Afgelopen weekend trokken enkele zware regen- en onweersbuien over het land. Zaterdag was een bui in het Overijsselse Steenwijkerwold groot nieuws nadat een festivaltent was omgewaaid, en zondag zorgde een bui rond Hilversum voor wateroverlast. Even verderop veroorzaakte deze zelfde bui schade als gevolg van een valwind en windhoos in het Gelderse Putten. Beide buien waren zogenaamde supercellen en dat ging er in de media in als koek.
Voor de meeste Nederlanders is er weinig verschil tussen de ene en de andere bui. Hier zien we een "gemiddelde" zomerbui nabij Terschelling. Foto: Sytse Schoustra
Meest zware bui
Voor de meeste Nederlanders is elke bui hetzelfde, of er moet een verschil zijn in hoeveelheid regen, de duur van de bui of het al dan niet voorkomen van onweer. Meteorologen kijken echter op een andere manier naar buien en maken onderscheid tussen een “single cell”, een “multicell” en een “supercell”. Dat onderscheid is voor weerkundigen belangrijk omdat het wat zegt over de intensiteit van de bui en het al dan niet ontstaan van schade veroorzakende buien. In een weerbericht op radio en TV zal een meteoroloog echter dit soort weertermen nooit noemen, omdat het weinig meerwaarde heeft om dit te vermelden richting het grote publiek. Uiteraard benoemen we in de berichtgeving wel het risico op hagel en (zware) windstoten. Feit blijft wel dat een supercell het zwaarste type is, misschien niet vanwege de duur, maar wel vanwege de soms felle regen, grote hagelstenen de eigen koers die de bui volgt (afwijkend van de heersende windrichting) en het risico op het vormen van valwinden of windhozen.
Watersporters kijken op een andere manier naar buien omdat ze niet verrast willen worden door onweer of windstoten. Ook deze foto is afkomstig van Sytse Schoustra.
Belangrijk is dus dat een supercell geen nieuw weerfenomeen is, ook al deed de media dit de afgelopen dagen soms wel vermoeden! Bijna elk jaar trekken wel één of meerdere supercellen over ons land. Meestal is de levensduur beperkt en trekken ze over een dun bevolkt gebied waardoor ze nauwelijks aandacht krijgen in de media. Anders wordt het als ze dwars over een dorp of woonwijk trekken en meerdere woningen beschadigen. Dit weekend was dat dus het geval nabij Putten en Steenwijkerwold. Vorig jaar werd nog het Belgische popfestival Pukkelpop overvallen door een supercell.
Warmer klimaat
Waarom horen we dan nu opeens zoveel over zware buien? Veel journalisten kwamen bij ons met de vraag of dit te maken heeft met de klimaatverandering. Uiteraard is dat een logische gedachte, maar toch is het wat te gemakkelijk om elk heftig weerfenomeen direct te koppelen aan het warmer worden van het (mondiale) klimaat.
Een supercell zondag aan het eind van de middag boven Amsterdam. Foto: Marc McClain.
Tuurlijk, de cijfers zijn duidelijk. De temperatuur is de afgelopen tientallen jaren omhoog gegaan en volgens bijna alle klimaatwetenschappers, is de mens hiervoor verantwoordelijk. En laat warmte nou net een belangrijke voeding zijn voor zware zomerbuien. Toch gaat de opwarming niet zo snel dat we nu opeens veel vaker met dit weerfenomeen te maken krijgen. Wel is het zo dat over een langere periode ( 50 tot 100 jaar) het aantal zware onweersbuien gedurende de zomer zal toenemen als gevolg van het verder oplopen van de temperatuur. Of het aantal supercellen ook hoger gaat uitkomen is onduidelijk, een verandering van het heersende stromingspatroon in de hogere luchtlagen kan zowel voor een afname als een toename zorgen.
Wisselvallige zomer
Zware buien hebben warmte en vocht nodig en dat is tijdens de zomermaanden regelmatig aanwezig. In een wisselvallige zomer, waarbij een lange periode met droog en zonnig zomerweer achterwege blijft, is het risico op een onweersbui die weet uit te groeien tot een supercell groter. Grossiert een zomer in zonneschijn en warmte en blijven de buien uit, dan zullen er automatisch ook minder “supercell-events” in de boeken bijgeschreven worden.
Ook boven Putten was er dit weekend een supercell gespot. Foto: Theo van Dalen.
Moderne media & Festivals
Met de komst van de mobiele telefoon met hoge resolutie camera’s wordt tegenwoordig elk weerfenomeen vastgelegd. Geen enkele sneeuwbui, stofhoos, windhoos of rolwolk kan daardoor tegenwoordig onopgemerkt over ons land trekken. Als vervolgens het beeldmateriaal bij de (plaatselijke) pers komt, is een fikse bui direct groot nieuws, zeker als zo’n bui precies over een woonwijk of over een festivalterrein trekt. Een term als “supercell” en een vergelijking met de buien in het midden van Amerika die dagelijks op bijvoorbeeld Discovery Channel zijn te zien, maken de berichtgeving dan nog smeuïger.
Een fikse bui, maar waarschijnlijk geen supercell boven Maastricht, ook dit weekend waargenomen. Foto: Philippe Schambergen.
Meer en meer festivals
Midden jaren negentig kwamen de dancefestivals op zoals Mysteryland en Dance Valley. Inmiddels is er elk weekend wel een groot dancefestival en ook voor andere muziekstijlen staan er tijdens de zomermaanden grote tenten en podiums klaar. Omdat er steeds meer festivals komen (en ze ook steeds groter worden), is het een kwestie van wachten op een supercell die zo’n festivalterrein aandoet. Gelukkig zijn steeds meer organisatoren zich bewust van de gevaren en proberen ze met behulp van een meteoroloog zoveel mogelijk rekening te houden met het soms behoorlijk wisselvallige zomerweer.
De atmosfeer is nu weer tot rust gekomen. Vanmorgen was het op diverse plaatsen zelfs mistig. Foto: Karin Broekhuijsen.
Ondanks dat er dit weekend een paar hele zware buien over het land zijn getrokken, al dan niet met de kenmerken van een supercell, is het niet zo dat ze de laatste jaren vaker voorkomen. Een opwarmend klimaat heeft uiteraard wel invloed op het voorkomen van dit soort buien, maar de (zoals het lijkt) “explosie” aan heftige zomerbuien van de laatste jaren is vooral toe te schrijven aan het feit dat geen enkele bui meer onopgemerkt over Nederland kan trekken en omdat we toevallig een aantal wisselvallige zomers achter elkaar hebben gehad.
Bron: Meteo Consult