Aanloop naar de winter

De zon komt steeds minder hoog boven de horizon uit. De daglichtlengte verkort. De bomen kleuren en verliezen hun blad. Grote groepen vogels verlaten ons land. Grote groepen vogels arriveren vanuit het noorden. Maar er gebeurt nog veel en veel meer tijdens de herfst. We kijken vandaag naar sneeuwbedekking en ijsgroei. Volgende week voegen we daar een verhaal over toename van kooldioxide in de atmosfeer door bladval, aan toe. Eerder hebben we al uitgewijd over de veranderingen in de straalstroom tijdens de herfst. Er zijn gebieden waar het altijd winter is, ook in de zomermaanden. Dat geldt voor de Groenlandse ijskap en deels ook voor het ijs in het noordpoolgebied. Verder smelten sneeuw en ijs op het noordelijk halfrond overal in het laagland weg tijdens de zomer. Zodra de zonnebaan door het herfstpunt gaat, de herfstequinox, krijgen we in de noordelijke hemisfeer geleidelijk steeds minder zonuren. Dit effect is het sterkst rondom de hoogste breedte.


_{Delen van de Noordpool blijven jaarrond bevroren. Naarmate najaar en winter vorderen, wordt het beijsde zeegebied almaar groter}

Wat overbleef uit de zomer
Een van de dingen die gedurende de herfst gebeurt, is dat de temperaturen in het noordpoolgebied weer onder nul komen, vanaf het moment dat de zon daar op 21 september ondergaat. Het smelten van het zee-ijs, dat altijd in de loop van het voorjaar begint, stopt dan en het ijs begint vanaf dat moment weer te groeien. Het zee-ijs op de Noordelijke IJszeeën bereikt meestal ergens in de eerste week van september zijn kleinste omvang. Dit jaar was toen nog ongeveer 4,5 miljoen vierkante kilometer van het zeewater voor minimaal 15% met ijs bedekt. De bedekking was begin september bijna recordlaag, maar het oude record van 2007 is net niet gebroken. Wel is het zo dat het ijs tegenwoordig dunner is dan vroeger. Dus het totale volume aan zee-ijs in het Noordpoolgebied is al wel een hele tijd recordlaag.


_{Het huidige sneeuw- en ijsbeeld van 3 november. Wit is sneeuw, paars zijn de gebieden die geheel dicht zijn gevroren. Het grootste deel van Siberie is met sneeuw bedekt. De Groenlandse ijskap is het hele jaarrond aanwezig. Noord-Canada zit in de sneeuw, net als Alaska en delen van IJsland, de Noorse bergen en delen van Lapland.}

Verse sneeuw
Nieuwe sneeuw en ijs verschijnen in de loop van het najaar. Voor wat betreft sneeuw is dat meestal het eerst aan de orde in oostelijk Siberië, waar half oktober her en der al tientallen centimeters aanwezig waren. Ditmaal lag er ook eventjes sneeuw in het noordoosten van de VS, dat is inmiddels verdwenen en nu heeft het bestendige sneeuwdek zich uitgebreid over heel Siberië ten oosten van de rivier de Ob, delen van Mongolië, noordelijk Canada, Alaska en regionaal ook in de Rocky Mountains. Maar ook Europa doet mee, met sneeuw in de Noorse bergen, delen van Lapland en IJsland. De allerhoogste toppen van de Alpen, vooral aan de zuidzijde, zijn ook besneeuwd. Maar je moet wel hoog klimmen, voor je de sneeuwzone bereikt. Wintersporten kan voorlopig eigenlijk alleen op de gletsjers.


_{Hier de sneeuw- en ijsanalyse van gisteren, vrijdag 4 november. Bron: NOAA en www.schneedecke.de. Hierop is ook te zien dat de hoogste toppen van de Alpen besneeuwd zijn, maar dat het verder in de Alpen nog vooral groen is.}

Vers ijs
Tegelijkertijd met de sneeuwaanwas in het najaar, begint het ijs op de Noordelijke IJszeeën ook weer aan te groeien. Op 30 oktober zaten we op 8,4 miljoen vierkante kilometer als we kijken naar de bedekkingsgraad van minimaal 15 procent. In dat geval gaat het om totale ijsvlakten inclusief gebieden waar allerlei ijsschotsen en ijsbrokken drijven in een deel van de zee. Kijken we puur naar de hoeveelheid gesloten zee-ijs, waardoor het water echt wordt afgesloten, dan gaat het om bijna 7 miljoen vierkante kilometer. Daarmee is het tekort ten opzichte van het gemiddelde (de afgelopen 30 jaar) ongeveer 1,4 miljoen vierkante kilometer. Daar mag dus nog wel wat gebeuren…


_{De huidige omvang van het zee-ijs op het noordelijke halfrond. De blauwe lijn geeft de stand van nu aan, 6.935 vierkante kilometer. Het gemiddelde oppervlak aan zee-ijs staat in de lichtbruine lijn aangegeven. Momenteel is er een tekort van ruim 1,4 miljoen vierkante kilometer.}

Wat komen gaat
Het areaal aan zee-ijs en de hoeveelheid sneeuwbedekking zullen de komende maanden sterk toenemen. Het is de vraag of dat al deze maand gebeurt. Vorig jaar bracht november beduidend minder kou dan normaal. Daardoor was ook de Hudson Baai, Canada, aan het einde van november voor nog slechts 17 procent bedekt met ijs. Normaliter zou de helft van de Baai dan al bevroren moeten zijn. Dat proces bleef vervolgens dermate traag gaan, dat ijsberen eind 2010 en begin 2011 in moeilijkheden kwamen door gebrek aan voedsel. De ijsberen in de regio’s rond de Hudson Baai hadden gedurende bijna vijf maanden weinig tot nagenoeg niets te eten gehad en moesten op hun vet teren. En dat allemaal om het ijs in de baai uitzonderlijk vroeg in de zomer op was gebroken en de ijsvorming in het winterseizoen erg achterbleef. IJsberen hebben namelijk het zee-ijs nodig om op hun voornaamste voedsel te jagen; zeehonden.graden en daar zal het dan ook het snelst koud en wit worden.


_{Hier valt te zien hoeveel miljoen vierkante kilometer van de arctische wateren voor tenminste 15 procent zijn bedekt met ijs. De blauwe lijn is 2011. Vanaf de zomer is er al een groot tekort te zien. Nu is het totale areaal tot iets boven 9 miljoen vierkante kilometer opgelopen.}

Wel was er vorig jaar in december al een periode waarin vrijwel overal boven de 40e breedtegraad sneeuw lag. Dat was een gebied van meer dan 50 miljoen vierkante kilometer. We zijn benieuwd hoe sneeuw en ijs zich de komende tijd uitbreiden. En houden u op de hoogte.

_{Bronnen: Meteo Consult} | Gewijzigd: 24 februari 2017, 12:18 uur, door Joyce.s