De buien van woensdag 23 mei

De meihitte was in het binnenland gisteren overweldigend. Op grote schaal liep de temperatuur daar op naar 27 tot 30 graden. De oude luchtmachtbasis Twente was officieel gezien het heetst; 30,8 graden. Al rond het middaguur waren boven Duitsland dikke buien te zien. Wie de radarbeelden een beetje in de gaten hield, merkte dat die buien nauwelijks van plaats verschoven. Zowel aan de grond als hogerop in de lucht stond er heel weinig wind. Dat was 1 van de redenen dat de buien zo heftig konden uitpakken. Als een dergelijk systeem eenmaal boven je hoofd ligt, is wateroverlast vrijwel onontkoombaar. Er zijn nog meer oorzaken; de hoge temperaturen aan de grond en de grote onstabiliteit van de lucht. Allebei kunnen ze een cumuluswolk tot grote hoogte laten uitgroeien. We duiken in de buien en beschouwen ook de outflow en de invloed van reliëf, in dit geval de stuwwal bij Nijmegen.


_{De buien waren gistermiddag en gisteravond behoorlijk pittig, met veel ontladingen en plaatselijk wateroverlast. Foto: Wouter van Bernebeek.}

Grote onstabiliteit en temperatuur
Stapelwolken vormen zich als stijgende luchtbellen het condensatiepunt bereiken. Oftewel, als de lucht die omhoog wordt gestuwd, verzadigd raakt van vocht. Dan is het moment aangebroken dat een wolk ontstaat. Als de lucht in die wolk vervolgens maar blijft stijgen en stijgen, zal de stapelwolk almaar hoger uitgroeien. Dat was gistermiddag op de Veluwe bijvoorbeeld goed te zien. Grote bloemkoolwolken schoten omhoog en de goede verstaander ziet dan als het ware de onstabiliteit gestalte krijgen. De snelheid van stijgen en de hoogte waarop dat gebeurt, zeggen veel over de opbouw van de atmosfeer op die plek. De cumuli boven de Veluwe zagen er zo snel dreigend uit dat de luchtopbouw duidelijk zeer onstabiel was.

Hoe warmer het aan de grond is, hoe groter de kans dat lucht een dermate grote zet krijgt van onderaf dat deze ook tot de tropopauze kan doorgroeien. Dat was gisteren het geval op de Veluwe. In eerste instantie was er nog een inversie rond 1 km hoogte aanwezig, waardoor het eerst heel heet moest worden, voordat die barrière door de opwaartse luchtstroom kon worden genomen. Toen dat eenmaal zo ver was, was de deksel van de pan. De stapelwolken vormden luchtkastelen die tot 11 kilometer hoogte reikten.


_{Het is nog geen bui, maar als een stapelwolk snel de hoogte ingroeit, kan er zomaar een cumulonimbus (=buienwolk) ontstaan. Foto: Willy Bonnink}

Duitse buien
In Duitsland was ondertussen een min of meer soortgelijk proces aan de gang. Dus, hete en onstabiele lucht. Bovendien was daar een extra impuls aanwezig voor buivorming; een trog. Vandaar ook dat de ‘Duitse’ buien al heel snel ontstonden, eerder dan de buien boven de Veluwe. Met zowel aan de grond als in de hogere luchtlagen nauwelijks wind, duurde het vervolgens tergend lang eer de buien vanuit Duitsland ons land binnenschoven.

Uiteindelijk gebeurde dat in de late middag wel en was het een groot cluster aan buien dat de lucht vanuit het oosten grotendeels verduisterde. Het was een traag proces, waarbij een deel van de koude outflow (koude luchtstroom/wind vanuit de bovenste delen van de bui) de bui zelf om zeep hield, maar waar diezelfde outflow deels ook aan de voorzijde van het buiencluster nieuwe buien liet ontstaan. Immers, die koude lucht duwde dan tegen de nog aanwezig warme lucht aan en gaf zo een extra push aan die warmte om op te stijgen. In de radarbeelden is dat ook goed te zien.


_{Het radarbeeld vanwoensdagmiddag 16.00 uur. Er ontstonden (losse) buien boven de Veluwe en omgeving. Ondertussen was er al urenlang sprake van een fors buiencomplex boven Duitsland. De zwarte pijlen geven de windrichting aan; van alle kanten. Die wisselende windrichtingen leidde tot extra push om de lucht in stijging te krijgen.}

Outflow
Een outflow bestaat dus uit lucht die vanuit de bovenste, koudste, delen van de buienwolk, naar beneden ‘valt’. Soms leidt dat tot zware windstoten/valwinden, die grote snelheden kunnen bereiken. Zo is er gisteravond rond 19.00 uur een windstoot geweest bij Volkel die 45 knopen haalde, ruim 80 km/uur. Vaak ook zorgt zo’n outflow voor een koude wind die vanuit de bui waait. En zoals gezegd aan de voorzijde van de bui nieuwe buien kan laten ontstaan. Op het radar-tweeluik is dat goed te zien. Zowel aan de zuidwest als west als noordwestzuide van het inkomende ‘Duitse’ buiencluster, ontstaan er nieuwe buien. Tussen het cluster en die nieuwe buien in, is op dat moment minder of geen neerslag zichtbaar, de buien ontstaan juist een stukje verder van het oorspronkelijke buiencluster vandaan.


_{Hier het radarbeeld van gisteravond 18.00 uur. De Duitse buien zijn inmiddels het oosten van Nederland binnengetrokken. Ten oosten van Nijmegen, Groesbeek, viel er heel veel regen, in Nijmegen zelf veelal maar 3 tot 10 millimeter. Ten zuiden van Nijmegen was het juist weer heel nat.}

Reliëf
Dat de invloed van (de toch geringe) hoogteverschillen groot is in ons land, kun je in de atlas van het klimaat goed terugvinden. Een dalende luchtstrook vanuit de Hoge Venen zorgt voor relatief lagere neerslagsommen in delen van Oost-Brabant en Limburg. De Hondsrug in Drenthe heeft aan de westzijde beduidend meer neerslag dan aan de oostzijde (ook een daalstrook). Tegen de stuwwal van Arnhem zijn de regensommen ook hoger dan de omringende gebieden. En ook de stuwwal bij Nijmegen heeft zo zijn effecten.

Niet zelden is het zo dat Groesbeek, aan de oostzijde/oostflank van de stuwwal, de heftige buien over zich heen krijgt, terwijl Nijmegen deels ongedeerd blijft. Het bescheiden hoogteverschil (de stuwwal is ongeveer 90 meter hoog) draagt daar zeker aan bij. Ook gisteravond was dat te zien. De onweersbuien vanuit het oosten lieten vooral in Groesbeek heel veel neerslag vallen. Theo Braamt uit die plaats had in een paar uur tijd al meer dan 46 mm. “Het centrum staat blank en er zijn ook wegen afgesloten.”


_{Dit zijn twee radarbeelden van respectievelijk 19.00 en 21.00 uur. Je ziet de losse buien voor het (oorspronkelijk Duitse) buiencomplex ontstaan. Die buien ontstaan op de outflow van dat complex.}

Het ziet ernaar uit dat de outflow uit de buien bij Groesbeek niet zozeer over de stuwwal gaan, maar er omheen. En dat de extra push die deze outflow genereerde op de vorming van nieuwe buien, dus ook ten zuiden en ten noorden van Nijmegen terecht kwam.


<sub>De temperatuurgrafiek van de Achterhoek, om 14.00 gistermiddag. Wat je hier bovenal in ziet, is dat een bui tot ruim 11km hoogte kon uitgroeien, maar dat het daarvoor eerst wel dik 28 graden moest worden (wat is gelukt). Dit soort verwachtings-grafieken zijn erg nuttig voor het bepalen van het buienrisico.

Bron: Meteo Consult</sub> | Gewijzigd: 24 mei 2012, 13:56 uur, door Sanwa

Zeker anderhalf miljoen euro schade door noodweer

 Het noodweer van woensdagavond heeft zeker anderhalf miljoen euro aan schade veroorzaakt. Verzekeraar Interpolis kreeg zo'n 750 meldingen binnen. Wateroverlast zorgde voor de meeste schade, gevolgd door hagelschade en blikseminslagen. Kelders liepen onder doordat bijvoorbeeld de afvoer de neerslag niet kon verwerken. Vooral het zuidoosten van Nederland had last van het weer. Uit Noord-Brabant en Gelderland kreeg de verzekeraar ruim vierhonderd meldingen binnen, vooral van mensen uit de omgeving van Eindhoven en Nijmegen. Interpolis had het maandag ook al druk vanwege het slechte weer een dag eerder. De verzekeraar noemt het opvallend dat het noodweer erg plaatselijk was.

_{Bron: Novum}