Enorme verschillen in temperatuur op hoogte

---

Wanneer we op de Skew-T diagram kijken (een weergave van o.a. vocht en temperatuur met hoogte), zien we een zéér dunne laag koude lucht aan de grond, en daarboven een laag zachte en zeer droge lucht. De afgelopen dagen was deze laag koude lucht flinderdun, en op momenten slechts 150 meter dik. Hierdoor was het op de heuvels van de Ardennen en bijvoorbeeld vlakbij de Vaalserberg (230 m) de nacht van 28 op 29 december 0 tot 2°C, terwijl het in Beek bij Maastricht (100 m) gewoon bijna -3°C werd. De heuvel bij de Vaalserberg stak dus boven de inversie uit en had daardoor een temperatuur tot 5°C hoger.
Wanneer we het nog wat hogerop zoeken, op 1 km hoogte, kan het zelfs tot 15°C worden!

Deze lagen worden van elkaar gescheiden door een groot verschil in temperatuur én een groot verschil in vochtigheid.

Gisteren bevonden wij ons in een flinderdunne koude laag boven een extreem zachte luchtlaag. De groene lijn staat voor het dauwpunt, de rode voor de temperatuur. In de grondlaag is het dauwpunt bijna gelijk aan de temperatuur (en inderdaad de luchtvochtigheid was met 70 tot 100% hoog). In de luchtlaag daarboven ligt het dauwpunt soms beneden de -25°C, terwijl de temperatuur met 5 tot 15°C hoog is. Dit grote verschil zien we terug in de lage luchtvochtigheid (0 tot 30%).

Om te laten zien dat de dikte van de grondlaag flink kan verschillen, over een paar dagen is de laag wat dikker. Zolang de temperatuur hogerop in de atmosfeer wat hoger is, blijft de inversie wel in stand.


Wanneer de lucht op 2 meter (circa 1000 hPa) gescheiden is van de lucht op bijvoorbeeld 1500 meter (850 hPa), heeft het weinig zin om die kaarten te gebruiken om iets over het weer op 2 meter te zeggen. Hieronder een kaart met een gearceerd gebied met inversie, ondanks de zeer hoge temperaturen op het 850 hPa drukvlak (1,5 km), is het aan de grond gewoon fris. (Voorbeeldje, in Portugal heeft het wat gevroren met op 850 hPa een temperatuur van 15°C).

Maar in andere situaties heeft de 850 hPa kaart wel een grote invloed op het weer aan de grond. Bijvoorbeeld in Scandinavië, waar door buien, fronten en een krachtige wind veel uitwisseling van temperatuur plaatsvindt. Hierdoor komt de zachte lucht van 1,5 km alsnog naar de 2 meter.
In de Balkan heeft de temperatuur van 850 hPa ook een grote invloed, hier is de temperatuur op 1,5 km hoogte juist kouder dan aan de grond, hierdoor is de lucht instabiel van opbouw en vindt er volop uitwisseling plaats (in de vorm van polaire buien bijvoorbeeld).


Jaarwisseling

---

Momenteel staat er een zuidwestenwind en die voert zachte lucht aan, mengt de koude grondlaag met de laag erboven en in Zuid-Limburg heeft men vermoedelijk ook nog een Ardennenföhntje. Hierdoor loopt de temperatuur vandaag wél op van 6 tot 10°C in Zuid-Limburg.

Met de jaarwisseling valt de wind weer weg en is de grondlaag weer losgekoppeld van de lagen daarboven. Hierdoor koelt de grondlaag (door lange nachten) af en kan de jaarwisseling goed mistig zijn. Mist is altijd een onzeker en lastig proces, waar duikt het op, waar niet? Dat is afhankelijk van lokale factoren als wind, ruwheid van het oppervlak (bos of polder), en bodemvochtigheid en eventueel wateroppervlak. Modellen hebben van oudsher dus al last met het voorspellen van mist. Veel mistverwachtingen van modellen zijn nog experimenteel. Modellen nemen daarnaast geen piekuitstoot zoals vuurwerkdamp mee in berekeningen.

Er zijn wel veel signalen voor mist en daar moeten dan nog de uitstoot van vuurwerk bijkomen, die de mistvorming verder stimuleerd.