.

De ironie van het Mongoolhoog
Het is wel ironisch dat het hogedrukgebied boven Kazachstan & Mongolië zowel positieve als negatieve uitwerkingen heeft gehad op onze winter tot dusver.
Dit hogedrukgebied is kollosaal en ligt al dik 2 maanden boven Azië. De aanwezigheid van dit hogedrukgebied is volkomen logisch, het zorgt bijvoorbeeld voor het einde van de moesson in India. Dit jaar is het hoog echter veel verder uitgebreid richting Rusland en Europa dan normaal.


Het hoog zorgt voor zuidenwind in Scandinavië (vanuit Iran en de Middellandse Zee) en zeer koude lucht richting Siberië (hierboven omschreven door Stratocumulus).

Negatief voor winterweer
Dit hoog is echt de schuldige als het gaat om de noordoostenwind zonder vorst van deze week. De wind komt uit Europees Rusland, maar daar hebben ze al maanden zuidenwinden. Hierdoor is er gewoon helemaal geen voorraad aan koude lucht. Nu de wind uit die regio komt hebben wij dus ook geen toevoer van koude lucht. Zo'n warme noordoostenwind hebben we haast nog nooit gehad. Het KNMI vond één zelfde situatie die nog warmer was:

één geval dat nog extremer was: januari 1969, toen een aanhoudende stevige oostenwind in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 4,4 graden bracht, bóven nul.

Positief: SSW op gang gezet
De aanwezigheid van het Mongoolhoog hier zorgde er ook voor dat de lucht op 30 km verstoord werd, die verstoringen leidde uiteindelijk tot de huidige SSW. Deze SSW maakt de KANS op winterweer IETS groter voor onze omgeving. Uiteindelijk kan datgene wat ons winterweer ontnam er dus indirect voor zorgen dat de tweede helft van januari meer kansen heeft.


Hier zien we de uitwerking van de verstoring in beeld (de grootste verstoring heeft al plaatsgevonden!). Normaal ligt het blauw (gigantische koudebel 30 km boven de Noordpool) precies boven de Noordpool en is het zelfs paars gekleurd (-80°C). Nu zwabbert het echter een stuk zuidelijker. Het lijkt een displacement (verplaatsing) van de koudebel te worden in plaats van een split (het splitst in 2 aparte koudebellen). Dit is wel iets minder gunstig zover ik weet. | Gewijzigd: 7 januari 2021, 11:18 uur, door Thijs.

Citaat van stratocumulus, donderdag 7 januari 2021, 11:08 uur Dank jullie wel voor de mooie uitleg! W in't Erland wederom dank je wel voor de nuancering ( broodnodig vind ik ) en de professionele uitleg van de weerssituatie en ook de achergrond. Interessant dat dit geen split is, maar eerder een verplaatsing. Dat dit ongunstiger is, houdt dit verband met het "intact" blijven van de PV (het is alleen maar verplaatst)?
Nuancering is belangrijk, er zijn namelijk wel eens forumleden compleet van het forum vervreemd geraakt door een fascinatie voor de polar vortex. Het is zeker spectaculair, maar het is ook zeker geen winterbrenger. Ik zie het meer als "gewoon" één van de variabelen die de kans op winterweer groter/kleiner maken (naast variabelen zoals zeetemperatuur, kouvoorraad, meandering van de straalstroom). Er bestaat niet één variabele die de winter maakt of breekt.

Split
Een split zorgt volgens mij voor een wat langdurigere verstoring van de stratosfeer. Bij een split zouden namelijk de opgesplitste delen elkaar langere tijd zwak kunnen houden.
Er heeft een tijdje terug kort een split in de verwachting gestaan, ik gebruik hem om even aan te geven hoe dat er uit ziet:

In tegenstelling tot de troposfeer (de onderste laag waar ons alledaagse weer in voorkomt), neemt de temperatuur in de stratosfeer juist weer toe met hoogte. Dat gegeven heb je nodig om de bovenstaande niveau's te snappen.
Wat is potentiële temperatuur? Dat is de theoretische temperatuur die een luchtpakketje zou hebben als je hem zou pakken op bijvoorbeeld 30 km hoogte, en helemaal naar zeeniveau zou brengen. Doordat de luchtdruk toeneemt, neemt ook de temperatuur toe (zie algemene gaswet p x V = n x T x R). Toename in luchtdruk = toename in temperatuur (voorbeeld: je fietsventiel dat warm wordt bij het hard oppompen), afname in luchtdruk = afname in temperatuur (denk maar aan kou in de bergen, daar is de luchtdruk lager).
Dus 400 K is de hoogte waarop de lucht bij onze luchtdruk 400 Kelvin zou zijn (127°C), daarboven ligt de luchtlaag waar het op onze luchtdruk eigenlijk 527°C zou zijn, en daarboven spreek je over 927°C.

 Lang verhaal kort:
400 K = circa 16 km
800 K = circa 30 km
1200 K gok ik op 40/50 km

Displacement
Wat er nu gaande is, is inderdaad een displacement. De polar vortex wordt verplaatst van zijn normale plaats (blauwe cirkel).

Verplaatsing in de richting van Rusland, op hoogte ligt de vortex wat meer richting Europa.

Hot topic
Wat de precieze uitwerkingen zijn, dat weet ik niet precies. De stratosfeer is een erg jong onderdeel van de meteorologie. Pas enkele tientallen jaren is men dit gaan bestuderen. Om dus precieze antwoorden te geven zou je al het actuele onderzoek moeten volgen. De kennis van de stratosfeer groeit nog ieder jaar, dus je zou ook ieder jaar alle updates mee moeten krijgen om de laatste kennis te bezitten. | Gewijzigd: 7 januari 2021, 12:23 uur, door Thijs.

Update Temperatuurpluimen 07-01-2021 21:30 uur

ECMWF:


GFS:
| Gewijzigd: 7 januari 2021, 22:15 uur, door Thijs.

Er ligt toch een mooie pakje sneeuw in Nederland, het is wel heeeeeel lokaal
 

Vanavond nog bericht van onze waarnemer Patrick Bock vanaf het dak van Nederland de Vaalserberg #Limburg: gesloten laag #sneeuw van 6 cm dikte. Boven 250 meter hoogte een sneeuwdek: Vijlenerbos (280 m +NAP) 3 cm. Op 200 meter hoogte (Vijlen) sneeuwresten.https://t.co/mzQ3ylqmNu pic.twitter.com/GwNzYef6Fm

— Meteo Limburg (@MeteoLimburg) January 7, 2021

❄️ Eindelijk een pak #sneeuw in Nederland! Deze sprookjesachtige beelden werden zojuist gemaakt in Zuid-Limburg bij Vijlen!
Video via: Paul Begijn (@PaulBegijn) pic.twitter.com/4hxVCV4aub

— Wouter van Bernebeek (@StormchaserNL) January 8, 2021

| Gewijzigd: 8 januari 2021, 10:23 uur, door Sven

Weekendweer: zon, mist, vorst, rijp, regen, natte sneeuw, ijzel

Het is een hele mix, maar de regionale verschillen kunnen fors zijn komend weekend. Laten we beginnen met zon en mist:

Hardnekkige mist en zon
We komen in een gebied met weinig wind komend weekend. Enkel ten noorden van Amsterdam - Zwolle is er een noordwestenwind aanwezig. Door het gebrek aan wind in de rest van het land, en de huidige opklaringen (met name het westen heeft al een zonnige dag achter de rug!) gaat er op grote schaal mist ontstaan. Met name in Brabant en Vlaanderen.

Nevel: 1000 - 2500 m,
mist: 200 - 1000 m,
dichte mist: 50 - 200 m,
Zeer dichte mist: <50 m

Wanneer we zaterdag ontwaken zal het dus grootschalig mistig zijn, maar de zon gaat zijn best doen. Er zullen plaatsen zijn waar de zon snel doorbreekt, hier gaan ze een zonnige dag tegemoet. De mist in dit jaargetijde is hardnekkig, en op andere plaatsen zal het de hele dag mistig blijven:

Kaart ter indicatie dat er rond 13:00 nog steeds mistvelden zullen zijn, mist is lastig te voorspellen dus bovenstaande locatie is onzeker. Vlaanderen lijkt wel een locatie waar het de hele dag mistig kan zijn.

Vorst en rijp
Voordat de mist ontstaat is het nog helder, en kan de temperatuur snel zakken, momenteel zijn er in West en Oost-Nederland al stations die de bijna vorst op 2 meter hebben. Aan de grond vriest het al op grote schaal. Vannacht kan het op grote schaal licht vriezen, lokaal matig.


Mist en vorst kunnen rijp opleveren, dus wie weet is het morgenvroeg toch nog een beetje wit.
Daar waar de mist de hele dag blijft hangen is er nog een kleine kans op een regionale ijsdag. Mét een doorgebroken zon kan het nog 3 tot 5°C worden morgen.

Buien vanaf Noordzee in het noorden: regen (en ijzel en natte sneeuw)
Tegelijk zwerven er nog restanten van occlusie rond boven de Noordzee. Deze zorgen voor een eerste lijntje buien de komende uren. Morgenochtend zijn er opnieuw buien mogelijk:

1ste kans op buitjes, komen momenteel aan land aan de Waddenkust


2de kans op buitjes zaterdagmorgen

Er is een grote onzekerheid welke neerslagsoort er uit deze buien gaat vallen. Harmonie geeft regen aan, dit komt doordat er een laag zachte lucht op circa 300 meter ligt. Deze laag zien we hieronder, de temperatuur komt net boven nul uit, op 300 meter van de grond.

De oranje lijn is de nulgradenlijn. Alle temperaturen zijn schuin geplaatst om de grafiek makkelijk weer te geven (anders zou je een veel groter plaatje nodig hebben).

In deze laag begint de sneeuw dus te smelten, en dan moet het nog 300 meter naar de grond. Nu, sneeuw smelt in ongeveer 200 meter, dus gemiddeld verwachten we dat alle sneeuw gemolten is als het de grond raakt (valt als regen dus). Lokaal zou er echter nog wat sneeuw over kunnen zijn na 300 meter, dus daarom kan er lokaal nog een vlokje natte sneeuw vallen.

Maar dan moeten we ons bedenken dat we morgenvroeg net uit een nacht komen met vorst, een dunne laag aan de grond is dan nog rond het vriespunt (te zien op de grafiek hierboven, temperatuur duikt vlak voor de grond nog net onder nul). Lokaal is ijzel daardoor niet ondenkbaar.
Het zijn wel kleine buitjes, dus het kan ook droog blijven, de neerslag is sowieso al lokaal. De buien lossen op wanneer ze wat verder het binnenland opkomen.

Dus, een heel scala aan weerbeelden morgen!

Zondag
Zondag komt er vanuit het noordwesten al hoge bewolking van een warmtefront binnen. Het raakt dus vanuit het noordwesten bewolkt met middelbare bewolking. In het zuiden opnieuw kans op hardnekkige mist, er zullen dus wat minder plaatsen zijn met een zonnige zondag. | Gewijzigd: 8 januari 2021, 18:00 uur, door Thijs.

Update Temperatuurpluimen 08-01-2021 21:30 uur

ECMWF:


GFS:
| Gewijzigd: 8 januari 2021, 22:25 uur, door Thijs.

Update Temperatuurpluimen 09-01-2021 09:30 uur

ECMWF:


GFS:
| Gewijzigd: 9 januari 2021, 11:20 uur, door Thijs.