In de afgelopen weken doken in de media artikelen op, waarin verondersteld werd dat de opwarming van de aarde gestopt zou zijn. Na een extreem koude fase in ons land, maar ook elders in Europa, Azië en Amerika, zal men misschien niet direct van de stoel vallen bij zo een bericht. Sommigen zullen deze hypothese zelfs bijvallen met gedachten ‘als zie je wel, ik had het al gedacht’, of, sterker, ‘daar zijn we dan mooi klaar mee, na miljardeninvesteringen in windmolens en zonnepanelen’.
El Nino en La Nina
Reden genoeg om hier dieper op in te gaan. Op basis van ondermeer recent onderzoek naar de warmte-inhoud van de oceanen. Maar eerst iets over de temperatuurtrends van de aarde. Het jaar 1998 was voor de aarde een bijzonder warm jaar. De oorzaak wordt in de eerste plaats gezocht bij een zeer sterke El Nino in dat jaar. Tijdens een sterke El Nino is de oppervlaktetemperatuur van een groot deel van de Stille Oceaan beduidend hoger dan normaal. Dat kun je zelfs terugzien in de temperaturen van de atmosfeer van de hele planeet. Na 1998 hebben we geen echte El Nino meer gezien, op een paar zwakke na. Met name de jaren 2005 tot en met 2012 werden vaker gedomineerd door de tegenhanger van El Nino, namelijk La Nina. Tijdens een La Nina is de Stille Oceaan aan de oppervlakte juist wat kouder. Overigens, des te opmerkelijker is het dat zowel 2005 als 2010 min of meer even warm zijn geëindigd als 1998, en volgens sommige temperatuurreeksen zelfs warmer waren.
Wereldtemperatuur, op basis van NCDC
Meetreeksen
Voor de duidelijkheid, om een goede berekening te maken van de opgetreden wereldtemperatuur, zijn verschillende methoden in gebruik. In feite zijn er vijf bekende wereldwijde meetreeksen die ieder op eigen wijze bijvoorbeeld omgaan met gebieden waar moeilijk metingen van zijn te krijgen. Al wordt met behulp van Remote Sensing technieken, met name op basis van satellieten, de hele aarde tegenwoordig nauwkeurig gemonitord.
Nog steeds koud, foto door Corina Magielse
Zon en vulkanen
Er zijn, behalve El Nino en La Nina, meer bekende natuurlijk oorzaken van temperatuurschommelingen op aarde. De 11-jarige cyclus van de zon bijvoorbeeld. Tijdens een activiteitsmaximum kun je op aarde iets hogere temperaturen verwachten. De afwijking kan oplopen tot 0.1 of 0.2 graad. Verder hebben grote vulkaanuitbarstingen enig effect. Uit een zeer recent onderzoek (gepubliceerd in Geophysical Research letters) blijkt, dat de hoeveelheid stof door vulkaanuitbarstingen in de periode vanaf 2000 jaar zo’n 4 tot 10 procent hoger is geworden. Dit heeft de opwarming enigszins ‘tegengewerkt’.
Gecorrigeerde temperatuurtrends
Waar is de extra warmte gebleven?
Als er in de datasets van temperatuurmetingen wordt gecorrigeerd voor de genoemde natuurlijke factoren, dan blijkt de opwarming van de atmosfeer in constant tempo te zijn doorgegaan. Zie grafiekje hiernaast. Voor de duidelijkheid, elk van de 5 bekende methoden is hier weergegeven. Daaruit blijkt meteen ook, dat de overeenkomsten tussen de methoden groot zijn. Hoe dan ook, zelfs in een gecorrigeerd plaatje is van een versnelling van opwarming geen sprake. Je zou dat wel verwachten, als de opwarming in de eerste plaats wordt veroorzaakt door een niet-natuurlijk proces, namelijk de toename van broeikasgassen in de atmosfeer, uitgestoten door de mens. Waar is de extra warmte die je zou verwachten, gebleven? Want de aarde houdt op basis van de broeikasgastheorie, ieder jaar meer warmte vast.
Warmte verdwijnt in zee, foto door Layla Wijsmuller
De diepzee
Het antwoord vinden we in de Oceanen. Tijdens la Nina jaren kan veel warmte worden opgeslagen in de diepzee. Dit houdt verband met de stromingspatronen die tijdens een la Nina essentieel anders zijn, ook in driedimensionale zin. Als we een grafische weergave maken van waar de extra warmte van de planeet wordt opgeslagen, dan kunnen we zien, dat een klein deel terecht komt in makkelijk meetbare parameters zoals de temperatuur van de atmosfeer, of de hoeveelheid ijs. Het grootste deel van de warmte verdwijnt in het (diepe) water van de wereldzeeën. Zo lang we met name La Nina situaties zien, zal de extra warmte niet in de eerste plaats in de lucht komen. Zodra we weer wel een El Nino krijgen, wordt het echt spannend. Dan ligt een spectaculair nieuwe temperatuurrecord in de lijn der verwachtingen.
Opbouw van warmte op aarde
Mondiale opwarming versnelt!
In een recente studie, ook gepubliceerd in Geophysical Research Letters, blijkt zelfs dat de hoeveelheid warmte die wordt opgeslagen op aarde zelfs duidelijk toeneemt. Ofwel, zo zegt men, de opwarming stagneert niet, maar versnelt! Alleen moeten we niet de fout maken, om alleen te kijken naar de luchttemperatuur.
Blindstaren
De onderzoekers wijzen op het gevaar van je blindstaren op korte tijdreeksen van de luchttemperatuur. Op basis daarvan worden gemoederen immers gesust, in de trant van dat het allemaal wel meevalt met Global Warming. Met het directe gevaar, dat organisaties en overheden argumenten hebben, om investeringen uit te stellen. Investeringen zoals de overstap naar duurzame energie, of het veranderen van wat genoemd wordt de lineaire economie naar een cyclische economie, waarin principes als recycling en cradle-to-cradle de boventoon voeren.
Landbouw gortdroog, foto door B.G. Veldhuizen
Alweer kouderecords
Hoe dan ook, opwarming of niet, nu is het in eigen land nog altijd veel te koud. De afgelopen nacht zijn er weer diverse temperatuurrecords voor de datum van in dit geval 7 april gesneuveld. Het koudst werd het op de vliegbasis Volkel. Matige vorst met -6.2 graden, en aan de grond zelfs -10.7 graden. Heel bijzonder. Gelukkig maakte de zon vandaag veel goed. Komende week komt de temperatuur eindelijk boven de 10 graden. Het minder koude weer (zacht kun je het nog niet noemen) gaat vergezeld van regen. Dat is op zich een goede zaak want de natuur, maar ook de land- en tuinbouw, liggen er buitengewoon droog bij momenteel. Eindelijk zal de natuur groen gaan kleuren. Een kleur die in figuurlijke zin eigenlijk ook goed past bij dit artikel over voortgaande klimaatverandering door de mens.
Meer lezen? Kijk hier en hier
Bron: Geophisical Research Letters, Thinkprogess.org, Meteo Consult