Afkalven Petermann-gletsjer

Afgelopen dinsdag schreven we in deze rubriek al over de smelt van de Groenlandse ijskap en daarin werd ook de Petermann-gletsjer al even genoemd. Met ongeveer 1300 vierkante kilometer is het de langste drijvende gletsjer van het noordelijk halfrond en hij bevindt zich aan de noordwestkust van Groenland. Nu en dan kalven er flinke stukken ijs van deze gletsjer af, zoals in 2001, toen er een stuk van bijna 87 vierkante kilometer van de ijstong afbrak. In augustus 2010 was de afgebroken ijsberg bijna 3 keer zo groot, namelijk 260 km². En ook nu is er weer een flink stuk afgekalfd. Afgelopen 16 juli kwam het namelijk tot een breuk, waarna er een ijsmassa van ongeveer 120 vierkante kilometer afbrak.


_{Op 16 juli werd de breuklijn in de ijsmassa van de Petermann-gletsjer in Groenland al steeds beter zichtbaar. Bron: NASA.}

De drijvende ijstong van de Petermann-gletsjer bedekt zo’n 1295 km² van de noordwestkust van Groenland. Hij vindt zijn oorsprong op het land, maar een groot deel van de ijstong ligt in het water. Het drijvende deel is ongeveer 75 kilometer lang en 15 kilometer breed en de dikte van de ijsmassa loopt uiteen van 600 meter bij zijn aarding op het land tot 70 meter aan het eindpunt in het water. De voorzijde van de gletsjer, het punt waar nu en dan stukken vanaf kalven steekt 5 tot 10 meter boven het water uit. Dat zijn de immense muren van ijs die we vaak van de foto’s kennen.


_{Nog geen anderhalf uur later was er al een frlink opening tussen de ijsmassa van de gletsjer en de ijsberg ontstaan. Bron: NASA.}

Breuklijn
De breuklijn waar het in dit verhaal over gaat, werd 8 jaar geleden al ontdekt door diverse onderzoekers. Er ontstaan wel vaker breuklijnen in de gletsjer, maar geen enkele daarvan ontwikkelde zich zoals deze. Waar andere scheuren zich over het algemeen koest hielden en vrijwel niet van grootte veranderden, werd deze scheur door de jaren heen steeds breder en langer. Toen al ging men ervan uit dat, als deze breuklijn door zou zetten, de gletsjer een stuk van ongeveer 160 km² zou verliezen. Het werd vorige maand uiteindelijk een stuk van 120 km², vergelijkbaar met de oppervlakte van Ameland. Ze zaten er dus tamelijk dichtbij.


_{De volgende dag legde de satelliet van NASA vast dat de ijsberg inmiddels noordwaarts was gedreven en begon te draaien.}

Op 16 juli werd op zogeheten aqua-satellietbeelden van de NASA waargenomen dat de ‘ijsberg’ nog vrijwel tegen de gletsjer aan lag en anderhalf uur later was de beweging noordwaarts al in gang gezet. Een dag later op 17 juli was er al een flinke opening te zien in de gletsjer, waarna de ijsmassa ook deels begon te draaien en richting de Arctische zee dreef. Ook aan de voorzijde van de ijsberg braken echter steeds grote stukken af. Het minst dikke deel van de ijstong dat in het water ligt, verbrokkelde geleidelijk in allemaal kleinere stukken. Het massievere deel is grotendeels in tact gebleven.


_{Middels aqua-satellietbeelden kon de scheur de afgelopen jaren goed in de gaten worden gehouden. Uiteindelijk kwam het op 16 en 17 juli tot een breuk. Bron: NASA/Modis.}

Regelmatig
Het gebeurt natuurlijk wel vaker dat een gletsjer af en toe een ijsmassa of ijsberg verliest, maar in een paar jaar tijd heeft deze Petermann-gletsjer meer ijsmassa verloren dan in de 150 jaar daarvoor. In de inleiding hadden we het al over 2001, maar ook in bijvoorbeeld 2008 brak er in de zomer een stuk van 29 km² af. De afkalving van 2010 spande de kroon met zijn 260 km² ijs en ook dit jaar verloor de gletsjer dus weer een aanzienlijk deel, ongeveer een derde deel van de drijvende ijstong.


_{De iets ingezoomde versie van de ijsberg die noordwaarts richting de Arctische zee drijft. De ijsberg beslaat bijna 120 vierkante kilometer. Bron: NASA.}

Hoge temperaturen
Al een behoorlijke tijd is het relatief warm in Groenland. Plaatselijk lopen de temperaturen langs de westkust soms op tot bijna 20 graden! In het noordwesten van Groenland waar de Petermann-gletsjer ligt, kwam de temperatuur de afgelopen tijd regelmatig uit op een graad of 10 of meer. Lucht vanuit bijvoorbeeld het zuiden stroomt tegen de Groenlandse bergen op, die daar aanwezig zijn, waarna aan de voorzijde van de bergen wolken gaan ontstaan en daar vaak ook grotendeels uitregenen. Aan de achterzijde van de berg warmt de lucht bij het dalen weer sterk op (Föhn), waarna deze hoge temperaturen daar mogelijk zijn.


_{Het smelten kwam de afgelopen jaren steeds even in een stroomversnelling doordat er door de ijssmelt op de Groenlandse ijskap plassen op het ijs kwamen te staan. Dat is nu bijvoorbeeld ook goed zichtbaar op de Noordpool. Bron: North-Pole webcam}

De toplaag van de Groenlandse ijskap begint met dit soort temperaturen te smelten en dat smeltwater stroomt vervolgens de gletsjer op. Op de ijstong ontstaan dan flinke plassen water. Deze warmen snel op, waarna de ijsmassa eronder begint te smelten en de plas nog groter wordt. De ijssmelt wordt hierdoor versneld en het afkalven van het ijs komt daardoor in een versnelling. En zo kan in korte tijd heel veel ijs smelten.

_{Bron: Meteo Consult}