Weer op veel meer plaatsen van slag
Weer op veel meer plaatsen van slag
Dat we een bijzondere maartmaand achter de rug hebben in Nederland, weten we inmiddels wel, maar dat het bijzondere weer hier onderdeel was van een opmerkelijke periode wereldwijd, is nog nauwelijks aan bod gekomen. De meteorologen raken er nog niet over uitgepraat.
Het begon allemaal in januari, toen de temperaturen in de lagere delen van de stratosfeer (op een hoogte van zo tussen 20 en 30 kilometer boven het aardoppervlak) precies boven het Poolgebied in korte tijd enkele tientallen graden stegen. Zo’n plotselinge opwarming van de stratosfeer boven het Poolgebied kan grote invloed uitoefenen op de delen van de atmosfeer eronder; de troposfeer (de onderste 10 tot 15 kilometer van de atmosfeer) waarin het weer zich afspeelt. Vaak daalt de uitwerking van zo’n opwarming langzaam naar onderen, om na een week of twee a drie ook de troposfeer te bereiken. Daarbij was de uitwerking van dit alles dit jaar wel heel groot.
De gemiddelde hoogte waarop het 500 hPa-vlak in maart lag, afgezet tegen de normaal. Boven het Noordpoolgebied moest je verder omhoog dan anders om de barometer tot 500 hPa te laten dalen, omdat zich daar warmere lucht in de hogere delen van de atmosfeer ophield. In een band, verder naar het zuiden, vrijwel om de Noordpool heen, hoefde je juist minder ver omhoog. Omdat daar de lucht veel kouder was dan normaal. Wij zaten in maart middenin die koude lucht. Maar we stonden daarin dus duidelijk niet alleen. Bron: NOAA.
Kou januari en februari
Het begon natuurlijk al met het koude weer in januari en februari, gestuurd door hogedrukgebieden die boven het Poolgebied steeds weer de kop opstaken. Die twee maanden bleven de effecten bij ons nog redelijk binnen de perken. De lucht die met vaak oostenwinden onze kant op kwam, was best koud, maar storingen in onze buurt zorgden er bijna steeds voor dat die koude perioden samenvielen met bewolking en elke keer weer sneeuwval. Zo werd het nooit heel erg koud.
Het meest spectaculaire effect deed zich gedurende de afgelopen maartmaand voor. Was dit een maand eerder gebeurd, dan hadden we nu op een heel andere manier op de winter terug gekeken. Terwijl in Nederland de temperaturen gedurende de eerste week van maart al even de 18, lokaal bijna 19 graden aantikten, bouwde zich boven de Poolregio een zeldzaam sterk hogedrukgebied op, een beetje als laatste effect van die eerdere opwarming van de hogergelegen stratosfeer.
Doordat de wind in onze omgeving vrijwel steeds uit het oosten tot noordoosten waaide, was het bij ons veel kouder dan normaal. Op het zuidoosten van Europa na gold dat voor vrijwel het gehele continent. Bron: NOAA.
Vooral het zuiden en zuidoosten van Europa kregen veel meer regen dan normaal. Spanje en Portugal waren zelfs recordnat. Bron: NOAA.
Weerkaart op z’n kop
Het systeem zette de hele weerkaart op z’n kop. Daar waar zuidwestelijke winden rond het Poolgebied de kou daar normaal binnen globaal de 60ste breedtegraad gevangen houden, kwam de wind rond de Pool nu ineens uit het noordoosten te waaien. Alle daar aanwezige kou brak daardoor uit en drukte de straalstroom over vrijwel het gehele Noordelijk Halfrond naar het zuiden. En dat hebben we gemerkt, niet alleen in Nederland, zoals we op deze site de laatste weken al hebben beschreven, maar eigenlijk ook in heel veel andere gebieden en dat tegelijkertijd.
Naast dit verhaal staan een paar kaartjes die het mooi laten zien. Het bovenste laat de hoogte zien waarop het 500 hPa niveau in maart gemiddeld lag, en dan afgezet tegen wat normaal is in de maartmaand. Aan het aardoppervlak wijst de barometer gemiddeld 1013 hPa of mbar aan. Om de barometer tot 500 hPa of mbar te laten dalen, moet je omhoog. De hoogte waar het 500 hPa-vlak ligt, kun je in een kaartje uitzetten. Op plekken waar de lucht koud is (koude lucht is zwaar en heeft een grote dichtheid) hoef je minder ver omhoog dan op plekken waar de lucht relatief warm is. Je zou dan ook verwachten, als je zo’n kaartje maakt, dat de afwijkingen ten opzichte van de normaal sterk zouden moeten afwijken. In het Poolgebied naar boven (daar kwam die warme lucht omlaag) en in de gebieden er omheen, waar de kou naartoe verdween, juist naar onderen. Als je het kaartje bekijkt, blijkt dit als een bus te kloppen. De afwijkingen zijn indrukwekkend.
Andere luchtdrukverdeling
Ook als je een kaartje maakt met de gemiddelde luchtdrukafwijkingen ten opzichte van de normaal in maart, dit keer op wereldschaal, dan zie je enorme verschillen. Terwijl de luchtdruk in de Poolregio duidelijk hoger dan normaal is geweest, zie je zuid van de Pool een groot gebied met negatieve drukafwijkingen. In de Europese praktijk betekende dit dat de lagedrukgebieden een veel zuidelijker koers volgden dan anders. In het Middellandse Zeegebied was het dan ook veel natter dan normaal en dan vooral in Spanje en Portugal. Daar werd het zelfs de natste maartmaand sinds het begin van de grootschalige waarnemingen, in Spanje in 1947 begonnen. De natste maart ooit, toevalligerwijs meteen ook opgetekend in 1947, werd gemiddeld over Spanje met 20 millimeter overschreden.
Voor de fijnproevers: het jaar 1947 was in Nederland ook een bijzonder jaar. De toen koudste winter ooit, die van 1947 dus, werd in hetzelfde jaar gevolgd door een zomer die voor het meetstation De Bilt nog steeds als warmste sinds het begin van de moderne waarnemingen te boek staat. Voor andere meetstations in Nederland is dat inmiddels de zomer van 2003. De wind in onze omgeving was in het bij ons erg droge jaar 1947 zo vaak oostelijk dat diverse mensen zich begonnen af te vragen of structureel misschien iets was veranderd. Dat bleek niet zo te zijn, want in het jaar 1948 keerden de westenwinden weer net zo terug als altijd. Wel lag de straalstroom in 1947 tijdens het winterhalfjaar, net zoals de laatste weken nu het geval is geweest, erg zuidelijk met in Spanje en Portugal dus ook toen intense regenval in de maartmaand als resultaat.
Op dit kaartje zie je de afwijking van de gemiddelde luchtdruk ten opzichte van normaal, en die afwijking zelfs wereldwijd. In de warme lucht boven het Poolgebied was de luchtdruk duidelijk hoger dan normaal. Dit terwijl de luchtdruk in de naar het zuiden weggestroomde koude lucht juist veel lager was dan normaal. Lagedrukgebieden volgden een veel zuidelijkere koers dan anders en brachten bij voorbeeld het Middellandse Zeegebied een bijzonder natte maart. Opvallend is overigens dat er ook op het zuidelijk halfrond van enorme luchtdrukafwijkingen sprake was. Bron: NOAA.
Stuwmeren recordhoog
De zeer natte maartmaand van dit jaar in Spanje heeft ertoe geleid dat de stuwmeren in het land, dat voor z’n watervoorziening enorm afhankelijk is van de winterregens, met een gemiddeld niveau van 84 procent van hun capaciteit inmiddels hoger staan dan in tientallen jaren het geval is geweest. Alleen het uiterste zuidoosten van Spanje heeft hier niet alles van meegekregen. Hier staan de stuwmeren op dit moment op 50 procent van hun capaciteit. Nog steeds veel hoger overigens dan de laatste tientallen jaren in dit gebied in deze tijd van het jaar gebruikelijk is.
De stuwmeren in Spanje staan op ongeveer 84 procent van hun capaciteit. De groene lijn is van het recordjaar tot nu toe, 2011. Daar komt 2013 nog iets boven uit. De gebroken lijn onderin geeft het gemiddelde weer voor deze tijd van het jaar. Daar zitten ze dus heel dik boven. Bron: Embalses.net
Alles wordt weer ‘normaler’
Inmiddels zien we alles weer een beetje naar ‘normaal’ groeien. Omdat het hogedrukgebied in het Poolgebied veel zijn grandeur heeft verloren, zien we de straalstroom langzaam weer naar het noorden komen. De moesson in het Middellandse Zeegebied lijkt dan ook langzaam af te lopen en de temperaturen gaan er omhoog. Omdat de straalstroom tegelijkertijd steeds meer gaat meanderen, kan zich tijdens het weekend boven het Europese continent een hogedrukgebied installeren. Zodra het zover is, en dat zal zondag zijn, wordt de wind bij ons zuidelijk tot zuidoostelijk. En dan kunnen we eindelijk gaan profiteren van de kracht die de zon in deze tijd van het jaar wel degelijk heeft. Een temperatuur van 20 graden of meer is vanaf dat moment slechts een kwestie van tijd.
Door alle neerslag ligt er in delen van de Sierra Nevada, het zuidelijkste skigebied van Europa, nog steeds 6 meter sneeuw. Zo zag het er vanochtend uit. De pistes blijven er tot en met 5 mei geopend. Bron: Sierra Nevada.
Bron: Meteo Consult
Dat we een bijzondere maartmaand achter de rug hebben in Nederland, weten we inmiddels wel, maar dat het bijzondere weer hier onderdeel was van een opmerkelijke periode wereldwijd, is nog nauwelijks aan bod gekomen. De meteorologen raken er nog niet over uitgepraat.
Het begon allemaal in januari, toen de temperaturen in de lagere delen van de stratosfeer (op een hoogte van zo tussen 20 en 30 kilometer boven het aardoppervlak) precies boven het Poolgebied in korte tijd enkele tientallen graden stegen. Zo’n plotselinge opwarming van de stratosfeer boven het Poolgebied kan grote invloed uitoefenen op de delen van de atmosfeer eronder; de troposfeer (de onderste 10 tot 15 kilometer van de atmosfeer) waarin het weer zich afspeelt. Vaak daalt de uitwerking van zo’n opwarming langzaam naar onderen, om na een week of twee a drie ook de troposfeer te bereiken. Daarbij was de uitwerking van dit alles dit jaar wel heel groot.
De gemiddelde hoogte waarop het 500 hPa-vlak in maart lag, afgezet tegen de normaal. Boven het Noordpoolgebied moest je verder omhoog dan anders om de barometer tot 500 hPa te laten dalen, omdat zich daar warmere lucht in de hogere delen van de atmosfeer ophield. In een band, verder naar het zuiden, vrijwel om de Noordpool heen, hoefde je juist minder ver omhoog. Omdat daar de lucht veel kouder was dan normaal. Wij zaten in maart middenin die koude lucht. Maar we stonden daarin dus duidelijk niet alleen. Bron: NOAA.
Kou januari en februari
Het begon natuurlijk al met het koude weer in januari en februari, gestuurd door hogedrukgebieden die boven het Poolgebied steeds weer de kop opstaken. Die twee maanden bleven de effecten bij ons nog redelijk binnen de perken. De lucht die met vaak oostenwinden onze kant op kwam, was best koud, maar storingen in onze buurt zorgden er bijna steeds voor dat die koude perioden samenvielen met bewolking en elke keer weer sneeuwval. Zo werd het nooit heel erg koud.
Het meest spectaculaire effect deed zich gedurende de afgelopen maartmaand voor. Was dit een maand eerder gebeurd, dan hadden we nu op een heel andere manier op de winter terug gekeken. Terwijl in Nederland de temperaturen gedurende de eerste week van maart al even de 18, lokaal bijna 19 graden aantikten, bouwde zich boven de Poolregio een zeldzaam sterk hogedrukgebied op, een beetje als laatste effect van die eerdere opwarming van de hogergelegen stratosfeer.
Doordat de wind in onze omgeving vrijwel steeds uit het oosten tot noordoosten waaide, was het bij ons veel kouder dan normaal. Op het zuidoosten van Europa na gold dat voor vrijwel het gehele continent. Bron: NOAA.
Vooral het zuiden en zuidoosten van Europa kregen veel meer regen dan normaal. Spanje en Portugal waren zelfs recordnat. Bron: NOAA.
Weerkaart op z’n kop
Het systeem zette de hele weerkaart op z’n kop. Daar waar zuidwestelijke winden rond het Poolgebied de kou daar normaal binnen globaal de 60ste breedtegraad gevangen houden, kwam de wind rond de Pool nu ineens uit het noordoosten te waaien. Alle daar aanwezige kou brak daardoor uit en drukte de straalstroom over vrijwel het gehele Noordelijk Halfrond naar het zuiden. En dat hebben we gemerkt, niet alleen in Nederland, zoals we op deze site de laatste weken al hebben beschreven, maar eigenlijk ook in heel veel andere gebieden en dat tegelijkertijd.
Naast dit verhaal staan een paar kaartjes die het mooi laten zien. Het bovenste laat de hoogte zien waarop het 500 hPa niveau in maart gemiddeld lag, en dan afgezet tegen wat normaal is in de maartmaand. Aan het aardoppervlak wijst de barometer gemiddeld 1013 hPa of mbar aan. Om de barometer tot 500 hPa of mbar te laten dalen, moet je omhoog. De hoogte waar het 500 hPa-vlak ligt, kun je in een kaartje uitzetten. Op plekken waar de lucht koud is (koude lucht is zwaar en heeft een grote dichtheid) hoef je minder ver omhoog dan op plekken waar de lucht relatief warm is. Je zou dan ook verwachten, als je zo’n kaartje maakt, dat de afwijkingen ten opzichte van de normaal sterk zouden moeten afwijken. In het Poolgebied naar boven (daar kwam die warme lucht omlaag) en in de gebieden er omheen, waar de kou naartoe verdween, juist naar onderen. Als je het kaartje bekijkt, blijkt dit als een bus te kloppen. De afwijkingen zijn indrukwekkend.
Andere luchtdrukverdeling
Ook als je een kaartje maakt met de gemiddelde luchtdrukafwijkingen ten opzichte van de normaal in maart, dit keer op wereldschaal, dan zie je enorme verschillen. Terwijl de luchtdruk in de Poolregio duidelijk hoger dan normaal is geweest, zie je zuid van de Pool een groot gebied met negatieve drukafwijkingen. In de Europese praktijk betekende dit dat de lagedrukgebieden een veel zuidelijker koers volgden dan anders. In het Middellandse Zeegebied was het dan ook veel natter dan normaal en dan vooral in Spanje en Portugal. Daar werd het zelfs de natste maartmaand sinds het begin van de grootschalige waarnemingen, in Spanje in 1947 begonnen. De natste maart ooit, toevalligerwijs meteen ook opgetekend in 1947, werd gemiddeld over Spanje met 20 millimeter overschreden.
Voor de fijnproevers: het jaar 1947 was in Nederland ook een bijzonder jaar. De toen koudste winter ooit, die van 1947 dus, werd in hetzelfde jaar gevolgd door een zomer die voor het meetstation De Bilt nog steeds als warmste sinds het begin van de moderne waarnemingen te boek staat. Voor andere meetstations in Nederland is dat inmiddels de zomer van 2003. De wind in onze omgeving was in het bij ons erg droge jaar 1947 zo vaak oostelijk dat diverse mensen zich begonnen af te vragen of structureel misschien iets was veranderd. Dat bleek niet zo te zijn, want in het jaar 1948 keerden de westenwinden weer net zo terug als altijd. Wel lag de straalstroom in 1947 tijdens het winterhalfjaar, net zoals de laatste weken nu het geval is geweest, erg zuidelijk met in Spanje en Portugal dus ook toen intense regenval in de maartmaand als resultaat.
Op dit kaartje zie je de afwijking van de gemiddelde luchtdruk ten opzichte van normaal, en die afwijking zelfs wereldwijd. In de warme lucht boven het Poolgebied was de luchtdruk duidelijk hoger dan normaal. Dit terwijl de luchtdruk in de naar het zuiden weggestroomde koude lucht juist veel lager was dan normaal. Lagedrukgebieden volgden een veel zuidelijkere koers dan anders en brachten bij voorbeeld het Middellandse Zeegebied een bijzonder natte maart. Opvallend is overigens dat er ook op het zuidelijk halfrond van enorme luchtdrukafwijkingen sprake was. Bron: NOAA.
Stuwmeren recordhoog
De zeer natte maartmaand van dit jaar in Spanje heeft ertoe geleid dat de stuwmeren in het land, dat voor z’n watervoorziening enorm afhankelijk is van de winterregens, met een gemiddeld niveau van 84 procent van hun capaciteit inmiddels hoger staan dan in tientallen jaren het geval is geweest. Alleen het uiterste zuidoosten van Spanje heeft hier niet alles van meegekregen. Hier staan de stuwmeren op dit moment op 50 procent van hun capaciteit. Nog steeds veel hoger overigens dan de laatste tientallen jaren in dit gebied in deze tijd van het jaar gebruikelijk is.
De stuwmeren in Spanje staan op ongeveer 84 procent van hun capaciteit. De groene lijn is van het recordjaar tot nu toe, 2011. Daar komt 2013 nog iets boven uit. De gebroken lijn onderin geeft het gemiddelde weer voor deze tijd van het jaar. Daar zitten ze dus heel dik boven. Bron: Embalses.net
Alles wordt weer ‘normaler’
Inmiddels zien we alles weer een beetje naar ‘normaal’ groeien. Omdat het hogedrukgebied in het Poolgebied veel zijn grandeur heeft verloren, zien we de straalstroom langzaam weer naar het noorden komen. De moesson in het Middellandse Zeegebied lijkt dan ook langzaam af te lopen en de temperaturen gaan er omhoog. Omdat de straalstroom tegelijkertijd steeds meer gaat meanderen, kan zich tijdens het weekend boven het Europese continent een hogedrukgebied installeren. Zodra het zover is, en dat zal zondag zijn, wordt de wind bij ons zuidelijk tot zuidoostelijk. En dan kunnen we eindelijk gaan profiteren van de kracht die de zon in deze tijd van het jaar wel degelijk heeft. Een temperatuur van 20 graden of meer is vanaf dat moment slechts een kwestie van tijd.
Door alle neerslag ligt er in delen van de Sierra Nevada, het zuidelijkste skigebied van Europa, nog steeds 6 meter sneeuw. Zo zag het er vanochtend uit. De pistes blijven er tot en met 5 mei geopend. Bron: Sierra Nevada.
Bron: Meteo Consult
Every cloud has a silver lining
