Swarm-satellieten onderzoeken magnetisch veld rondom aarde

Dag na dag wordt de aarde gebombardeerd door schadelijke deeltjes van de zon en uit het heelal. Een groot magnetisch veld om ons heen houdt de deeltjes tegen en beschermt ons. Zonder het schild zou de aarde geen dampkring hebben, en dus geen leven. Maar onze bescherming blijkt steeds zwakker te worden. Om erachter te komen hoe dat gebeurt, lanceert Europa vrijdag drie satellieten tegelijk: de Swarm, Engels voor zwerm.

De Europese sondes gaan vier jaar lang de magnetische signalen van de aarde meten. Dat magnetische veld wordt opgewekt door gloeiend heet gesmolten ijzer in de kern van de aarde, duizenden kilometers onder de korst waar wij op lopen. Maar wat er precies aan de gang is onder onze voeten, en dus in de ruimte om ons heen, is een groot mysterie. Swarm moet een beetje duidelijkheid brengen.


^{De Swarm-satellieten in hun baan rond de aarde. © ESA.}

We weten dat de 'ijzeren zee' in de kern van de aarde constant stroomt en kolkt. Het magnetische veld om de aarde verandert mee. Daardoor is de magnetische noordpool, het noordelijkste punt van het veld, aan het verschuiven. In de afgelopen eeuwen is de precieze plek van de pool 2000 kilometer verschoven.

Zuid wordt noord en noord wordt zuid
Dat verschuiven gaat de laatste tientallen jaren steeds sneller. Dat zou kunnen betekenen dat er iets bijzonders staat te gebeuren. Eens in de zoveel tijd draaien de polen namelijk om. Zuid wordt noord en noord wordt zuid. Dat gebeurt gemiddeld om de 200.000 jaar, blijkt uit bodemonderzoek, maar de laatste omkering was 780.000 jaar geleden. 'We zijn nu dus over tijd', aldus de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Omkeringen zijn volkomen natuurlijk, maar niemand weet wat de gevolgen zijn.

Hoe belangrijk het magnetisch veld voor de mensheid is, wordt duidelijk op Mars. Die planeet is ongeveer even oud als de aarde en heeft min of meer dezelfde samenstelling. Ooit stroomde er waarschijnlijk water. Maar 4 miljard jaar geleden viel het magnetische schild van Mars plotseling weg. De dampkring vervloog en de planeet werd dor, kil, guur en onherbergzaam.

De Swarm-satellieten zijn uitgebreid getest bij het complex Estec in Noordwijk. Swarm is het vierde Europese project om de aarde te onderzoeken. Eerder lanceerde Europa de GOCE (die zwaartekracht en oceaanstromen in kaart bracht), de SMOS (vocht in de bodem en zoutgehalte van oceanen) en de CryoSat (ijs).

^{Bron: AD}