Neerslag in Alpen moet binnenvaart komende weken verlichting bieden.

Doordat het gaat regenen in het stroomgebied van de Rijn zal de hinder die de binnenvaart ervaart door de lage waterstanden verminderen. Weerman Reinier van den Berg meldt dat er de komende tien dagen 40 tot 80 millimeter neerslag valt in het Alpengebied.

Ook Wilfred Janssen, meteoroloog van Weerplaza, ziet dat het de komende dagen meer gaat regenen in West-Europa. "Hoeveel het precies gaat regenen, wisselt per plaats, maar gemiddeld zien we dat er de komende acht tot tien dagen 50 tot 60 millimeter gaat vallen."

De regenval in het stroomopwaartse gebied van de Rijn betekent overigens niet dat de problemen voor de scheepvaart direct verholpen zijn. "Dat water moet eerst via beekjes en andere rivieren naar de Rijn stromen en vervolgens nog Nederland bereiken", aldus Van den Berg.

Volgens de weerman zullen de gevolgen voor de binnenvaart tijdens of vlak na het weekend te merken zijn. "Dat zal betekenen dat de Rijn bij Lobith (daar stroomt de rivier Nederland binnen, red.) elke dag een paar centimeter stijgt. Op dit moment is de waterstand daar ongeveer 6,50 meter, maar als de neerslag twee weken aanhoudt, kan die stand zomaar boven de 7 meter komen."

Van den Berg denkt dat december wisselvallig zal verlopen in West-Europa, waardoor er neerslag zal blijven vallen. "Door de hoge temperaturen valt die neerslag in de vorm van regen en niet sneeuw. Daardoor profiteert de scheepvaart direct van de neerslag en niet pas als de sneeuw smelt."
Problemen voor scheepvaart zijn groot

Volgens Marleen Buitendijk, beleidsadviseur van branchevereniging Koninklijke BLN-Schuttevaer, is het water dat uit het Alpengebied richting Nederland komt "hard nodig". Ze ziet dat de problemen in de binnenvaart groot zijn. "Door de lage waterstand kunnen schepen nu nog maar 20 tot 25 procent van het laadvermogen meenemen. Waar normaal één schip voor nodig is, zijn nu dus vier of vijf schepen voor nodig."

Dat zorgt volgens haar voor problemen in de transportsector, aangezien de binnenvaart bijna een derde van het transport voor haar rekening neemt. Daardoor kunnen sommige pompstations niet meer bevoorraad worden met brandstof. Daarnaast wordt ook de bouwsector geraakt doordat materialen niet op tijd geleverd kunnen worden.

'Bedrijven zijn creatief'

Buitendijk ziet dat bedrijven daar creatief mee omgaan. "Bouwbedrijven die pas in januari zand of grind nodig hebben, staan dat af aan bedrijven die het nu nodig hebben. Ook nemen sommige schippers extra duwbakken mee om zo meer te kunnen vervoeren. Als dat niet was gebeurd, was Nederland echt ontwricht geweest."

Ondanks de regenval zijn de problemen door de droogte in Nederland nog lang niet verholpen, weet Weerplaza-meteoroloog Janssen. "Het grondwaterpeil is erg laag. Om dat aan te vullen, is meer water nodig dan dit. Het kan zomaar zo zijn dat het twee jaar duurt voordat we deze droogte te boven zijn."

Van den Berg vult zijn collega aan: "Het neerslagtekort is nu nog steeds 200 tot 300 millimeter. We hebben een echt kletsnatte winter nodig om in het voorjaar met een schone lei te kunnen beginnen."
Bron: https://www.nu.nl/

Hoge rivierstanden en toch nog steeds een laag grondwaterpeil: hoe kan dat?

Bron afbeelding: OnweerOnline

Het peil van de IJssel stijgt tot de opluchting van schippers en tankstationhouders weer. Belangrijke goederen kunnen weer over de rivieren aangevoerd worden. Maar het grondwaterpeil blijft ondanks de recente regen nog erg laag. Hoe kan dit? Vijf vragen aan Harald van Waveren, expert van Rijkswaterstaat op dit gebied.

Zijn er naast de lage rivierstand ook andere oorzaken voor het lage grondwaterpeil?
,,Sterker nog, daar heeft die rivierwaterstand maar weinig mee te maken.  De belangrijkste oorzaak van het lage grondwaterpeil is dat er heel weinig neerslag is geweest in combinatie met de hoge mate van verdamping vanwege de hitte. Dat noemen wij neerslagtekort. Dat is het verschil tussen de hoeveelheid water die verdampt en de hoeveelheid die via neerslag valt en dit jaar was dat 300 millimeter. In een gemiddeld jaar is dat maar 100 millimeter. Dat vertaalt zich direct naar een lager grondwaterpeil. Vooral in de zandgronden zoals op de Veluwe.’’ 

Hoe kan het dat dit grondwaterpeil ondanks de nodige regen nog steeds relatief laag is?
Dat neerslagtekort moet weer aangevuld worden en in een gemiddeld najaar en winter gebeurt dat ook ruimschoots. Alleen was deze meteorologische herfst (1 september - 1 december) ook erg droog en warm. Deze drie maanden is maar de helft van de normale neerslag gevallen. Daarnaast verdampte ook meer water vanwege de warmte. Weer diezelfde combinatie.’’

Wat betekent dit voor onze drinkwatervoorraad?
,,Voor het drinkwater uit de grond hoeft dit geen probleem te zijn. We halen ongeveer 60 procent van ons drinkwater uit de grond en de rest uit oppervlaktewater. Deze hoeveelheid is met vergunningen gereguleerd en dat betekent dat je jaarlijks niet meer water mag onttrekken dan dat het volgens langjarige gemiddelden weer wordt aangevuld. Als je dan een jaar meer gebruikt dan normaal, zoals afgelopen jaar, dan put je eigenlijk uit. Maar dat is nog wel een incident. En over een periode van vijf tot tien jaar vult dat wel weer aan. In principe zit er nog genoeg water in de ondergrond. Maar op lokaal niveau kan de droogte wel dusdanig ernstig zijn dat boeren of natuurgebieden er echt last van krijgen. Het is aan de provincies hoe ze daar mee omgaan.’’

Lopen ook de dijken gevaar te scheuren vanwege de droogte?
,,Ja, we controleren samen met de waterschappen de dijken extra sinds afgelopen zomer. Vooral veendijken houden we goed in de gaten. Deze dijken bestaan voor 60 procent uit water. Als dat verdampt worden ze echt een stuk zwakker. Daarnaast kan de grasbekleding door de droogte beschadigd zijn en dat is een probleem omdat het gras de dijk bij elkaar houdt, het is echt de coating van een dijk. We hebben nu in kaart waar de dijken zwakker zijn voor noodmaatregelen. Je kunt in de winter bijvoorbeeld geen gras zaaien. Als er dan hoog water komt gaat er een soort dekzijl overheen om de dijk bij elkaar te houden.’’  

Is er op nationaal niveau een algemene oplossing mogelijk? Hydrologen pleiten ervoor om het peil van het IJsselmeer te verhogen voor een extra watervoorraad
,,In de zomer deden we dat al. In de winter kan het niet omdat we dan stormseizoen hebben en dat moet het peil lager voor de veiligheid. Maar vanaf 1 april gaat dat peil omhoog. En sinds juni is er een nieuw peilbesluit ondertekend en daardoor mogen we het peil 10 centimeter hoger zetten dan voorheen. Dan hebben we een extra watervoorraad voor de zeven provincies en alle waterschappen rondom het IJsselmeer. Bij nijpende situaties kunnen we dan extra water doorsluizen.’’  

Bron: AD.nl | Gewijzigd: 10 december 2018, 11:13 uur, door Lako

Naweeën van het droge jaar 2018

Bron afbeelding: OnweerOnline

Het was hartje zomer 2018. Het land lag er verdord bij. Warmte, hitte en droogte zinderden. Het waterpeil in de Rijn bleef gestaag dalen, het grondwaterpeil zakte fors. Crisisteams kwamen bijeen omdat in de weerkaarten nog geen neerslag van betekenis in zicht was. Natuurgebieden werden intensief gemonitord om beginnende brandjes onmiddellijk in de kiem te smoren. Ook de Veluwezoom, noord van Arnhem, oogde in juli en augustus uitermate geel en uitgeblust. Maar niet overal. De sprengen, in vroeger tijden gegraven, bevatten gewoon nog water. De smalle en ondiepe kanaaltjes stroomden nog en rondom de sprengen had je geen besef van watergebrek. Op deze plekken gold dat wat traag gevuld wordt, ook traag reageert op een droge en hete episode. Terwijl de laaggelegen delen van Nederland al snel een respons laten zien op ontbrekende neerslag.

Ondertussen zijn we een half jaar verder, heeft het geregeld geregend en is er flink wat water aangevuld. Tegelijkertijd hebben de waterschappen allerlei maatregelen genomen, waaronder afspraken met agrariërs en het inzetten van stuwen. Wij zijn geen experts op grondwatergebied, maar kunnen wel laten zien wat er in grote lijnen met de grondwaterstand is gebeurd.

Verschillen tussen Hoog- en Laag-Nederland
De gemiddelde stand van het grondwater wordt bepaald door locatie en menselijke activiteiten. In hooggelegen zandgronden moet je diep boren voordat je bij het grondwater bent, in laaggelegen kleizones ben je daar zo. Rivieren, kanalen en kleinere waterstromen hebben invloed op de grondwaterstand. Waterschappen bepalen een deel van het grondwaterpeil, net zoals onttrekkingsgebieden voor drinkwater dat doen. Verder zijn ondergrondse kwelstromen van betekenis.

In het centrale deel van het rivierengebied ligt de grondwaterstand tamelijk hoog, door de aanwezigheid van de rivier. De stand van het oppervlaktewater wordt grotendeels door het waterschap bepaald. In neerslagrijke perioden wordt veel water afgevoerd, in droge tijdvakken wordt veel water aangevoerd.

In de lage delen van het land zijn de waterschappen ook de beheersers van het grondwaterpeil. Het waterpeil ligt vrij ondiep onder het maaiveld. Als er gedurende langere tijd weinig regen valt en er veel verdamping is (in voorjaar en zomer), dan zal dit waterpeil dalen. Fluctuaties gaan snel, bij regen kan het grondwaterpeil snel stijgen.

In de hogere delen van het land, grofweg de oostelijke helft van Nederland, is het grondwaterpeil minder aan fluctuaties onderhevig. Het grondwater ligt sowieso dieper weg en daardoor duurt het langer voordat het regenwater bijdraagt aan de grondwaterstand. De sprengen op de Veluwe zijn daar een mooi voorbeeld van. Het grondwater wordt in de loop van decennia aangevuld door langzaam doorsijpelend regenwater. Dit is een uitermate traag proces. Het betekent dat één hete en droge zomer weinig tot geen effect heeft op de waterstroompjes, die stromen door. Maar het grondwaterpeil is op zich wél gedaald. Het duurt dan ook langer voordat de spreng weer helemaal is bijgetrokken. Meerdere droge jaren op rij zullen voor langere tijd gevolgen hebben.

Diepe dal van de zomer
In dit verhaal wordt een aantal meetpunten besproken. De eerste is Hoogeveen. Het grondwater in maart 2018 lag ongeveer 1 meter onder het maaiveld. In de loop van het jaar daalde het grondwaterpeil naar 1,75 meter onder het maaiveld. Dat was een sterkere daling dan de twee zomers daarvoor. Het recentste meetpunt, van januari, geeft inmiddels aan dat het grondwaterpeil wel flink is hersteld.

Meetpunt Duiven, in oostelijk Gelderland is ongevver hetzelfde. Hier is de daling ongeveer gelijk aan die van Hoogeveen. Tussen juni 2018 en oktober zakte het grondwaterpeil ook ongeveer 0,75 meter. Ook in Duiven is er herstel gekomen sinds het begin van het nieuwe jaar. Als je het grondwaterpeil van dit meetpunt vanaf 1990 bekijkt, valt goed de uitzonderlijke daling te zien. Nog niet eerder daalde het grondwaterpeil zo drastisch.

In afbeelding hieronder tonen we meetpunten in twee totaal verschillende typen landschap. De bovenste grafiek toont de oostflank van het Veluwemassief. Het grondwater bevindt zich ongeveer op 18 meter diepte. Die diepte zorgt ervoor dat er weinig (snelle) fluctuaties te zien zijn. Wie heel goed kijkt, kan wel zien dat de grondwaterstand nog steeds heel langzaam in een na-ijlende daling zit. Meetpunt Maartensdijk, in laagland Nederland is juist een erg regenwater-afhankelijke zone. De grondwaterstand schommelt sterk. Dit zal door neerslagfluctuaties komen, maar waarschijnlijk ook door waterbeheer. Op de hogere gronden van het land valt als waterbeheerder niet zoveel invloed te hebben. Of het moet zijn in de vorm van grondwateronttrekkingen.



Tot slot Voorthuizen. Deze plek ligt in de Gelderse Vallei. Ook hier is de grondwaterstand aan het bijtrekken, maar deze is beduidend lager dan dat ‘ie normaal in deze tijd van het jaar zou moeten zijn.

Conclusie
Het grondwaterpeil in Nederland is veelal een beheerst grondwaterpeil, maar tijdens het droge jaar van 2018 was lang niet alles te beheersen. Er zijn vooral op de hoger gelegen gronden waarschijnlijk meerdere plekken waar de grondwaterstand nog tijd nodig zal hebben om goed bij te trekken.  


Lees ook:

Eigen simulatie neerslagoverschot en -tekort

---

Omdat ik benieuwd was hoe het neerslagtekort zich verder ontwikkeld heeft in de afgelopen herfst en winter, heb ik een eigen simulatie gemaakt ervan. Neerslag en verdamping zijn bekend, voor afvoer via grondwater, sloten en opname via wortels heb ik zelf een inschatting moeten maken. Het is daarmee geen professionele grafiek zoals die van het KNMI (staat onderaan), maar een grove inschatting van mijzelf.


We zien zo al wel meteen terug dat we nu, vlak voor het groeiseizoen, nog steeds een klein tekort hebben terwijl we vorig jaar om deze tijd 200 tot 300 mm hoger zaten (tussen november en maart is een neerslagoverschot normaal).


En de officiële grafiek en kaart van het KNMI:

Het KNMI meet wel, in tegenstelling tot mijn simulatie, vanaf april (ik meet vanaf januari).
| Gewijzigd: 24 februari 2019, 21:23 uur, door Thijs.