Winterverwachting 2018-2019

Nu de dagen korter worden en de nachten langer en kouder, komen de winterkriebels er langzaam weer aan. Het belangrijkste voor het echte wintergevoel is – natuurlijk – het weer! Want zonder sneeuw en kou ook geen wintergevoel. De vraag waar we natuurlijk allemaal antwoord op willen hebben is: Gaat het weer een sneeuwrijke winter worden die zorgt voor het echte wintergevoel? Of zorgt de extreem warme zomer juist voor een grote kans op een sneeuwarme winter? In deze winterverwachting gaan we kijken wat we deze winter kunnen verwachten.

Terugblik winter 2017-2018 en de verwachting voor dat jaar

Afgelopen winter bracht veel sneeuw in de Alpen. Op veel plaatsen was in 30 jaar niet meer zoveel sneeuw gevallen. Ondanks de vele sneeuwval in de bergen was het niet koude maar juist een zachte winter [1]. Toch verschilde het weer van maand tot maand sterk. In december was het in de laaggelegen gebieden soms aan de warme kant, terwijl in de bergen het juist relatief kouder was. Januari was bijzonder warm, neerslagrijk en ook stormachtig. Vervolgens kwam een koude februari, die een van de koudste februarimaanden was van de afgelopen 30 jaar. De grote temperatuurschommelingen waren opmerkelijk. Dergelijke temperatuurschommelingen zien we de afgelopen jaren steeds vaker terugkomen

Ondanks dat afgelopen winter niet ongewoon warm was, kan deze winter prima passen in een trend van opwarming. Ook in een opwarmend klimaat zijn er relatief namelijk warme en relatief koude winters. De trend van opwarming is in ieder geval vrij duidelijk: de temperatuur is in de Alpen sinds de jaren 30 ongeveer 2 graden gestegen [2]. Zeer koude winters worden dus steeds zeldzamer, en zeer zachte winter zien we veel vaker.
 

Kijken we nog even terug naar onze eigen verwachting van vorig jaar, dan kunnen we zeggen dat deze vrij goed klopte. De winter was inderdaad neerslagrijk zoals we verwacht hadden. Ook benoemden we dat de kans groot was op het breken van de poolwervel. Dit gebeurde uiteindelijk ook eind van de winter en zorgde voor een periode met koud weer.

Nu gaan we dit jaar natuurlijk ook weer voor een goede verwachting. Daarom kijken we ook dit jaar weer naar verschillende processen die invloed kunnen hebben, zoals het zeewater, Noordpoolijs, de poolwervel, en nog veel meer. Maar als eerste kijken we of de extreem warme zomer ook iets over de winter zegt.

Na extreme zomer ook een extreme winter?

Na de sneeuwrijke winter volgde een bijzonder warme en droge zomer, die veel mensen niet meer snel zullen vergeten. De zomer deed de overvloedige sneeuw die in de winter gevallen was ook weer als ‘sneeuw voor de zon’ verdwijnen en was het een slecht jaar voor de gletsjers. Verder leidde de droogte ook op veel plaatsen voor bosbrandgevaar. Met een dergelijke extreme zomer zou je kunnen zeggen dat de winter ook wel extreem moet worden, of niet?
 

Om de uitspraak eens onder de loep te nemen, pakken we de cijfers er even bij. We gaan kijken naar de zomers van 1976 en 2003. Dat waren ook twee extreem warme en droge zomers. Kijken we naar de winters die na deze zomers volgden, dan waren die allebei heel normaal qua temperatuur. De winter van 1976-1977 (van december tot en met februari) was een fractie (0.2 graad) kouder dan normaal, en de winter van 2003-2004 was 0.8 graden warmer dan normaal. Oftewel: een extreem warme zomer zegt dus niets over de winter die daarop volgt!

De vergelijking hierboven betekent trouwens niet dat we een normale winter gaan krijgen – het laat alleen maar zien dat we na een extreem warme zomer weinig kunnen zeggen over de winter daarna. Het weer heeft dus geen ‘lange termijn geheugen’!

Invloed zeewatertemperatuur op komende winter

Toch kunnen we nog wel wat met de extreem warme zomer van 2018. En dat komt vooral door het zeewater. Daar gaan we nu dieper op in. Om te beginnen, laten we naar de afwijking van de huidige zeewatertemperaturen kijken t.o.v. het gemiddelde van 1971-2000 (Zie Figuur 1). Vooral de Middellandse Zee en Barentszzee vallen op met een warme afwijking van een aantal graden. De laatstgenoemde kan in het noorden van Rusland zorgen voor extra neerslag (sneeuw) vergeleken met jaren waarbij de zee minder warm was. Dit sneeuwdek kan weer van invloed zijn bij ons later in de winter (meer informatie in ‘De staat van het zee-ijs en de invloed ervan op ons weer’). Verder is het zeewater voor de kust van Nederland en Frankrijk ondanks de extreem warme zomer ‘slechts’ tot 1 graad warmer dan normaal.
 

Maar wat kan een warmere zee nu betekenen voor het weer in de winter? Allereerst heeft een warmere zee meer energie en vocht beschikbaar voor de atmosfeer. Als koudere lucht over de warmere zee stroomt, ontstaan er namelijk grotere temperatuurverschillen tussen het water en de atmosfeer. Er kan dan meer water verdampen en later dus ook meer uitregenen. Maar dan moet deze beschikbare energie en vocht wel aangesproken worden door storingen of een koude bovenluchten uit het noorden.Omdat vooral de Middellandse Zee dus veel warmer is dan normaal, is vooral bij een stroming uit het zuiden meer neerslag te verwachten. Dat kan dan voor de Zuid-Alpen meer neerslag betekenen in de vorm van regen of sneeuw.

Op de Atlantische Oceaan is ook wat interessants te zien: een zogenaamd tripool-patroon. Dit betekent dat er een koude afwijking is in het subtropische deel van de Atlantische Oceaan, geflankeerd door warme afwijking ten noorden en zuiden van deze regio. Volgens een recente studie zijn er aanwijzingen dat dit soort afwijkingen weer een effect op de NAOhebben. Deze zou kunnen bijdragen aan minder sterke westenwinden en dus een grotere kans op koude oostenwinden richting Europa. [4].

Tot slot zien we een El Niño ontstaan op de Stille Oceaan (ten westen van Ecuador). Een El Niño kan op diverse plaatsen in de wereld grote gevolgen voor het weer hebben. In Europa zijn de effecten volgens het KNMI echter klein [5].

De staat van het zeeijs en de invloed ervan op ons weer

De algehele trend van de hoeveelheid zeeijs is al jaren negatief. Nu is de grote vraag, wat betekent het afnemen van de hoeveelheid zeeijs voor het weer bij ons?

Allereerst is er door de afname van het zeeijs veel meer open water in het noordpoolgebied. Dat wil zeggen dat een groter gebied niet is afgedekt met zeeijs, waardoor er meer warmte vanuit de oceaan naar de atmosfeer getransporteerd kan worden. Dit zorgt dan voor hogere temperaturen in de herfst en vroege winter zolang de zee nog niet bevroren is. Ook zorgt dit voor meer vocht in de atmosfeer en meer instabiliteit en dus meer bewolking en neerslag in het gebied. Dit zien we ook terug in de hoeveelheid sneeuw die er valt in de gebieden grenzend aan de Noordelijke IJszee. De afgelopen jaren zien we in deze gebieden een significante toename in de hoeveelheid sneeuw.

Verschillende studies in combinatie met bovenstaande observaties laten zien dat er een grotere kans is op een negatieve NAO (North Atlantic Oscillation) en AO (Arctic Osciallation). Dit komt onder andere doordat er meer kou ontstaat boven het grotere en dikkere sneeuwdek wat dan weer zorgt voor een hogere luchtdruk (Siberisch hoog). Dit zorgt er uiteindelijk voor dat de poolwervel minder sterk zal zijn dan normaal en er een negatieve AO optreedt. Dit kan de kans op hogedruk blokkades bij ons in de buurt doen toenemen waardoor er een verhoogde kans kan zijn op koud winterweer bij ons in Europa.



Het winterweer in onze regio wordt echter door veel meer factoren bepaald. En omdat er weinig jaren zijn geweest met weinig zeeijs, zijn er ook weinig observaties met weinig zeeijs. Hierdoor is het directe effect van weinig zeeijs op het weer bij ons lastig te onderscheiden. [6] [7]
Door het minder krachtig worden van de AO index door verminderd zeeijs, neemt de kans op extreem weer waarschijnlijk ook toe. Er wordt hier nog veel onderzoek naar gedaan en het is uiterst onzeker, maar het lijkt er op dat we deze trend de laatste jaren steeds meer zien [8]. Doordat de straalstroom vaker gaat zwabberen, worden gebruikelijke stromingspatronen vaker onderbroken. Dit kan leiden tot extreme situaties zoals extreme kou in Canada, hogere temperaturen op de Noordpool in januari en meer extreme sneeuwval in de gebieden ten zuiden van het noordpoolgebied.
We komen nog even terug op de sneeuwbedekking in Rusland. Zoals hierboven te lezen is, kan de hoeveelheid sneeuw in Rusland van invloed zijn op het weer bij ons. Laten we eens kijken of we al iets over deze trend kunnen zeggen deze winter. Figuur 2 laat de hoeveelheid sneeuw (wit) en de hoeveelheid zee ijs (geel) zien in de buurt van Rusland in 2017 (links) en in 2018 (rechts).
 

Goed te zien is dat er op dit moment wat minder sneeuw ligt in Rusland in vergelijking met dezelfde periode vorige jaar. Kijken we naar het noorden van Canada en Alaska, zien we echter wat anders. In Figuur 3 zien we juist meer sneeuw in vergelijking met vorig jaar. Verder zien we ook dat waar al veel sneeuw ligt in het Arctisch gebied, de temperatuur ook lager is dan de gebieden eromheen..

Op dit moment is het nog erg vroeg in het seizoen om iets te zeggen over de eventuele invloed van het sneeuwdek op het winterweer in Europa. Echter mocht de trend van minder sneeuw in Rusland zich voortzetten, dan zou er een lagere kans zijn op winterweer in Europa ten opzichte van afgelopen jaar.

Hulp van de luchtlaag boven ons?

Een andere belangrijke voorspeller van de winter hangt samen met zogenaamde ‘Plotselinge Stratosferische Opwarmingen’ (Sudden Stratospheric Warmings; SSW’s). In de weken tot anderhalve maand na een SSW neemt de kans op koude-uitbraken richting de continenten toe, waaronder ook Europa. Wel leidt een SSW lang niet altijd tot koude in Europa – daarvoor moet de koude-uitbraak de goede richting op komen.

Dit jaar is weinig te zeggen over de kans op SSW’s komend jaar. De factoren die de kans erop beïnvloeden geven geen voorkeur voor meer of minder SSW’s. Dus dit jaar kunnen we alleen zeggen dat de kans op SSW’s komende winter niet groter of kleiner is dan normaal – die kans is 2 op 3.

Dit zeggen de weermodellen........

Meer lezen kijk dan  op https://www.alpenweerman.nl/winterverwachting-2018-2019-extreme-winter-na-extreme-zomer/


  | Gewijzigd: 1 oktober 2018, 10:26 uur, door Alpenweerman