Elk jaar worden er nieuwe woorden verzonnen. Sommige van die woorden worden zo vaak gebruikt dat ze zelfs in het woordenboek worden opgenomen. Ook in de communicatie van het weer staat de taalontwikkeling niet stil. Elk jaar komen er nieuwe woorden bij om het weerbeeld en de gevolgen van het weer bij het publiek beter te duiden.
Van Dale organiseert elka jaar de Verkiezing van het woord van 2012. Foto: Wikipedia
De Dikke van Dale
Appconomie, bangalijst, facebookmoord, grexit, inbrekersrisico, mamaporno, nivelleringsfeestje, project X-feestje, religiestress en voetbalvrouwing…. We zijn in Nederland goed in het verzinnen van nieuwe woorden. Daarom organiseert van Dale (je weet wel van de woordenboeken) elk jaar de verkiezing van het woord. Op de site http://woordvanhetjaar.vandale.nl/ kun je nog tot en met volgende week maandag 17 december stemmen op een van de woorden, die de afgelopen maanden door het Nederlandse publiek zijn ingestuurd, stemmen. Er is een lijst van 10 woorden die strijden om het officiële Van Dale Woord van het Jaar 2012. Daarnaast zijn er vijf categorieën: jongerentaal, lifestyl, sport/amusement, economie en politiek met elk 5 woorden. Ook hier kun je op stemmen.
De weerkamer van Meteo Consult, hier worden dagelijks nieuwe weerwoorden bedacht
Weerwoord van 2012
Een belangrijke categorie wordt door van Dale niet genoemd, dat zijn de weerwoorden. Dat is raar. Het weer is een van de meest besproken onderwerpen… Elk jaar komen er nieuwe woorden bij die gebruikt worden in weerberichten door de communicatiemeteorologen van Meteo Consult op radio, tv en andere media. Daarom leek het ons leuk om in samenwerking Corine van Dijk van omroep Gelderland de verkiezing van het “weerwoord van het jaar 2012” te organiseren. Woensdagochtend 12 december doet Corine van Dijk in haar Ochtendshow een oproep aan de luisteraars om te stemmen op het weerwoord van 2012. Dat kan via Corine(at)Gld.nl en via @CorineGLD. U kunt kiezen uit 9 woorden onderaan in dit verhaal. Op nummer 10 is een eigen suggestie van harte welkom. Volgende week dinsdag, 18 december vind U de uitslag op onze site. Dat is ook de dag dat Van Dale het Woord van het Jaar 2012 bekend zal maken. Op woensdag 19 december maakt Corine bekend welk weerwoord de luisteraars hebben verkozen.
Reinout van den Born, bedenker van het zinloze weer.
(Toevoeging Marga: Ik heb hem ook horen praten over zinloze en nutteloze wolken)
Buienwoorden
Zo zijn er wel 20 verschillende woorden voor buien. Ja hebt bijvoorbeeld de Noordzeebui, de Kanaalbui en de IJsselmeerbui. Dat zijn buien die boven het relatief warme water van respectievelijk de Noordzee, het Kanaal en het IJsselmeer ontstaan en met de aanlandinge wind het land opdrijven. In de zomer heb je de ontploffende bui, een bui die door snelle opwarming in de zomer van niets tot een flinke onweersbui uitgroeit. Tegenhanger is de inkakkende bui. Zodra de temperatuur daalt en de thermiek wegvalt, kunnen buien ook weer vrij snel oplossen. En dan heb je nog de priegelbui, de pruttelbui, de spetterbui en de minibui. Dat zijn buitjes die even ontstaan en daarna weer oplossen waardoor het op de meeste plaatsen droog blijft. Dit in tegenstelling tot een kneiter van een bui. Bij zo'n bui heb je toch echt een regenpak nodig! Buien vallen hier of daar, verspreid… Zo kun je in Nederland een pechbuitje over je heen krijgen. Over pech gesproken. Soms zitten we onder een buienstoet, een buientrein of onder een buienparade. De ene na de andere bui trekt dan over…
Grieta Spannenburg, bedenkster van het niks aan de hand weer.
Wolkenwoorden
We hebben het afgelopen jaar evenzoveel woorden voor wolken geïntroduceerd. Zo hebben we onschuldige stapelwolken, of wel lieflijke cumeltjes (afkomstig van de Latijnse benaming voor stapelwolk, de cumulus) dat zijn wolken die het buienstadium niet bereiken en geen neerslag loslaten net zoals de mooiweerwolk. Ook deze wolk suggereert dat die geen neerslag zal loslaten. Als we het hebben over paddestoelen, dan bedoelen we dat de wolken uitgroeien tot de grootst mogelijk stapelwolken die er maar zijn, wolken die vrijwel zeker het buienstadium bereiken. Zwangere wolken hebben wel de potentie neerslag los te laten. Een enkele stapelwolk is in staat om zeer plaatselijk de zon even af te dekken. Anders is dat bij een wolkenschol of een wolkenpluk. Dat is een wat groter gebied met wolken waardoor de zon regionaal wordt afgeschermd. Wolken in de zomer en het najaar worden vaak gevormd boven het relatief warme water van de Noordzee (in de weerkamer ook wel de pisbak genoemd). Noordzeewolken zijn lage, zononderscheppende wolken en kunnen de zon regionaal behoorlijk dwarszitten waardoor het weerbeeld voor veel mensen zal tegenvallen. Lage wolken die boven land in de herfst en de winter ontstaan door een combinatie van vocht in de onderste lagen van de atmosfeer en een beetje wind worden, stratus en zijn ook zononderscheppend. Stratus kan hardnekkig zijn en de hele dag blijven hangen. Van stratusmeuk of grijze meuk wordt je niet vrolijk. Grijze troep kan ook duiden op wolken op de grond, ofwel mist. Dit weerbeeld, op de grens tussen herfst en winter soms ook vrij hardnekkig, is voor velen ook geen vrolijk weerbeeld.
Ook in de tv studio worden dagelijks nieuwe woorden bedacht om het weer en de gevolgen van het weer te duiden. Op de foto Jordi Bloem.
Technische termen
Vaak proberen we uit te leggen waar het weer vandaan komt, hoe het ontstaat en proberen we woorden zoals depressies en fronten te vermijden. Soms is op satellietbeelden een prachtige krul te zien en hebben het het over een wasmachine, een diepe depressie met flinke cyclonaliteit. Een slepende storing is een front dat langdurig over Nederland ligt. Een slappe storing is er een die niet veel activiteit laat zien. Een schampende storing is een front dat net wel of net niet invloed heeft op ons land. En dan hebben we nog een zwabbend front, de scheidlijn tussen warme en koude lucht waarop “weer zit” blijft in de buurt en veroorzaakt soms wel en soms niet bewolking en neerslag. Een koudeput is een lagedrukgebied gevuld met koude lucht in de hogere lagen van de atmosfeer. Als het verschil tussen de temperatuur op grondniveau en de hogere luchtlagen groot is, wordt buienactiviteit bevorderd. De spreiding is een maat voor de betrouwbaarheid en onbetrouwbaarheid van de weermodellen op lange termijn in grafiekvorm de pluim genoemd. Daarin kijken we 10 tot 15 dagen vooruit.
Winterse woorden
Krabkans en krabtijd, termen die niets met kriebel of jeuk te maken hebben. Het hoeft niet eens op waarsnemingshoogte (1.5 meter) te vriezen. Door uitstraling ( tijdens een stralingsnacht) koelen autoruiten harder af. In combinatie met vochtige lucht kan waterdamp tegen de ruit bevriezen en moeten we ’s ochtends eerder opstaan om te krabben alvorens we kunnen wegrijden. In de zomer hebben we het niet over krabben, maar over plakken. Als de temperatuur tijdens zwoele zomernachten niet onder de 20 graden komt, spreken we over een plaknacht, een zweetnacht… Het kan een beetje vlokken en een beetje aanwitten…. Duidelijk is dat de sneeuw niet met bakken uit de lucht komt vallen en dat er niet genoeg sneeuw zal vallen om sneeuwpoppen te maken. Die verwachting wordt meteen al teniet gedaan als we het hebben over natte flatsen. Dan hebben we het over natte sneeuw, sneeuw vermengd met regen die niet blijft liggen. Horrorwinter, term bedacht door de media. Dit naar aanleiding van de MC winterseizoensverwachting waarin stond dat de temperaturen in 3 wintermaanden gemiddeld iets lager zouden uitvallen dan normaal.
Filosofisch
Sommige meteorologen gaan zelfs op de filosofische toer. In een situatie dit najaar waarbij het hele land onder een dikke plak lage wolken lag zonder dat er regen uitviel, betitelde Reinout van den Born het weer als zinloos weer. Dat is overigens wat anders dan het niks aan de hand weer, verzonnen door Grieta Spannenburg. In dit geval zijn er geen bijzonderheden te melden, in de luchtvaart NSW, No Siginicant Weather.
Corine van Dijk van de Ochtendshow van Omroep Gelderland roept luisteraars op om te stemmen op het weerwoord van 2012. Foto: omroep Gelderland.
Kies het weerwoord van 2012
En dan nu de genomineerden, uit alle woorden die meteorlogen in de weerkamer van Meteo Consult hebben verzameld zijn 10 woorden geselecteerd. U kunt via Corine(at)Gld.nl en via @CorinaGLD stemmen tot dinsdagochtend 17 december.
1. pechbuitje
2. natte flatsen
3. plaknacht
4. aanwitten
5. onschuldige stapelwolken
6. krabtijd/krabkans
7. zwabberend front
8. niets aan de hand weer
9. zinloos weer
10. misschien weet U zelf nog een leuk weerwoord
Bron: Margot Ribberink, Meteo Consult, Omroep Gelderland, van Dale | Gewijzigd: 6 februari 2017, 15:55 uur, door Joyce.s
omProject X-feest (spatie tussen project en X, verbindingsteken tussen X en feest!) is het woord van het 2012 geworden. Dat maakte Van Dale vandaag bekend. Project X-feest is een feest waarvoor via de sociale media gasten worden uitgenodigd die in zulke grote getale komen dat het feest enorm uit de hand loopt (ontleent aan de filmtitel Project X).
Verkiezing weerwoord van 2012
Naar aanleiding van de verkiezing van het woord van 2012, waaraan 22.000 mensen meededen, heeft Meteo Consult in samenwerking met Omroep Gelderland de verkiezing van het weerwoord van 2012 georganiseerd. Vorige week dinsdag kon op onze site gekozen worden uit een 9-tal woorden, die we het afgelopen jaar vaak gebruikt hebben in onze weerberichten. Daarnaast was er een mogelijkheid een ander weerwoord te kiezen. Corine van Dijk van de Ochtendshow van Radio Gelderland riep luisteraars op via mail en twitter te reageren. Het aantal reacties was ongekend. Morgen, woensdag 19 december, maken we op onze site en in de uitzending bij Corine om 5 over 9 bekend welk woord het weerwoord van het jaar 2012 is geworden. Taalontwikkeling in de berichtgeving van het weer staat niet stil. Naast de officiële vaktaal, vaak gebonden aan strikte definities, verzinnen meteorologen in de weerkamer van Meteo Consult dagelijks nieuwe woorden om het weer en de gevolgen van het weer goed te duiden. Dat is belangrijk, we willen dat ons publiek meteen begrijpt waarover het gaat. Voordat we morgen bekend gaan maken welk woord het weerwoord van 2012 is geworden, willen wij je graag delen in de talrijke nieuwe weerwoorden die de afgelopen week hebben binnengekregen.
Zo zijn er wel meer dan 10 nieuwe woorden binnengekomen om te duiden om wat voor soort buien het gaat, waar ze vandaan komen, of ze actief zijn en of je een regenpak nodig hebt: pechbuitje, priegelbuitje, pruttelbui, spetterbui, mini-bui, warme buitjes, IJsselmeerbui, Kanaalbui, ontploffende bui, oppoppende bui, een paddestoel, spookbui, een kneiter van een bui, buienparade, buientrein en een buienstoet...
En zijn er net zoveel nieuwe woorden om aan te geven wat voor bewolking boven ons hoofd hangt...Wolkenschol, zwangere wolken, onschuldige stapelwolken, wolkenpluk, stratus meuk, stratus plak, lieflijke cumul, cumeltje, zinloze wolken, mooi-weer wolken, rolwolk en supercell.
Woorden om een geheel weerbeeld te duiden: zinloos weer, prullenbakweer, fileweer, geitenweer, uienweer, takkenweer, hondenweer, kortebroekenweer, rokjesdag ( van Martin Bril!), terrasjesweer, fotogeniek weer, vriendelijk weer, rumoerig weer, onrustig weer, kwakkelweer, klungelweer, grijze muizenweer, niks-aan-de-hand-weer en een halfje wit (ene helft van Nederland is met sneeuw bedekt, andere helft is groen), oude wijvenzomer, spookzomer en horrorwinter.
Goede plaksneeuw, sneeuw is bijna aan het smelten en plakt goed om bijvoorbeeld sneeuwballen of sneeuwpoppen mee te maken. Foto: Jannes Wiersema, Roodeschool.
Sneeuw in allerlei verschijningsvormen; natte flatsen, papsneeuw, dakraamsneeuw, poedersuikersneeuw, schampsneeuw, braggelsneeuw, kiekeplumen (kuikenpluimen, sneeuwvlokken zo groot als veetjes van een kuiken), witte-watten-sneeuw, zakdoekvlokken, servetvlokken, kaboutersneeuw (motsneeuw), blubzooi, lantaarnpaalsneeuw (onder het licht van een lantaarnpaal kijken of het al sneeuwt) , plaksneeuw en prutsneeuw, sneeuwdump en een sneeuwbom.
Het weer is veel besproken, maar ook veel beluisterend en bekeken. Wij merken in de weerkamer dat moeilijke meteorologische begrippen steeds bekender worden bij het publiek. Een term als “de pluim” de grafiek waarbij we 10 dagen vooruit kijken en waarbij de “spreiding” iets zegt over de betrouwbaarheid van de verwachting aangeeft, behoeft geen dagelijkse uitleg meer. De term “fronten”, grensvlakken tussen verschillende luchtsoorten, is inmiddels ook bekend. Zo hebben we zwakke en actieve fronten, zwabberende en slepende fronten en een kakefonie van fronten. Valse echo's, een term die we gebruiken als we op de radar signalen zichtbaar zijn die niet veroorzaakt worden door neerslag. Een verkouden bovenlucht (kou in hogere lagen van de atmosfeer), een elfstedentochtrun (modeluitvoer die zo koud is dat ijs wordt gevormd, mogelijk dik genoeg om de tocht der tochten te laten doorgaan), virtueel winterweer, winterweer alleen op de weerkaarten ver vooruit. Koudeput, de Russische Beer, grootmacht (krachtig hoog/laag). Een term die wij in bij de bewaking van de gladheid gebruiken zoals wegdektemperatuur is inmiddels ook bekend.
Geen koeiepotenmist, maar.... hertennevel? Foto: Jannes Wiersema, Roodeschool.
En dan hebben ook nog de categorie diversen: Stralingsnacht (koude nacht door uitstraling), plaknacht (temperaturen ’s nachts boven de 20 graden), koeiepotenmist, klomphoogte, neushoogte, bladdump (in de herfst), krabkans en krabtijd, zonneharpen (stralen van de zon door mist of nevel). IJsbreker (dooiaanval die natuurijs laat smelten). Dooiaanval en dooi om de noord.
Morgen maken we op onze site en bij Corine van Dijk in de Ochtendshow op Radio Gelderland om 5 over 9 bekend welk woord het weerwoord van 2012 is geworden….
Margot Ribberink
Bronnen: Meteo Consult, Omroep Gelderland, diverse weerwaarnemers en weerfotografen.
Onweersdagen: 0
Mvg | Gewijzigd: 19 december 2012, 08:37 uur, door Tatanka