Noctilucent clouds, een nachtelijk spektakel

---

Lichtende nachtwolken, 19 juni 2018, bron W. in 't Erland

Zoals ieder jaar rond 21 juni zijn er weer kleine kansen op lichtende nachtwolken. Wat zijn lichtende nachtwolken en wanneer kun je ze zien?

Wat zijn lichtende nachtwolken?

---

Lichtende nachtwolken zijn een speciaal soort wolken op circa 80 km hoogte. Op deze hoogte is het extreem koud met temperaturen van -90 °C tot wel -140 °C. Het is dan ook de koudste luchtlaag in onze atmosfeer. In deze laag bevindt zich een heel klein beetje waterdamp, dat het water bij deze temperaturen in gasvorm is, komt doordat voor de transitie naar waterdruppels of ijskristallen ook condensatiekernen nodig zijn (stofdeeltjes in de lucht). Over dit proces schrijf ik later meer.
Er zijn echter gebieden op 80 km hoogte die wat stof bevatten (van bijvoorbeeld meteorieten of vulkaanuitbarstingen), in deze gebieden kunnen er dus ijskristallen ontstaan.

Wanneer er een wolk met ijskristallen zich aan de horizon bevindt en de zon precies in de goede hoek staat, zijn deze flinterdunne wolken met ijskristallen zichtbaar op aarde. Op aarde is het dan nacht, maar op 80 km hoogte is de zon nog zichtbaar, daardoor weerkaatsen de lichtende nachtwolken het licht van 80 km naar aarde, en zijn ze zichtbaar.

Lichtende nachtwolken zijn alleen rond 21 juni (langste dag) zichtbaar omdat de zon dan 's nachts maar net onder de horizon is, en de hoek dan ideaal is. De rest van het jaar zijn ze er ook, maar ze zijn dan niet zichtbaar omdat de hoek van de zon verkeerd is (en de laag is flinterdun dus je kijkt er doorheen). Het duidelijkst kan je ze zien tussen 23:00 en 0:30 aan de noordwestelijke horizon, en tussen 3:00 en 4:30 aan de noordoostelijke horizon.

Kunnen we ze zien?

---

Een Duits onderzoeksinstituut heeft een radar ontwikkeld waarmee deze lagen op 80 km hoogte gedetecteerd kunnen worden, een soort wolkenradar. Die radar in Noord-Duitsland kun je hier vinden: https://www.iap-kborn.de/forschung/abteilung-radarsondierungen/aktuelle-radarmessungen/oswin-mesosphaere
In Noorwegen staat ook zo'n radar. Door de circulatie op 80 km hoogte is er verder noordelijk meer stof in de mesosfeer, en zie je dus ook meer lichtende nachtwolken (NLC) metingen Noorwegen

Er zijn vandaag al een aantal gebieden met NLC's overgetrokken, dus de kans is aanwezig dat ze vannacht zichtbaar zijn. (Het afgelopen uur is het overigens wat rustiger.)



Bron W. in 't Erland | Gewijzigd: 8 juni 2019, 23:20 uur, door Thijs.

Opening seizoen NLC's?

---

De kans bestaat dat de nachten de komende twee maanden soms lichtende nachtwolken bevatten. Deze zijn grofweg tussen 21 mei en 21 juli te zien in het noordoosten (rond 4 uur 's nachts) of noordwesten (rond 12 uur 's nachts).


Heldere wolken (NLC's) rond 1 uur 's nachts. Bron OnweerOnline.

Momenteel zien we reflectiviteit (weerkaatste radarstralen die precies gevoelig zijn voor deze nachtwolken in de mesosfeer (circa 85 km hoogte). Dit wordt gemeten boven Duitsland, en de wolken kunnen in de tussentijd nog kleiner worden of verdwijnen, er zit dus zeer zeker de nodige onzekerheid.
Het signaal dat we momenteel zien, betekend wel dat er de komende nacht de eerste echte kans op lichtende nachtwolken is.

Afgelopen zomer was een erg goede zomer voor deze NLC's (lichtende nachtwolken), er waren 1) veel heldere vertoningen van deze oplichtende nachtwolken, en 2) veel heldere nachten.


Zelf volgen? OSWIN radar Kborn, Duitsland
  | Gewijzigd: 23 mei 2020, 23:09 uur, door Thijs.

NLC signalen, maar ook bewolking

We zien op dit moment dat de radarstralen die loodrecht naar boven uitgezonden worden nu verstoord worden. Dit vertaalt zich in onderstaande grafiek in een verhoogde reflectiviteit (het reflecteerd of kaatst de radarstralen sterker terug). Omdat het lang duurt voordat de radarstralen eenmaal teruggekaatst opnieuw het meetstation aan de grond bereiken, weten we dat deze teruggekaatste radarstralen op een hoogte van wel 80 km weerkaatst zijn door ijskristallen.

Deze ijskristallen vormen, wanneer nog net beschenen door de zon, lichtende nachtwolken.


Grote kans op lichtende nachtwolken op 80 km, gezien het sterke en langdurige signaal.

Een belangrijk detail is natuurlijk, kunnen we ze wel zien? Daar hebben we komende nacht (om 23:00 - 00:15 en om 03:15 - 04:30 zichtbaar) wel problemen. Er trekt een lagedrukgebied over met bijbehorende lage en/of hoge bewolking. De kans op bewolking is behoorlijk groot, dus waarschijnlijk zijn de lichtende nachtwolken helaas niet zichtbaar.


Voorspelde temperatuur, wolken liggen hogerop in de atmosfeer, des te hoger des te kouder. Dus, de wolken zien we terug als grijs (koude lage bewolking) of wit (extreem koude hoge sluierbewolking).


Rood = lage bewolking, geel = laag tot middelhoog, groen = middelhoge bewolking, blauw = hoge sluierbewolking

  | Gewijzigd: 6 juni 2020, 16:23 uur, door Thijs.

Signalen voor lichtende nachtwolken

---

Er zijn weer signalen voor lichtende nachtwolken, de radar laat zien dat er op 80 km hoogte (de hoogte voor lichtende nachtwolken) weerkaatsingen zijn. Dit betekent: kans op lichtende nachtwolken.

Een groot verschil met eerdere kansen is dat het nu wel op veel plaatsen helder is of wordt vannacht. Eindelijk!



Er is nog een veld middelhoge bewolking net over de Duitse grens, echter wordt dit veld in rap tempo kleiner, dus ik verwacht dat dit doorzet en dat dit gebied verder op gaat lossen, zodat het ook aan de Duitse grens en in het zuiden grotendeels helder is. Het noorden heeft nog wel een slepend warmtefront boven de Noordzee, hierdoor zou er aan de Waddenzee nog wel lage en middelhoge bewolking voor kunnen komen, wat de kansen op zichtbare lichtende nachtwolken daar klein maakt.

Vannacht kans op lichtende nachtwolken

---

Vanaf circa 23:10 zou het zomaar kunnen dat er lichtende nachtwolken verschijnen, mocht je proberen deze eens te zien, raad ik aan om naar de noordwestelijke horizon te kijken, dappere vroege vogels zouden ook om circa 3:00 naar het noordoosten kunnen kijken, toch heb je nooit een garantie op NLC's.
Het klaart langzaam op steeds meer plekken op, in combinatie zien we een verhoogde activiteit op onze ''NLC-radar''. Lokaal toch vannacht nog altijd de kans op een bui, of de restantbewolking van een bui.


De afgelopen uren kwamen er boven Noord-Duitsland al signalen van lichtende nachtwolken voor, uiteraard zijn deze signalen pas in de nacht met het blote oog zichtbaar.

Afgelopen nacht - Noord-Duitsland

---

Afgelopen nacht was het al raak in Flensburg (bij Duits-Deense grens):
| Gewijzigd: 16 juni 2020, 22:04 uur, door Thijs.

Lichtende nachtwolken boven NW Friesland 
Terwijl het gisteravond in een groot deel van Nederland bewolkt en regenachtig was hadden we hier noorden mooie opklaringen. Dankzij deze opklaringen had ik later op de avond goed zicht op lichtende nachtwolken. De eerste keer voor mij deze zomer.






 

Spectaculaire lichtende nachtwolken in Europa

---

Toch op veel plaatsen hinder door lage bewolking

| Gewijzigd: 5 juli 2020, 23:38 uur, door Thijs.

Eerste serieuze signalen Lichtende nachtwolken

Nadat het op het gebied van lichtende nachtwolken vrij rustig bleef de afgelopen maand, zijn er nu signalen te zien van dunne slierten ijs in de hoogste lagen van onze atmosfeer (80 km hoogte). Rond 22:30-23:30 en rond 2:30-3:30 uur zijn deze lichtende nachtwolken te zien aan de horizon, vaak noordwestelijk of noordoostelijk.

Vanavond is het helaas op veel plaatsen deels of geheel bewolkt, dus de kans dat ze gezien worden is vrij klein. Maar misschien ben je toch al naar weerlichten aan het kijken, en is een eventuele lichtende nachtwolk mooi meegenomen (hoe klein de kans ook is).

Bron afbeelding: https://www.iap-kborn.de/forschung/abteilung-radarsondierungen/aktuelle-radarmessungen/oswin-mesosphaere