'Doodskreet' van vermorzelde ster waargenomen

Vorig jaar ontdekten astronomen dat een rustig zwart gat in de kern van een ver sterrenstelsel een uitbarsting vertoonde, nadat het een ster aan flarden had getrokken. Uit nader onderzoek is nu gebleken dat een karakteristiek röntgensignaal dat in de dagen na de uitbarsting werd waargenomen, afkomstig is van materie die op het punt stond om in het zwarte gat te vallen (Science, 3 augustus). Het karakteristieke signaal, dat een quasi-periodieke oscillatie of QPO wordt genoemd, is een kenmerkende eigenschap voor de schijf van hete materie die een zwart gat vaak omringt. Zo'n QPO is al bij verscheidene 'kleine' zwarte gaten waargenomen, maar bij het miljoenen zonsmassa's zware zwarte gat in de kern van een sterrenstelsel was zo'n signaal tot nu toe maar één keer eerder gezien. De vorig jaar waargenomen röntgenuitbarsting speelde zich af in een sterrenstelsel dat op een afstand van 3,9 miljard lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Draak staat.

Een reconstructie van de gebeurtenissen die zich in de kern van dat stelsel hebben afgespeeld, laat zien dat een ster te dicht in de buurt van het centrale zwarte gat is gekomen en uiteen werd getrokken. Een deel van zijn gas viel naar het zwarte gat en vormde een schijf daaromheen. Als heet gas vanuit het binnenste deel van zo'n schijf naar het zwarte gat toe spiraalt, bereikt het een punt dat de 'binnenste stabiele cirkelbaan' wordt genoemd. Voorbij dat punt valt het gas onherroepelijk het zwarte gat in. Maar vóór het zover is, hoopt de materie zich een tijdje op in die binnenste cirkelbaan. Het zich verzamelende gas wordt enorm heet en zendt enorm veel röntgenstraling uit. De intensiteit van deze röntgenstraling is niet constant, maar vertoont min of meer regelmatige variaties: de QPO. In dit geval vertoonde de QPO een cyclus van drieënhalve minuut, waaruit kan worden afgeleid dat het gas van de onfortuinlijke ster het zwarte gat tot op minder dan tien miljoen kilometer was genaderd. Daarmee kan de variërende röntgenstraling echt als de laatste doodskreet van de ster worden beschouwd.

_{Bron Astronieuws} | Gewijzigd: 3 augustus 2012, 11:56 uur, door Marga