Dit weekeinde is het dertig jaar geleden dat Wubbo Ockels in de ruimte was. Wat deed de astronaut daar eigenlijk en hoe heeft dat bijgedragen aan de toekomst van de mens op Mars?Ruimtevaart spreekt al decennia tot de verbeelding van de mensheid. Er is veel aandacht voor astronauten die de ruimte in gaan, maar wat zij daar doen blijft vaak onderbelicht.

Een groot deel van de Nederlandse bevolking weet dat Wubbo Ockels, die in 2014 overleed aan nierkanker, de eerste persoon met de Nederlandse nationaliteit is die de ruimte in ging.

Weinigen weten zich echter te herinneren dat Ockels zich tijdens zijn reis met Space Shuttle Challenger in het kader van het Spacelab-programma bezighield met materiaalonderzoek en biowetenschappelijk onderzoek.

Ockels voerde van 30 oktober tot en met 6 november 1985 meer dan zeventig experimenten uit die onder meer gericht waren op het gedrag van vloeistoffen in de ruimte en wat het effect van gewichtsloosheid is op het menselijk lichaam. Deze onderzoeken waren voornamelijk bedoeld om de ruimte als leefomgeving beter te leren begrijpen.

Video: Wubbo Ockels bereidt zich voor op ruimtereis

Mars

De bevindingen van Ockels vormen dan ook de basis voor hedendaagse ruimteprojecten. De NASA kondigde begin oktober 2015 in het rapport Journey to Mars aan dat het een eeuwig verblijf buiten de aarde mogelijk wil maken door permanente ruimtesondes op Mars te plaatsen. Dit volgde op het nieuws dat er vrijwel zeker water op Mars stroomt.

Planetoloog John Bridges van de universiteit van Leicester verbaast zich niet over de ontdekking van stromend water op Mars. "Al sinds de eerste telescoopobservaties in de zeventiende eeuw met Nederlandse optica wordt er gedacht dat er water op Mars is."

Dat er nu echter bewijs is, zorgt voor een stroomversnelling in de verkenning van Mars. De eerste astronauten moeten in de jaren dertig van deze eeuw voet zetten op de rode planeet, om daar uiteindelijk een lange periode te verblijven.
Effecten

Er moet op het gebied van effectenonderzoek nog veel gebeuren voor de mens zich definitief kan vestigen in de ruimte. Onder meer botontkalking, waar André Kuipers in 2004 onderzoek naar deed, is een probleem bij langdurig verblijf in de ruimte. Meer onderzoek is voor de NASA een voorwaarde om naar Mars te kunnen.

Om die reden speelt het International Space Station (ISS) voor de toekomst van de ruimtevaart nog altijd een grote rol. Hier worden onderzoeken worden uitgevoerd die langer duren dan de maximaal tien dagen die de experimenten in het Spacelab-programma van Ockels konden duren.

"In de komende tien jaar verwerven we daar [in het ISS] de bekwaamheden die nodig zijn om een gezonde en productieve ploeg in de diepe ruimte te houden", stelt NASA.

Onbemande ruimtevaart

Bij ruimteonderzoek naar de mogelijkheid van bemande Marsreizen is een belangrijke rol weggelegd voor de onbemande ruimtevaart. Aan de hand van de onderzoeksresultaten van marsrovers als Curiosity wordt leefbaarheid op Mars onderzocht. De NASA blijft dit soort missies ook in de komende decennia uitvoeren.

Professor Bridges is zelf teamlid van de Mars Science Laboratory-missie waaronder ook Curiosity valt. Hij benadrukt dat niet alleen de NASA een rol speelt in het onderzoek op Mars zelf. Bridges noemt als voorbeeld het project met de rover ExoMars van de ESA.

"De ExoMars zal voor 2020 twee meter diep boren om onder de bovenste aardlaag te komen. Dit geeft ons de kans om organische moleculen te identificeren die te koppelen zijn aan mogelijk leven", stelt Bridges.

Processen

Astrobiologe Inge Loes ten Kate van de Universiteit Utrecht legt uit waarom juist het materiaal onder het oppervlak interessant is. "We zijn op Mars op zoek naar organisch materiaal en het probleem met het oppervlak van Mars is dat daar allerlei processen spelen die dat organische materiaal snel afbreken", legt Ten Kate uit.

"We hopen dat we met ExoMars in ieder geval de schadelijke effecten van UV-straling kwijt zijn. Ook is de temperatuur wat constanter onder het oppervlakte en je hebt kans op vloeibaar water. Als je naar leven wil zoeken is onder het oppervlakte natuurlijk altijd beter dan op het oppervlakte", stelt Ten Kate.





Bemande Marsreis

De rovermissies blijken vaak een succes, maar om een bemande Marsreis te kunnen maken, moeten er op technologisch gebied nog grote stappen gemaakt worden. Volgens NASA wordt bij ruimtereizen naar het ISS gesproken in termen van uren, maar bij reizen naar Mars in termen van maanden. Dit zorgt voor grote uitdagingen.

Bij menselijke inbreng moet de kans verkleind worden dat het project mislukt. "Ruimtevaartuigen en systemen moeten in hogere mate geautomatiseerd worden om veilig en productief te werk te gaan", stelt NASA in Journey to Mars.

"Er zijn verbeterde navigatiemogelijkheden nodig om er zeker van te zijn dat de baan (van de raket) en de preciesielandingen accuraat zijn", aldus NASA. Om dit, maar ook de kwaliteit van andere vormen van communicatie te kunnen verzekeren, ontwikkelt NASA communicatie via lasers.

Zelfredzaam

Verbeterde technologie moet er ook voor zorgen dat astronauten op Mars zelfredzaam worden. Eenvoudig en snel vervoer is immers niet mogelijk op dusdanig grote afstanden. Het bruikbaar kunnen maken van grondstoffen op Mars is daarom belangrijk om te kunnen leven op de planeet. Ten Kate bevestigt dit.

"Er worden natuurlijk nu wel sporen van water aangetoond, maar het is niet zoveel dat je het zo kunt drinken. Je zal water moeten kunnen extraheren uit de grond. Daarnaast zul je ook zuurstof moeten vormen om te kunnen ademen", aldus Ten Kate. Volgens NASA moet er ook veel gebeuren op het gebied van recyling om zelfredzaam te worden.

Mensheid

Ten Kate benadrukt dat de Marsmissies een belangrijke stap zijn in het behoud van de mensheid. "Op een gegeven moment wordt het leven op de aarde voor mensen vervelend. De aarde zal niet ontploffen, alleen voor ons worden de condities slechter." Ockels pleitte voor een nieuwe culturele houding om dit te voorkomen. 

Ten Kate ziet Mars als voorzorgsmaatregel. "Als je wilt zorgen dat het menselijk leven goed blijft, moet je zorgen dat je je niche vergroot en daarna verder evolueert. Op Mars een wetenschappelijke outpost plaatsen is dan ook logisch. Als je schat dat de mens het nog tienduizend jaar volhoudt op de aarde, dat is al optimistisch, dan moet je kijken hoe we de mensheid nog kunnen redden."

Lange termijn

Om dit te bewerkstelligen, moet er volgens Ten Kate meer aan de lange termijn worden gedacht. "Mensen willen graag in hun eigen werktermijn resultaat zien van wat ze beginnen. Langetermijndenken is goed te doen, maar dan moet je de knop omzetten."

“Mensen willen graag in hun eigen werktermijn resultaat zien van wat ze beginnen”Astrobiologe Inge Loes ten Kate"Op een gegeven moment moet iemand denken: iedereen met een vier- of vijfjarenplan, namelijk de periode van zijn politieke loopbaan, die kan de pot op". Als voorbeeld hiervan geeft zij het 100 Year Starship-project, waarbij een privaat samenwerkingsverband doelen stelt voor ruimtereizen over honderd jaar.

Na Mars

Professor Bridges benadrukt echter dat een bestemming na de Marsreizen nog niet is vast te stellen. "De menselijke verkenning van Mars is op zichzelf al een langetermijndoel." Ook Ten Kate waagt zich niet aan "science fiction-denken".

Hoewel nog niet bekend is waar de mens behalve Mars nog meer naar toe zal reizen, is het duidelijk dat waar de reis ook naartoe gaat, Wubbo Ockels zijn steentje daaraan heeft bijgedragen.
Door: NU.nl/Michiel Baars

Bron:http://www.nu.nl/weekend/4154638/wubbo-ockels-30-jaar-geleden-bijdroeg-leven-mars.html#slide-5 | Gewijzigd: 1 februari 2017, 12:50 uur, door Joyce.s