Nieuwe Nederlandse telescoop gaat de zonnecyclus volgen

Op 1 juni is de nieuwe Nederlandse zonnetelescoop S5T op zijn plek gehesen op Kitt Peak National Observatory in Arizona (VS). Het instrument, dat onder leiding van astronoom Frans Snik is ontwikkeld aan het Sterrekundig Instituut van de Universiteit Utrecht, wordt voor een periode van tien jaar ingezet om de nieuwe zonnecyclus te bestuderen. De explosieve activiteit van de zon wordt volledig bepaald door het complexe magnetisch veld dat in het binnenste van de zon wordt gegenereerd. De meest opvallende uitingen van zonneactiviteit zijn de zonnevlekken, waarboven zonnevlammen plaatsvinden. De hoeveelheid zonnevlekken ondergaat een cyclus van zo'n elf jaar. Ook gebieden buiten de zonnevlekken zijn magnetisch, maar het veld is daar vaak te zwak en te verknoopt om te meten met de beschikbare instrumenten. De nieuwste computermodellen laten echter zien dat dit zwakke magneetveld een andere oorsprong kan hebben dan het magneetveld van de zonnevlekken, zodat het wellicht geen elfjarige cyclus ondergaat.



De S5T (Small Synoptic Second Solar Spectrum Telescope) gaat juist dit tot nog toe verborgen magneetveld meten gedurende de aankomende zonnecyclus. De metingen zullen bestaan uit het zeer nauwkeurig vaststellen van de polarisatie van het licht bij de rand van de zonneschijf. Uit deze informatie kan worden afgeleid hoe sterk en hoe variabel het magneetveld buiten de zonnevlekken is. De S5T bevat een telescoop, een polarimeter en een spectrograaf in een omhulsel van zo'n twee meter lang en één meter hoog en breed. Het instrument is zo compact dankzij een nieuwe optische component die bestaat uit vloeibare kristallen. Hiermee kan uiteindelijk de apertuur van de telescoop van zo'n 50 cm tot 5 cm worden teruggebracht. Dit meetconcept is verzonnen in 2007 door Frans Snik, die toen nog promovendus was. Snik: "We hebben er toen meteen een prototype van gebouwd. We moesten vervolgens lang wachten op een onbewolkte dag in Utrecht, maar de eerste resultaten lieten toen meteen zien dat het idee erg goed werkte."

Vanaf 2008 is er gebouwd aan het uiteindelijke S5T-instrument door een nieuwe promovenda, Helena Becher, in samenwerking met verschillende studenten aan de Universiteit Utrecht en de universitaire werkplaats. Eind 2010 is de S5T verscheept naar Arizona en na enkele succesvolle tests is het instrument nu officieel in gebruik genomen. Becher is enthousiast over het project: "Het is redelijk uniek dat ik binnen het tijdsbestek van een promotie een instrument vanaf het begin kan opbouwen en er vervolgens ook wetenschap mee kan doen. Na een uitzonderlijk lange rustige periode is de nieuwe zonnecyclus dit jaar gelukkig weer op gang gekomen, dus we zijn precies op tijd!" De data zullen grotendeels automatisch worden verkregen en via internet naar Utrecht worden gestuurd om daar te worden geanalyseerd.

Webcam zonnetelescopen Kitt Peak

_{Bron Astronieuws}