Zeer zware windstoten en 'boogecho's'

Windstoten tot boven de 80 kilometer per uur, in België zelfs tot boven de 120. Afgelopen avond en nacht ging het lokaal flink tekeer. Officieel meetstation Beauvechain, even ten oosten van Leuven, stond precies op de goede plek om één van de meest forse uitschieters te kunnen noteren: 122 kilometer per uur. De bui, met op de radar een kenmerkende boogechovorm, trok daarna dwars over Nederland via het IJsselmeer en Noord-Holland al uiteenvallend naar het noorden weg. Boogecho’s op de neerslagradar duiden vrijwel altijd op extreem weer.


^{Bliksems behorende bij de 'Leuvense' bui, bij passage over het westen van Brabant. Foto gemaakt te Almkerk, door Wouter van Bernebeek, even na middernacht.}

Lang niet overal passeerden forse onweersbuien. Maar verspreid over het land trokken gisterenmiddag, en dus ook avond en vannacht een paar flinke exemplaren. De heftige verschijnselen die daarbij zijn voorgekomen, zijn zoals meestal bij zomerse onweersbuien plaatselijk van karakter geweest. Dat is ook goed te zien in de kaartjes. De aandacht wordt al snel getrokken door de getoonde buien en heftige windstoten, maar in veel regio’s gebeurde juist een stuk minder.


^{De Leuvense bui op de radar, even voor passage van Leuven (radarbeeld 23.00 uur, 21 UTC). Ten oosten van Leuven werd een windstoot van 122 kilometer per uur gemeten. De kenmerkende boogstructuur van de radarecho verraadt de 'rear inflow jet', een zeer snel instromende koude en dalende luchtstroom in de bui. Deze duwt een deel van de bui harder vooruit dan de rest van de bui. Het snelst bewegende deel van de bui gaat daarmee voorlopen op de rest ervan. Hierdoor ontstaat een boogvorm in de radarechobeelden. De boogvorm markeert dus waar koude extra snelstromende en dalende luchtstroom zich bevindt. Ergens voorin de bui (bekeken vanuit de plek van waarneming vanaf de grond) bereikt de koude lucht de grond in de vorm van een valwind en komen daarmee (zeer) zware windstoten voor.}

Toch waren er dus wel degelijk plekken waar het er heftig aan toe is gegaan. De Leuvense bui bijvoorbeeld liet op de meetpunten in Nederland, ondanks dat ze uiteindelijk snel in activiteit verloor en uit elkaar begon te vallen, nog windvlagen tot boven 80 kilometer per uur noteren boven het IJsselmeer. En het kan heel goed zijn dat een paar honderd meter naast het meetpunt de vlagen nog heftiger zijn geweest. De heftige windstoten die bij de buien van gisteren voorkwamen, waren zeer lokaal van karakter. Een vlakbij liggend meetpunt kan ze gemakkelijk ‘missen’. Bovendien is de kans groot dat zuidelijker in Nederland, waar de bui nog een stuk actiever was, forsere windstoten zijn voorgekomen.


^{Een foto van eerder op de dinsdag, einde middag, bij Buurmalsen. Verderop passeert een bui. Foto: Ab Donker.}

Veel meer plekken zware windstoten
Gezien de radarbeelden van gisterenavond zijn er waarschijnlijk wel meer plekken zijn geweest waar zware windstoten zijn voorgekomen. Op radarbeelden waren een tweetal zogenaamde ‘boogecho’s’ op de neerslagradar te herkennen – zie ook de kaartjes hiernaast. Beide bewogen van het centrale deel van België in noordelijke tot noordwestelijke richting. De ‘Leuvense’ bui koerste al uiteenvallend dwars over het midden van Nederland via het IJsselmeer en Noord-Holland richting de Waddenzee. De andere bewoog over het grensgebied van Zeeland en Brabant en verder zo via de Randstad de Noordzee op. De hoogste uitschieter die daarbij werd gemeten was overigens…..


^{Radarbeeld van een uur later, 0.00 lokale tijd dus. Een tweede boogecho heeft zich duidelijk ontwikkeld, te zien boven de Randstad. De 'Leuvense' bui passeert op dat moment het westen van Brabant op haar weg richting IJsselmeer en Noord-Holland. Op die route is de bui minder actief geworden. Toch werd op het IJsselmeer nog een windstoot van boven 80 kilometer per uur gemeten.}

Boogecho's en valwinden
Een boogecho trekt direct de aandacht van meteorologen, omdat buien die een dergelijke structuur kennen vrijwel altijd tot zware en potentieel zeer zware windstoten met zich meebrengen. De kenmerkende boogvorm ontstaat namelijk door een zeer snel instromende koude en dalende luchtstroom in de bui. Deze zogenaamde  ‘rear inflow jet’ duwt een deel van de bui harder vooruit dan de rest van de bui. Het snelst bewegende deel van de bui gaat daarmee voorlopen op de rest ervan. Hierdoor ontstaat een boogvorm in de radarechobeelden. Vandaar ‘boogecho’. De op weerfora en door meteorologen vaak ook gebezigde Engelse term hiervoor is overigens ‘bowecho’. De boogvorm markeert dus waar koude extra snelstromende en dalende luchtstroom zich bevindt. Ergens voorin de bui (bekeken vanuit de plek van waarneming vanaf de grond) bereikt de koude lucht de grond in de vorm van een valwind en komen daarmee (zeer) zware windstoten voor. Maar al te vaak is dat niet aan de waarnemingen van de weerstations aan de grond te zien, omdat een dergelijke valwind zeer lokaal van karakter is. Een heftig voorbeeld hiervan was de extreme valwind op een camping in Vethuizen in 2010.


^{Nog wat eerder, in de ochtend, waren op veel plaatsen al onstabiele wolkenvormen waar te nemen als deze bij Budel-Enschot, Noord-Brabant. Een voorbode voor onweer. Foto door Ben Saanen.}

Ook deze woensdag lokaal fors onweer mogelijk
Ook vandaag is de atmosfeer in potentie explosief, zij het dat de omstandigheden voor extreme bui-exemplaren als die van gisterenavond laat iets minder ‘gunstig’ zijn. Desondanks ontstaat op sommige plekken weer onweer. Misschien dat een enkele bui lokaal ook weer vergezeld gaat van zware windstoten.


Lees ook:

Waarschuwing voor zware onweersbuien tijdens spits

Weerplaza waarschuwt voor stevige regen- en onweersbuien in de loop van de middag en avond. Bij deze buien zijn ook hagel en zware windstoten mogelijk. Het KNMI heeft code geel afgegeven.

De buienlijn trekt noordwaarts en bereikt volgens Weerplaza en het KNMI in de namiddag het zuiden van het land. Ondertussen worden de buien gevoed met steeds hogere temperaturen waardoor ze in de loop van de middag zwaarder worden. In de namiddag en avond trekt de buienlijn van zuidwest naar noordoost over het land.

Weerplaza houdt rekening met stevig onweer, hagel (tot een paar centimeter groot) en windstoten tot ongeveer 80 kilometer per uur, lokaal mogelijk hoger.

Lokaal en snel
De buien zijn fors, maar de zwaarste exemplaren met onweer en hagel beperken zich tot slechts enkele regio's. Bovendien passeren de buien in een aardig tempo, met een minuut of 20 is alles weer voorbij.

Lang niet alle buitenactiviteiten zullen vanavond dus hinder ondervinden van de buien, aldus de meteorologen. Weerplaza adviseert om een uur voor de start van bijvoorbeeld de Avondvierdaagse de Regenradar te bekijken om een betrouwbare inschatting te maken over de kans op zware buien en onweer.

^{Bron: AD}

Saharazand

De buien die vanaf gisteravond vanuit het zuiden over het land trokken hebben niet alleen regenwater achtergelaten, maar ook fijne stofdeeltjes en zand. Vele auto’s waren besmeurd met een vieze bruine laag. Deels zijn het de hooikoorts veroorzakende pollen in de lucht, maar een groot deel is zand dat een lange weg heeft afgelegd.


Afgelopen nacht rond 01:30 uur in Breda was het nog 19 graden en viel er een pittige bui. Foto: Henk Voermans.

Vuile neerslag
Neerslag met Saharastof is al een eeuwenoud verschijnsel. Vroeger kon men het alleen nog niet verklaren en het werd het wel eens bloedregen of wonderregen genoemd. Men schreef het later zelfs toe aan insecten die het regenwater roodachtig kleurden. In de landen rond de Middellandse Zee komt het herhaaldelijk voor dat zand uit de woestijn uit het noorden van Afrika naar beneden komt. In Nederland is Saharastof zeldzamer, maar met een stevige en langdurige zuidelijke stroming komt het toch enige keren per jaar voor. Vaak komt er dan ook warme lucht mee en zijn de temperaturen hoog voor de tijd van het jaar, net als nu.


Niet te vroeg wassen want er komt nog wat aan... Foto: Martin de Jongh, Rheden (Gld).

Zandstormen
De meeste zand- of stofstormen die in de Sahara voorkomen hebben een doorsnede van enkele tientallen kilometers. Tijdens deze stormen, die ontstaan door temperatuurverschillen, wordt fijne woestijnstof of zand tot enkele kilometers hoogte de atmosfeer ingebracht. Volgens woestijnkenners spreken we van zandkorrel als het een diameter heeft tussen 0,2 en 2 mm. Een stofdeeltje is veel kleiner, slechts een paar honderdsten tot maximaal 0,2 mm. Bij weinig wind ontstaan dan soms ook al plotseling gemakkelijk enorme en angstaanjagende stofstormen. Afhankelijk van het brongebied kan de kleur van het stof variëren van lichtgrijs tot rood of bruin. Soms zijn de stof- of zandstormen al enkele dagen voor ze Europa bereiken al op satellietfoto’s te zien.


Als het waswater wegspoelt zie je duidelijk dat er roodgekeleurd Sahara zand vanaf is gekomen. Foto: Ria Luttikhold, De Heurne (Gld).

Hinderlijk, maar ook nuttig
De Sahara is de belangrijkste exporteur van zand en stof. Jaarlijks blaast de wind 60 tot 200 miljoen ton stof omhoog en transporteert 10 tot 20 miljoen ton zand. Na een zandstorm in een woestijn kan het opgewaaide fijne zand en stof worden meegenomen door atmosferische stromingen en enorme afstanden afleggen. Zo is bijvoorbeeld bekend dat de vruchtbaarheid van de bodem in de Amazone afhankelijk is van zandstormen in de Sahara. Met de passaatwinden wordt dit zand getransporteerd naar Zuid Amerika, waar het door onweersbuien uitregent en de bodem als het ware bemest. Maar ook in ons land krijgen we ieder jaar te maken met het fijne stof uit Afrika. Vaak tot grote ergernis van de autobezitter die het liefst in een mooie opgepoetste glimmende bolide rondrijdt. Het zand regent dan uit en blijft als een fijn geel of soms oranjeachtige waas achter op de lak. Ook tuinmeubelen zijn dan aan een poetsbeurt toe.


^{De meeste zand- of stofstormen die in de Sahara voorkomen hebben een doorsnede van enkele tientallen kilometers.}

Nog meer?
Donderdagavond trekken nog enkele stevige regen en onweersbuien over het land naar het noorden. Hiermee komt nog eens een lading Saharastof naar beneden. Richting het weekeinde komt er een einde aan de straffe zuidelijke stroming waarmee de afgelopen dagen de warme en stoffige lucht onze kant op werd geblazen. Dit levert niet alleen tijdelijk wat lagere temperaturen op, maar dus ook schonere lucht. Een mooi moment om dit weekend maar eens de auto te wassen.


Tijdens de zandstormen in Noord-Afrika is een aantal dagen geleden fijne woestijnstof en zand tot enkele kilometers hoogte de atmosfeer ingebracht en met een zuidelijke wind naar onze omgeving getransporteerd waar het donderdag 22 mei 2014 met de regen weer naar beneden komt. Bron: Universiteit van Athene

^{Bron: MeteoGroup}


Lees ook:

| Gewijzigd: 6 februari 2017, 09:36 uur, door Joyce.s

Buien uit het niets

Ook vandaag waren de weersverschillen groot. Tussen verschillende afstanden, maar ook van het ene moment op het andere. Een zwakke storing trok vanochtend vroeg vanuit het zuiden het land binnen. Er voor waaide een zuidoostenwind, erachter ruimde de wind naar zuid. De zuidenwind voerde koelere lucht aan, terwijl de warmere lucht voor de storing uit zat.


^{Stortbui Stiens, Feico van Dijk (twitter)}

Convergentielijn
In de weerkunde noemen we dit ook wel een convergentielijn. De koelere lucht wringt zich gemakkelijk onder de warmere lucht, die lichter is. Bovendien zorgt de verandering van windrichting ervoor, dat de lucht extra gemakkelijk op elkaar inloopt en dus wordt gedwongen om op te stijgen. Tijdens de passage was het aanvankelijk met 14 tot 16 graden te koel voor vorming van buien op de storing. Er trokken velden met bewolking over, maar het bleef droog.

Onzichtbare storing
In de noordelijke provincies scheen de zon in de ochtend nog volop. Bovendien werd daar dus de van oorsprong wat warmere lucht aangevoerd. Al gauw steeg het kwik er tot boven de 18 graden. Deze temperatuur, 18 graden, was vandaag zo ongeveer de temperatuur die nodig was om de vorming van buienwolken op gang te helpen. Tegen 11 uur trok de bijna onzichtbare storing het zuidwesten van Friesland binnen. Op het moment dat het voldoende was opgewarmd.


Natte was

Onweer en hagel
Het resultaat liet zich raden. In een mum van tijd ontstonden stapelwolken die heel gemakkelijk konden uitgroeien tot felle regen- en onweersbuien. In een tijdsbestek van slechts een half uur had zich een mooie buienlijn gevormd. Er werd melding gemaakt van zware regen, stevige donderslagen, en ook hagel. In de bijgevoegde radarbeelden is goed te zien, hoe snel e.e.a. zich voltrok. De beelden zijn met een tussenpoze van 10 minuten gekozen.

Wedstrijd gestaakt
De buien kwamen zo plotseling opzetten, dat sommigen er door werden verrast. De was kon niet meer op tijd binnen worden gehaald. Via twitter was te lezen, dat de wedstrijd SC Kootstertille A1 tegen Waskermeer A1 moest worden stilgelegd. Het elftal D1 van VV Oosterlittens kon tijdig de droge en veilige kleedruimte opzoeken.

Maandag weer buien
Morgen belooft een mooie dag te worden met veel zon. Maandag nadert vanuit het zuiden een volgende storing. Die zal, in tegenstelling tot het exemplaar van vandaag, juist in de zuidelijke helft van het land veel regen kunnen brengen. Ook onweer is waarschijnlijk. Het noorden kan maandag nog een vrij warme droge voorjaarsdag tegemoet zien.

De kaarten

Waarnemingen wind, 11.10 lokale tijd

Idem voor temperatuur

Radarbeeld, 10.50 lokale tijd

idem, 11.00u

idem, 11.10u

idem, 11.20u

idem, 11.30u

idem, 11.40u

Radarbeeld 12.15u

Bron: Meteo Group



Lees ook:

| Gewijzigd: 6 februari 2017, 09:36 uur, door Joyce.s