Van code rood tot geel

De overheid kan bij monde van het KNMI (Ministerie van Infrastructuur en Milieu) waarschuwingen en Weeralarmen uitgeven. Met het tot nu toe vaak winterse weer van deze decembermaand zijn geregeld waarschuwingen uitgegeven. In sommige media ontstond daarbij verwarring over de diverse gradaties van deze overheidswaarschuwingen. Het is daarom wellicht een goed moment om de verschillende waarschuwingsniveaus en de betekenissen ervan op een rij te zetten.

Sinds 2010: weerwaarschuwingen nieuwe stijl
In 2010 is de KNMI-procedure rond weerwaarschuwingen vernieuwd. Waar tot dan toe in de berichtgeving rond waarschuwingen geen regionale indeling werd gemaakt, dient het KNMI dat tegenwoordig wel te doen. Dat betekent dat de provincies waarvoor de waarschuwing of het Weeralarm geldt, expliciet worden genoemd.

Waarschuwingen mogelijk voor allerlei soorten weer
Het KNMI kan een waarschuwing of Weeralarm uitgeven voor gladheid en winterse neerslag, zoals we de afgelopen tijd regelmatig hebben meegemaakt, maar ook voor zware regenval, slecht zicht, onweer, windstoten, hitte en voor wind- en waterhozen.

Van code geel tot rood
Het KNMI hanteert een drietal gradaties in de te onderscheiden waarschuwing. Sinds 2010 zijn daaraan kleurcodes gekoppeld, in oplopende zwaarte van geel via oranje naar rood. In de afbeelding hieronder uit de folder KNMI waarschuwingen Nederland staat een overzicht van de belangrijkste criteria voor het al dan niet uitgeven van de diverse waarschuwingen en de daaraan verbonden kleurcodes.



Geel: waarschuwing, maar geen uitzonderlijke omstandigheden
Geel staat voor een ‘waarschuwing voor gevaarlijk weer’. De weersomstandigheden die door de overheid verwacht worden zijn dan nog niet uitzonderlijk. Wel is het volgens het KNMI “verstandig om op de hoogte te blijven van de verwachte weersomstandigheden en geen onnodige risico’s te nemen." Dat hangt er in sommige gevallen overigens wel vanaf wat je aan het doen bent. Een weerwaarschuwing voor waterhozen is bijvoorbeeld vooral van belangrijk voor de watersport. “Een waarschuwing voor het weertype gevaarlijk (code geel) verschijnt op zijn vroegst 48 uur voordat het weersverschijnsel met een kans van minstens 60 procent kan optreden.”

Op het gebied van gladheid heeft het KNMI deze december vrijwel dagelijks voor 1 of meer regio’s code geel uitgegeven. Sowieso komt code geel als gevolg van de bijbehorende lage drempelcriteria door het hele jaar heen met grote frequentie voor. Op zichzelf duidt de waarschuwing dus nog niet op uitzonderlijk weer.
In het geval van ‘winterse neerslag’ gaat het om 0-3 centimeter (sneeuw)accumulatie binnen een uur, waarbij dan ook nog eens geen minimumgebiedsgrootte geldt. Kortom: bij een ingeschatte kans van tenminste 60% een dun laagje sneeuw in een gebied van pak ‘m beet 1 vierkante kilometer dient al code geel uit te worden gegeven.


^{De overzichtskaart van begin woensdagmiddag. Voor alle regio's heeft de overheid code geel uitstaan. Code geel kan tot 48 uur van te voren worden uitgegeven. Code geel komt door bijbehorende lage drempelcriteria door het hele jaar heen met grote frequentie voor. Op zichzelf duidt de waarschuwing dus nog niet op uitzonderlijk weer.}

Oranje: gevaarlijk of extreem weer met ongewone meteorologische omstandigheden
De kleur oranje staat voor een ‘waarschuwing voor extreem weer’. In tegenstelling tot code geel gaat het dan wél om uitzonderlijk weer. Code oranje staat voor “gevaarlijk of extreem weer met ongewone meteorologische omstandigheden. Een oranje waarschuwing wordt op zijn vroegst 24 uur tevoren uitgeven […] als de kans op extreem weer [door het KNMI] ingeschat wordt op 60 procent of meer. Dan zouden schade en ongevallen kunnen optreden.”

Dit type waarschuwing, code oranje, komt veel minder vaak voor. De criteria hiervoor zijn dan ook een stuk zwaarder. Alleen als de overheid de kans op tenminste 60% inschat dat het extreme weer daadwerkelijk optreedt (andersom is volgens het KNMI de kans dat het niet voorkomt maximaal 40%). Het extreme weer dient dan ook nog in een aaneengesloten gebied met een lengte van tenminste 50 kilometer (boven zee tenminste 50 bij 50 kilometer) te worden verwacht. Pas dan wordt dus code oranje uitgegeven. Een code oranje wordt maximaal 24 uur van tevoren uitgegeven.

Ook de definities van wat door het KNMI onder ‘extreem weer’ wordt verstaan, zijn scherper. In het geval van ‘winterse neerslag’ gaat het om (sneeuw)accumulatie van meer dan 3 centimeter binnen een uur tijd of meer dan 10 centimeter binnen zes uur tijd. Ook al hebben we de voorbije winters op sommige dagen flink wat sneeuw te verwerken gehad, blijven dat voor Nederlandse begrippen forse hoeveelheden. En die weersomstandigheden moeten dan dus ook nog eens in een aaneengesloten gebied van tenminste 50 kilometer lengte worden verwacht.

Code oranje komt dus niet vaak voor. Afgelopen vrijdag en zaterdag was het wel zover. Vrijdag werd door het KNMI code oranje uitgegeven voor een groot deel van Nederland voor sneeuwval. In niet alle regio’s waarvoor code oranje gold, zou uiteindelijk volgens de definities ‘extreem weer’ voorkomen. Maar dat is op zich dus niet onlogisch, gegeven de kanswaarde van minimaal 60%.

Code rood: Weeralarm, wordt zelden uitgegeven
Pas als het KNMI het vrijwel zeker acht dat extreem weer gaat optreden (kans tenminste 90%) en dat bovendien in een aaneengesloten gebied van tenminste 50 kilometer lengte (boven zee tenminste 50 bij 50 kilometer) leidt tot “schade en ongevallen met grote risico's voor lijf en leden” geeft de overheid waarschuwingscode rood uit. Code rood wordt op zijn vroegst 12 uur van te voren uitgegeven. De praktijk wijst uit dat het KNMI deels als gevolg van de zeer strenge criteria veelal pas vlak van te voren code rood uitgeeft. Daarnaast komt code rood ‘Weeralarm’ zeer zelden voor. De laatste keer was 13 februari 2012 in verband met ijzel en dichte mist.

^{Bronnen: KNMI, MeteoConsult}