De fabriek moet nog gebouwd worden maar de vondst is er: een plastic fles op basis van planten. Hoe een Nederlands bedrijf in zee gaat met een frisdrankgigant.
Een fles gemaakt op basis van suiker, die volledig is te recyclen en waarvan ook nog eens andere producten als T-shirts kunnen worden gemaakt. Dat is simpel gezegd het nieuw verworven bestaansrecht van het nog jonge bedrijf Avantium. Het bestrijdt de schaarste door grondstoffen te gebruiken die steeds weer opnieuw ingezet kunnen worden. Een enorme afnemer als Coca-Cola heeft al besloten deze 'suikerfles' te gaan gebruiken.

Als in 2000 Avantium wordt opgericht door een aantal oud-werknemers van Shell, is er zeker nog geen besef van schaarse grondstoffen. De economie is in zijn hoogtijdagen. "Wat we wilden in 2000 was het ontwikkelen van betere katalysatoren, waarmee weer sneller nieuwe materialen kunnen worden ontdekt", zegt Tom van Aken, nu de baas van Avantium, maar tot 2005 de verkoopdirecteur.

Dat jaar blijkt een kantelpunt. Van Aken: "We liepen vast en vroegen ons af wat voor bedrijf we zouden willen zijn. Onze activiteiten, net als van alle chemiebedrijven, waren gebaseerd op olie. Voor een aantal van ons was het logisch om over te stappen op groene producten. Steeds meer werd duidelijk dat olie een eindige grondstof is en bovendien erg vervuilend."

Bioplastics
Van Aken wordt gevraagd om het nieuwe Avantium te gaan leiden. "Ik zag veel mogelijkheden om met eigen technologie nieuwe materialen op biobasis te gaan ontwikkelen. De geldschieters waren argwanend, maar deden toch mee in de hoop op een klapper."

Die klapper zou komen in de vorm van PEF, polyethyleenfuranoaat. "Allereerst zijn we gaan rondreizen en hebben geïnventariseerd waar bedrijven mee bezig waren. Op zoek naar bioplastics was iedereen bezig suikers in water op te lossen. Wat wij hebben gedaan is suikers niet in water oplossen, maar in alcohol. Dat was zo simpel, dat we aanvankelijk niet geloofden dat het kon. Niemand bleek er ook mee bezig. Wij hebben het verder ontwikkeld en er de katalysator voor gemaakt. Deze uitvinding is de basis geweest om op een economische manier dit nieuwe plantaardige materiaal te produceren."
De eerste gedachte, passend in de tijdgeest van begin deze eeuw, is er een brandstof mee maken. Investeerders hebben daar de meeste interesse voor. Biobrandstof is hot. Van dat plan is Avantium uiteindelijk afgestapt. "De financiële crisis begon, er was een beursgang gepland maar die werd afgeblazen, en wij wilden als techneuten ook liever een hoogwaardiger toepassing maken met PEF als basis. Verbranden kan altijd nog, nadat je het diverse malen opnieuw hebt gebruikt."

Tienmaal zo goed
Het wordt een fles, want PEF blijkt ook zeer goede zogenoemde barrière-eigenschappen te hebben. "De bedoeling van een plastic fles voor bijvoorbeeld frisdrank is dat zuurstof wordt buitengehouden en koolzuur binnen. PEF is wat dat betreft tienmaal zo goed als de veelgebruikte PET-fles. Daarmee verhoog je de houdbaarheid van het product in de fles aanzienlijk."

In 2009 presenteert Coca-Cola op de klimaatconferentie in Kopenhagen de ambities met plantaardige verpakkingen. De Amerikaanse frisdrankgigant had net een eigen flessenfabriek geopend met een fles die voor 30 procent plantaardig is. Van Aker hoorde dat verhaal en reisde spoorslags met collega's af naar Atlanta, de thuisbasis van Coca-Cola. "Wij konden ze 100 procent bieden, met bovendien veel betere eigenschappen. Dat hadden ze nog nooit gehoord, zeiden ze. Na een aantal bezoeken en een zending PEF-korrels waarvan zij flessen hebben gemaakt, hebben wij ze uiteindelijk kunnen overtuigen."

Daarna begint het loven en bieden. Samenwerken met zo'n groot concern is geen sinecure, want je wilt je pas verworven kennis niet zomaar kwijt. "Dat is echt juristenwerk geweest. Uiteindelijk moet je toch je kennis delen. Dat kan niet anders, wil je er een commercieel succes van maken, maar de kern blijft ons eigendom. Het is vastgelegd in patenten."

Fabriek
Begin 2011 is de samenwerkingsovereenkomst met Coca-Cola getekend. Het Franse voedingsmiddelenconcern Danone, ook al zo'n grootheid en onder meer eigenaar van Evian en Nutricia, volgt erna. Avantium zoekt nu een plek om de eerste PEF-fabriek te bouwen. Frankrijk, België en Nederland zijn de kandidaten.

"Alle drie de landen gaan voor een groene economie op basis van plantaardige materialen. Zo'n fabriek kost echter honderd miljoen en wij zijn een klein bedrijf dat die investering niet zomaar kan opbrengen. Het hangt dus af van de voorwaarden die de verschillende regio's ons bieden. Eind van het jaar moet er duidelijkheid zijn, want in 2018 moet de fabriek draaien."

Van Aken is zich ervan bewust gebruik te maken van producten die mensen nodig kunnen hebben voor hun voeding. "Het is een tussenoplossing. Voorlopig gaat het maar om heel weinig grondstof. Later stappen we over op hout en landbouwafval, maar dat vergt nog wel enkele technologische stappen."

Aarde raakt elk jaar meer reserves kwijt
Elk jaar wordt er een Earth Overshoot Day bekendgemaakt door het Global Footprint Network. Dit jaar was dat 13 augustus. Vanaf die dag is de wereldbevolking in 2015 meer hulpbronnen gaan opmaken dan de aarde in dat jaar heeft kunnen aanvullen. Met andere woorden, sinds 13 augustus is de rente van het kapitaal opgesoupeerd en wordt het kapitaal aan hulpbronnen zelf aangesproken.

Het berekenen van Earth Overshoot Day begon in de jaren tachtig. In 1993 viel Overshoot Day op 21 oktober, in 2003 op 22 september en in 2014 op 19 augustus. Elke tien jaar verschuift die dag dus met ongeveer een maand naar voren. Wie de consumptiecijfers ziet, kijkt er niet van op. Om de consumptie van alle Amerikanen mogelijk te maken zijn twee Amerika's nodig. De Chinese consument heeft tweeënhalf keer China nodig. Het grondstofarme Japan heeft zelfs zeven Japans nodig om zijn consumptie vol te houden. Nederland heeft driemaal zijn eigen omvang nodig om de huidige manier van voeden, wonen, vervoeren en recreëren mogelijk te maken.

Dat loopt een keer spaak, omdat de wereldbevolking de komende decennia nog fors zal groeien, almaar welvarender wordt en dus meer gaat consumeren. De schaarste aan hulpbronnen zal daardoor snel toenemen.

Bij hulpbronnen springen basisproducten in het oog, zoals olie, ijzer, koper en zink. Maar het gaat ook om zeldzame metalen als scandium, yttrium, neodymium, terbium en holmium, die bijvoorbeeld in mobieltjes, smart-tv's, windmolens en hybrideauto's zitten.

Voor energie uit olie of andere fossiele brandstoffen zijn alternatieven als wind en zon beschikbaar, waarmee vele bedrijven al aan de slag zijn. Voor uit oliederivaten gemaakte producten als plastics zijn alternatieven voorhanden en in verdere ontwikkeling, gebaseerd op biomateriaal zoals planten en hout en wellicht alg. Bedreigender is het tekort aan zoet water en land om voedsel te telen. Daarvoor zijn geen alternatieven.

Inkopers van voedselverwerkende bedrijven ondervinden steeds vaker dat de vraag naar grondstoffen sneller stijgt dan het aanbod, stelt het KPMG-rapport 'Grip op grondstoffen, leveringszekerheid en biodiversiteit' uit 2014. Dat geeft prijsschokken en die zullen de voedselzekerheid ontwrichten. Volgens KPMG zal de economie moeten zoeken naar een nieuw evenwicht. "Een evenwicht waarin de ecosystemen van deze aarde niet worden bedreigd door een bovenmatig intensief gebruik ervan, omdat we het collectieve belang - een gezonde aarde, nu en straks - centraal stellen", aldus het rapport.

Efficiënter omgaan met water en land raakt vooral de landbouw. Die gebruikt de helft van het aardoppervlak en is verantwoordelijk voor 70 procent van het waterverbruik, meldt KPMG.
Bron:http://www.trouw.nl/tr/nl/4332/Groen/article/detail/4142525/2015/09/15/Fles-van-suiker-voor-Coca-Cola.dhtml | Gewijzigd: 31 januari 2017, 14:35 uur, door Joyce.s