Warme dagen
Als we kijken naar het aantal warme dagen, met een maximumtemperatuur in De Bilt van tenminste 20 graden, dan mag dit jaar er echt wel wezen. Met vandaag meegerekend staat de teller op 104 warme dagen. Slechts 9 keer eerder, sinds 1901, kwam het aantal warme dagen boven de 100. Dit is dus de 10e keer dat we dat meemaken.
Belegen jaren
Het record staat op naam van 2003. Toen haalde de temperatuur in de Bilt op maar liefst 116 dagen de grens van de 20 graden. Bijna een derde van alle dagen in het hele jaar dus. Op de gedeelde tweede plaats staan wat dat betreft twee opmerkelijk belegen jaren, namelijk 1921 en 1947. Die jaren scoorden op basis van de jaartemperatuur minder opvallend. In de top 114 staat 1947 op plaats 63 en 1921 wel redelijk hoog, op nummer 18. Wat betreft 1947, dat was het jaar met de zeer lange en warme zomer. Voor de volledigheid, dit jaar staat nu op een gedeelde nummer 1 met het jaar 2007 voor wat betreft de gemiddelde (jaar)temperatuur, tot dusver dus. In 2007 werden er overigens in totaal net wat minder warme dagen geregistreerd, namelijk 97. De vraag is nog steeds, of er voor dit jaar nog een record in zit voor wat betreft het aantal warme dagen. Maar de tijd gaat verder, het is al bijna oktober…
Pluimgrafiek, temperatuur op nivo 850 hpa
De pluim hogerop
De onzekerheid op middellange termijn is nu vrij groot. Dat is goed te zien aan een plaatje uit de pluim van vandaag. We kijken dan allereerst naar de temperatuur op het drukvlak van 850 hpa. Afgerond is dat een hoogte van 1500 meter. Tot het komende weekend is de overeenstemming in dit plaatje nog vrij groot. De temperatuur daalt deze week iets om rond vrijdag of zaterdag nogmaals een wat hogere waarde te bereiken. Maar temperaturen op deze hoogte van 5 graden of meer zijn al redelijk eind september begin oktober, en waarden van 10 graden duiden zondermeer op warme lucht. Maar daarmee heb je nog geen warme dag ‘aan de grond’ te pakken. Het weer moet wel meewerken voor wat betreft met name zonneschijn en neerslag. Maar ook de windrichting speelt een rol, al is die rol juist in deze tijd van het jaar niet zo groot. Immers, het zeewater is vrij warm. In de lente is het effect van windrichting op temperatuur groter.
Pluimgrafiek, voor temperatuur 2 meter, De Bilt
De pluim aan de grond
Als we kijken naar de pluim met temperaturen op normale waarnemingshoogte, voor De Bilt, dan is het grootste verschil nog wel, dat er nu duidelijk een dagelijkse gang zichtbaar. In de nacht is het kouder, overdag is het warmer. Op grotere hoogte, zelfs al op 1500 meter, is de dagelijkse gang vrijwel verdwenen. In de pluim moeten we bedenken dat we kijken naar puntwaarden, waarbij de hoogste waarde elke dag hoort bij 2 uur lokale tijd. In werkelijkheid valt de maximumtemperatuur gemiddeld 2 uur later, en kan bovendien gemakkelijk 1 graad hoger zijn dan de pluim aangeeft.
GFS en ECMWF
Verder valt op dat de blauwe lijn bijna de hele periode nog warme dagen weergeeft. De blauwe lijn hoort bij het Amerikaanse model (GFS). Als die zou uitkomen, verslaan we inderdaad het record uit 2003. Want volgens de Amerikanen komen er nog wel 12 of 13 warme dagen bij.
Maar de donkerrode lijn hoort bij het, doorgaans meest betrouwbare, ECMWF model. Daar zouden we als het weer optimaal meewerkt, tot en met zaterdag nog warme dagen kunnen scoren. Daarna wordt het snel veel moeilijker. Maar dat zou onvoldoende zijn voor het record, want daarvoor hebben we nog tenminste 12 warme dagen nodig. Verder is het wel zo dat de onzekerheid vanaf komend weekend groot wordt. En ook in het ECMWF model zijn er nog wel circa 10 runs te vinden die de Amerikaanse visie ondersteunen en het warme nazomerweer langer laten voortduren.
Kans op record
De verwachting die we voor De Bilt momenteel hebben uitstaan, alles meewegende, komt tot hooguit 6 warme dagen. Vanaf aanstaande zondag is het voorbij met de nazomer. Al kan het natuurlijk wel zo zijn, dat er verderop in oktober nog enkele warme dagen optreden. Al met al zou een recordaantal warme dagen voor De Bilt nog kunnen, maar de kans lijkt ons niet zo groot. Laten we zeggen hooguit 25 procent.
Door: Reinier van den Berg / Weer.nl
Lees ook:
Na een, vanuit zomerse perspectieven bezien, mislukte augustus, is september er in geslaagd nog heel wat goed te maken, want september was warm, droog en zonnig. Hieronder gaan we daar wat dieper op in. Ook leggen we uit dat de kans nog steeds groot is dat 2014 het warmterecord uit 2006 en 2007 gaat evenaren of overtreffen.
September 2014: de zonneschijn.
De eerste herfstmaand van dit jaar heeft zich voor wat betreft de hoeveelheid zonneschijn van zijn goede kant laten zien. Kijken we naar de vijf hoofdstations (Den helder, Eelde, De Bilt, Vlissingen en Beek) dan wordt de langjarige gemiddelde hoeveelheid van 143 zonuren met 25 tot 30 uur overschreden, wat een behoorlijk grote afwijking naar boven is, goed voor een positie in de top 20 van meest zonnige septembermaanden. Wat dat betreft hebben we de laatste tijd weinig te mopperen, want deze eeuw zijn zes septembermaanden er in geslaagd zo’n top 20 positie te verwerven. Opmerkelijk waren de vier septembermaanden op rij van 2003 tot en met 2006, die allemaal zeer zonnig waren met een derde, zesde, vijfde en elfde plaats. September 2003 was uit dit rijtje dus de topper met 209,7 zonuren, een hoeveelheid die alleen in september 1928 en 1959 nog werd overtroffen met respectievelijk 220,1 en 231,9 zonne-uren. Die laatste waarde zou zelfs voor juni – met een daglengte die anderhalf maal zo groot is als in september – nog goed zijn voor een notering in de top 30.
September 2014: de neerslag.
De eerste helft van deze maand is in sommige delen van het land geheel droog verlopen, wat lokaal in meer dan honderd jaar tijd nog nooit was voorgekomen. We merkten toen al op dat, gegeven dit droge begin, de kans zeer groot was dat ook de tweede septemberhelft (zeer) droog zou gaan verlopen.
Hoewel gebeurtenissen uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst, heeft die statistiek ons dit maal niet bedot. Lokaal mogen er dan een paar flinke buien zijn gevallen (zelfs gisteren, 29 september nog), maar de maand als geheel is inderdaad op veel plaatsen zeer droog gebleven. In De Bilt kon wat dat betreft het contrast tussen augustus en september bijna niet groter zijn. Leverde augustus slechts zeven dagen op zonder meetbare neerslag, in september bleef de teller tot en met de 20e op 0,0 millimeter staan en met inbegrip van vandaag waren er maar vijf dagen waarop er tenminste 0,1 millimeter viel af te tappen, waarvan de 24e met 14,3 millimeter het leeuwendeel voor zijn rekening nam. Het maandtotaal komt wellicht op 19,9 millimeter uit, goed voor een zesde plaats op de ranglijst van droogste septembermaanden.
De neerslag in ons land die in september tot vanochtend 10 uur is gevallen. Vooral het westen is erg droog gebleven, vooral ten opzichte van de norm (zie hieronder). Alleen in Zuid-Limburg werd lokaal de gemiddelde hoeveelheid gehaald, maar méér dan driekwart van het land kreeg niet eens de helft. Bron: KNMI.
Hierboven is te zien dat De Bilt wel toevallig een één van de droogste gebieden van het land lag, maar er zijn maar weinig plekken waar méér dan de helft van de normale maandhoeveelheid viel. Alleen lokaal in Zuid-Limburg werd de gemiddelde septembersom gehaald of net overschreden. Opvallend is de droogte in de westelijke helft van het land, waar gemiddeld gesproken in september, juist de nattere regio’s zijn te vinden (zie hiernaast).
Wat dat betreft vormde qua neerslag 2006 een kopie van dit jaar. Een extreem natte augustus werd toen door een zeer droge september gevolgd, die landelijk nóg droger was dan dit jaar, al geldt dat dus niet voor de westelijke kustprovincies.
De gemiddelde hoeveelheid neerslag in september (periode 1981-2010). Bron: KNMI.
In 2006 was september landelijk bezien, nog droger dan dit jaar. Die maand verliep destijds ook record warm, na, net als dit jaar na een koude, en extreem natte augustus. Bron: KNMI.
September 2014: de temperatuur.
Een weerspreuk zegt: “wat augustus niet kookt, blijft in september ongebraden”, en heel vaak is dat ook zo. Dit jaar heeft september echter heel wat van de koelte van augustus gecompenseerd. De maandtemperatuur komt op 15,9 graden uit, tegen 16,1 graden in augustus. Sinds 1901 is het vier maal voorgekomen dat september warmer was dan augustus, de laatste keer gebeurde dat (opnieuw!) in 2006, toen augustus bleef steken op 16,4 graden gemiddeld en september maar liefst 17,9 graden scoorde; de warmste septembermaand sinds 1901 in De Bilt.
Toch is het dit jaar dus bijna gelukt. Qua zomerachtig weer zat het de afgelopen maand wel snor. September had tot gisteren 20 warme dagen met een maximum van tenminste 20,0 graden, terwijl augustus er maar 17 had. Op twee dagen werd het 25,0 graden of warmer, augustus had drie zomerse dagen in De Bilt.
Het jaar 2014: de temperatuur.
Augustus was tot dusver de enige ‘te koele’ maand van dit jaar, met een warmtetekort van 44,0 graaddagen. Dat tekort heeft september vrijwel geheel weggewerkt, met tot en met gisteren (29 september) een overschot van 38,5 graaddagen, waar vandaag nog wel een paar puntjes gaan bijkomen.
Begin augustus schreven we al dat de kans groot was dat dit jaar minstens net zo warm zou gaan verlopen als de recordwarme jaren 2006 en 2007, die beide op 11,3 graden gemiddeld uitkwamen.
Het verloop van de gemiddelde etmaaltemperatuur dit jaar in De Bilt (zwarte lijn), vergeleken met het langjarige gemiddelde (groene lijn) en de dagrecords (rode en blauwe lijnen). Bron: KNMI.
Tot en met gisteren was dit jaar met 12,6 graden gemiddeld warmer dan enig ander jaar sinds het begin van de metingen sinds 1706, héél nipt voor 2007 en een volle graad voor op 2006. Uiteraard gaan we in de loop van oktober nog flink inleveren op die 12,6 graden, vooral in november en december. Destijds verliep 2007 gedurende de laatste drie maanden zelfs aan de koele kant, terwijl 2006 toen juist record zacht verliep. Hierdoor kwamen beide jaren uiteindelijk op 11,3 graden uit.
We kunnen simpelweg uitrekenen dat als de rest van dit jaar een gemiddelde temperatuur van 7,3 graden of hoger uitkomt, dat dan 2014 zich nestelt naast 2007 en 2006, of zelfs op kop gaat. Het langjarige gemiddelde voor de periode 30 september – 31 december staat op 7,5 graden. Met andere woorden, zelfs als alle dagen tot het eind van dit jaar 0,2 graden koeler verlopen dan gemiddeld, dan nog evenaren we het warmterecord. Verlopen oktober, november en december dus gemiddeld of zelfs warmer dan dit langjarige gemiddelde, dan kunnen we op 1 januari 2015 zeggen dat 2014 het allerwarmste jaar is geweest! Een gelopen race is dat uiteraard nog niet, maar de kans dat dit gebeurd ligt, gegeven het langjarige gemiddelde, tussen 50 en 60%. De eerste oktoberdagen lijken sowieso een flink stuk warmer te gaan verlopen dan dit gemiddelde, dus dat percentage zal vooralsnog verder gaan oplopen. We komen er later dit jaar op terug!
Het 31-daagse voortschrijdende gemiddelde van de temperatuur in De Bilt. Te zien is dat het bijna louter warmte is wat de klok slaat, alleen in augustus onderbroken door een koele fase, die in september al snel bijna werd gecompenseerd. Hierdoor blijft de kans groot dat we dit jaar een warmterecord gaan scoren. Bron: De Bilt.
Bron: MeteoGroup, KNMI, mscha.
Lees ook: