Pinatubo: Waarom was één van de grootste uitbarstingen niet de dodelijkste?


_{Stoom uit fumaroles op de bodem van de krater van Pinatubo na de uitbarsting. Buitenste flanken van de krater zijn ontstaan van vegetatie en bedekt met as.}

Als je op 15 juni 1991 op het Filipijnse eiland Luzon bent geweest, is het goed mogelijk, dat je gedacht had, dat op dat moment de wereld verging. Tyfoon Yunya teisterde het eiland, maar de dreigende luchten vielen in het niet bij wat moeder Aarde in petto had. Uit Mt Pinatubo, een onbetekenende vulkaan, waarvan niemand gedacht had, dat hij actief was tot een paar jaar ervoor, kwam rook uit de top van de berg. De askolom schoot 34 km de atmosfeer in, opende als een paraplu en vormde een wolk met een lengte van 400 km. Op de weg terug naar de aarde vermengde het as zich met de regen van tyfoon Yunya, waardoor er een cementachtige modder ontstond. Op een afstand tot zeker 15 km van de vulkaan stortten daken in door het gewicht van dit mengsel van natuurkrachten. De straten waren gevuld met evacués. De uitbarsting van Mt. Pinatubo was de op één na grootste uitbarsting van de 20ste eeuw. De vulkaan bedreigde het leven van tienduizenden mensen, die op of nabij de berghellingen woonden. Echter zijn er "slechts" een paar honderd mensen om het leven gekomen bij de eerste uitbarsting. Dat er niet meer slachtoffers zijn gevallen, is te danken aan 24 uurs observatie van de vulkaan, duidelijke evacuatieplannen en een klein beetje geluk. De uitbarsting en het relatief lage dodental heeft bijgedragen aan het inzicht, dat intensieve observatie van vulkanen essentieel is. Echter zijn onderzoekers nog steeds op zoek, naar de unieke aanwijzingen voor uitbarstingen zoals die van Pinatubo's.

Een reus wordt wakker

_{Voor de uitbarsting was Pinatubo een vulkaan als zovelen in de Filipijnen.}

De eerste tekenen van een uitbarsting kwamen in midden maart 1991. Frequente aardbevingen schudden de omgeving door elkaar en de inwoners werden erg onrustig en bezorgd. Op 2 april opende zich een lijn van ventilatieopeningen langs de berg. Het Filipijns Instituut voor Vulkanologie PHIVOLCS) spoedde zich naar de locus operandi met vijf seismische monitoren. Ook werden de collegae van het United States Geologic Survey's (USGS) Volcano Disaster Assistance Program erbij geroepen. "Pinatubo had in het verleden niet meer dan een "vulkanische boer" gelaten. Echter een blik op de geologie in de omgeving van de berg, deed vermoeden, dat de Pinatubo in staat zou moeten zijn om hele grote uitbarstingen voor te brengen" zegt USGS teamleider Chris Newhall, nu de teamleider van het oberservatieteam aan de Earth Observatory in Singapore. "Maar we wisten niet óf de vulkaan zou uitbarsten en als de vulkaan zou uitbarsten hoe groot die zou zijn," vermeldt Newhalll . "Dit was de reden waarom er niet direct een evacuatie werd opgelegd." In plaats daarvan verzamelde het onderzoeksteam ieder stukje informatie over de berg wat ze konden vinden. Er werden extra seismometers neergezet, de berg werd met een kam uitgeplozen op zoek naar oude vulkanische afzettingen en helikoptervluchten werden gemaakt om te overzien wat er nu precies aan de hand was. Er waren geen data uit het verleden bekend, waarmee de onderzoekers de toenmalige situatie konden vergelijken.

Buildup to a blowout
Bovenop de wetenschappelijke uitdaging, kwam de enorme druk van de verantwoordelijkheid over de 500.000 mensen, die in de buurt van de Pinatubo leefden. Om deze mensen te overtuigen, dat de in hun ogen o zo rustige, met jungle overwoekerde "bult" op uitbarsten stond, was enorm veel overredingskracht voor nodig. Het volgende struikelblok was het feit, dat Clark Luchtmachtbasis, de thuisbasis voor het onderzoeksteam, op een afstand van 15 km van de Pinatubo ligt. Een luchtmachtbasis ontruimen is geen kleine onderneming. Met andere woorden, als de onderzoekers zouden gaan aandringen op een evacuatie, moest de vulkaan ook echt wel "boem" doen. Mei werd juni en de vulkaan bleef rommelen en gaswolken uitstoten. In de morgen van 8 juni verscheen er een lavakoepel aan de top van de berg. Dit was het teken, dat het hete magma naar de aardkorst aan het opstuwen was, waardoor het land erboven ging uitrekken en uitstulpen. Op 9 juni waren 25.000 mensen door de lokale autoriteiten gevorderd om hun huizen en het gebied te verlaten. Op 10 juni gaven de Amerikaanse legerofficieren het bevel tot evacuatie voor de 14.000 gelegerde eenheden en hun families op Clark Airbase. De - opeens - lege basis was weer een extra punt ter vergroting van de druk op de onderzoekers, welke toch van de gelegenheid gebruikt maakten om hun spullen naar het meest van de vulkaan afgelegen gedeelte van de basis te verhuizen. USGS vulkanoloog Richard Hoblitt, heden ten dage werkzaam bij Cascades Volcano Observatory, beschrijft de situatie met een wrange ondertoon "Als de vulkaan niet had uitgebarsten, was dat niet erg goed voor onze carrières geweest".

Ka-boom

_{12 juni 1991. De eruptiefzuil van Mt. Pinatubo , genomen vanaf de oostkant van Clark Air Base.}

Ze hoefden niet lang te wachten. Op 8:51 a.m. locale tijd op 12 juni sloegen de seismometers op tilt toen de vulkaan een kolom van as en stoom 19 km de lucht in schoot met de snelheid van een F-15. Terwijl Hoblitt en Ewert naar de ontploffende vulkaan keken, slaakten ze beiden een zucht van opluchting. Hun werk en de evacuatie van meer dan 60.000 mensen was niet voor niets geweest. Maar de opluchting werd snel opgevolgd door een grote bezorgdheid, want na de 40 minuten eerste uitbarsting begon de Pinatubo opnieuw te rommelen. De vulkaan had zich alleen maar even opgewarmd. Gedurende de volgende drie dagen spuwde de vulkaan nog 3 x verticaal en 13 keer ontstonden er pyroclastische stromingen (gesmolten mengsels van as, gas en gesteente), die met een snelheid van over 100 km/h het landschap in werden geslingerd. Uiteindelijk ging op 15 juni Pinatubo helemaal los. Rond 01:42 h gingen de schoksgewijze uitbarstingen over in één lange, brullende explosie. Stukken puimsteen met de grootte van golfballen vielen neer op de Clark Airbase. As werd hoger dan ooit tevoren de lucht in gespuwd en lahars (modderstromen) kwamen de hellingen afzetten met een oorverdovend geluid van kletterende keien. Met alle seismometers verloren gegaan in de pyroclastische stromen, Hoblitt, Ewert en hun collegae evacueerden de basis terwijl de regen van tyfoon Yunya hun doordrenkten. De door regen drijfnat geworden as belemmerde het uitzicht door de windschermen van de jeeps. Zij reden naar een tuinbouwschool zo'n 38 km verderop, waar ze de aardbeving voelden van het instorten van de top van Pinatubo's. Uiteindelijk bleef er een 2.5 km grote caldera (krater) over.

The Aftermath

_{Luchtfoto van luchtmachtbasis Clark, waarop te zien is, dat gebouwen en vegetatie beschadigd zijn door tefra (as). De foto is gemaakt op 24 juni}

Tegen de tijd, dat de Pinatubo uitbarsting ten einde kwam, lag er een sneeuwachtige deken van as van minstens 1 cm dik over een gebied van 7,500 km²) op het eiland Luzon heen. In het jaar na de uitbarsting veroorzaakte het as in de atmosfeer een daling van 0,9 °C. over de gehele wereld. De vulkaan bleef maandenlang na de uitbarsting smeulen en roken. In de jaren erna kwam met de moessonregens as naar beneden in verwoestende lahars, waardoor het oorspronkelijke dodental van 300 steeg naar 700. Echter voor een grote uitbarsting, zoals die van de Pinatubo, lag het aantal dodelijk slachtoffers relatief laag. Er zijn op zijn minst 20.000 levens gered. De intensive observaties en de publieke informatie campagnes hebben hun werk gedaan. Echter het succes van de evacuatie moet vooral toegeschreven worden aan de vulkaan zelf. De manier waarop de uitbarsting plaatsvond, gaf de omwonenden genoeg tijd om te vluchten. Heden ten dage maken de moderne communicatiemiddelen het gemakkelijker om consulten aan te vragen aan vulkaan experts, die zich aan de andere kant van de aardbol begeven. GPS en radar satellieten maken het mogelijk om de veranderingen in het aardoppervlak door het bewegende magma waar te nemen en te meten. Maar ondanks alle moderne en technologische snufjes blijft het moeilijk om te exact te voorspellen wanneer een vulkaan gaat uitbarsten en hoe groot deze uitbarsting dan zal zijn.

©onweer-online
_{Bron: AOP} | Gewijzigd: 25 april 2017, 13:14 uur, door Joyce.s

Prachtig stukje om te lezen!