De nieuwe norm voor december
De nieuwe norm voor december
In de bespreking van de nieuwe norm over de periode 1981-2010 die deze maand is ingegaan, is nog één maand blijven liggen, namelijk december. Het is een interessante maand, want we zullen zien dat deze een ander temperatuurbeeld heeft opgeleverd dan de elf andere maanden en ook over de zonneschijn valt wel het een en ander te vertellen.
De temperatuur.
In het kaartje linksboven is voor de vijf hoofdstations Den Helder, Eelde, De Bilt, Vlissingen en Beek het temperatuurverloop in stappen van tien jaar gegeven van de drie 30-jarige periodes vanaf 1961 tot en met heden. Het opgetreden gemiddelde van 1971-2000 en 1981-2010 zijn daarbij vergeleken met de periode 1961-1990. We zien in december een duidelijk ander beeld dan in de overige maanden. Vaak zagen we in die maanden een kleine opwarming die uiteindelijk sterker doorzette, zoals in de maanden januari tot en met mei, juli en augustus. In sommige andere maanden was aanvankelijk van een opwarming nauwelijks sprake, zoals in juni, september en meer lokaal november, terwijl in oktober de gemiddelde temperatuur eigenlijk vrijwel gelijk is gebleven. December laat een ander beeld zien (zie linksboven). De sterke opwarming heeft zich hierbij al tijdens de overgang van de periode 1961-1990 naar 1971-2000 voltrokken en lag op de meeste stations, met uitzondering van Den Helder, rond 0,7 graden.
De gemiddelde etmaaltemperatuur in december op de vijf hoofdstations, gedurende de drie 30-jarige periodes 1961-’90, 1971-2000 en 1981-2010. Het verschil ten opzichte van 1961-‘90 wordt ook getoond.
In het klimaatrapport van het KNMI dat twee jaar geleden is verschenen, werd gesteld dat de winters in Nederland méér waren opgewarmd dan de mondiale trend. De oorzaak lag volgens dat rapport in een meer dan gemiddeld optreden van westelijke winden. Het lijkt erop dat deze bewering niet zozeer op de winter als geheel sloeg, maar vooral betrekking had op december. Wat zien we namelijk? Inmiddels lijkt het windregime zich wat meer genormaliseerd te hebben, met als resultaat dat december in de nieuwe norm, is afgekoeld ten opzichte van de oude. Ten opzichte van de periode 1961-’91 blijft er echter nog een positieve afwijking over van 0,4 of 0,5 graden op de meeste plaatsen, wat meer overeenkomt met de ‘gemiddelde’ opwarming in de overige maanden.
Het temperatuurverloop gedurende de laatste dertig decembermaanden in Beek. We zien vooral vrij veel zachte maanden, onderbroken door een paar koude. December 2010 is de koudste uit de hele reeks.
Hoe dan ook, in de nieuwe norm is december dus de enige maand die qua temperatuur een stapje terugdoet. Dat zien we ook als we voor De Bilt naar de dagelijkse afwijkingen in de gemiddelde temperatuur kijken. Waren in de overige maanden de dagen die waren afgekoeld met een lantaarntje te zoeken, in december zijn de mééste dagen juist iets koeler geworden. Dat geldt nog niet voor begin december, tot en met de 6e zijn drie dagen iets, en de overige drie dagen met meer dan een halve graad opgewarmd. Maar vanaf 7 december zijn vrijwel alle dagen koeler geworden. Veertien dagen zijn zelfs een halve graad of meer kouder geworden en daarvan vier zelfs een volle graad of meer. Zowel 10 als 14 december zijn 1,1 graad afgekoeld ten opzichte van de oude norm.
De laatste twee dagen van het jaar die in de oude norm erg koud waren (oudejaarsdag was zelfs de koudste dag van het hele jaar) zijn wel weer wat opgewarmd, waardoor de koudste dagen van het jaar nu in de laatste decade van januari vallen en halverwege februari. Het kerstdooiweer is in de nieuwe norm nog steeds terug te vinden. Eerste kerstdag is namelijk niet afgekoeld, maar even zacht gebleven en met 4,2 graden gemiddeld verreweg het zachtste etmaal na 11 december.
De neerslag.
Dit is in december duidelijk het weerelement, waar het minst over te vertellen valt. December is een natte maand, waarbij de neerslag behoorlijk gelijkmatig over het land verdeeld is. Het zuidwesten is relatief het droogst, maar juist daar is december iets natter geworden. Zo is het verschil met de overige hoofdstations kleiner geworden. Het verschil tussen Vlissingen en De Bilt (het natste hoofdstation) is minder dan 10%.
De gemiddelde hoeveelheid neerslag op de vijf hoofdstations en het verschil met de ‘oude’ norm. We zien een zeer gelijkmatig en tamelijk nat beeld.
Kijken we naar de laatste dertig decembers in Den Helder, dan zien we dat daar sinds 1997 de neerslag betrekkelijk gelijkmatig is verlopen. In het begin van de jaren ’90 zaten een aantal relatief droge maanden, terwijl ook daarvoor het beeld nogal gelijkmatig was, op een enkele uitschieter na. De eerste helft van de periode is toch duidelijk droger dan de tweede helft, zodat er een behoorlijk kans is dat gemiddelde neerslaghoeveelheid in december de komende jaren een langzame stijging te zien zal geven.
De hoeveelheid decemberneerslag van de afgelopen dertig jaar in Den Helder. Ook hier zien we een tamelijk gelijkmatig beeld zonder écht droge maanden en een paar uitschieters naar boven. Wel is de periode na 1996 duidelijk natter dan de jaren daarvoor, het verschil is bijna 25%.
De zonneschijn.
Op het kaartje hiernaast is te zien dat december op alle hoofdstations flink zonniger is geworden en dat geldt vooral voor die stations waar de zon sowieso al het kortst boven de horizon staat in december, namelijk in Den Helder en Eelde. Vooral in Eelde zien we een spectaculaire toename in de hoeveelheid zonneschijn. Terwijl de zon daar volgens het oude gemiddelde nog geen 1,3 uur per dag scheen, is daar in één klap 8,3 uren bijgekomen, oftewel een toename van (afgerond) 22%. De oorzaak is duidelijk te zien als we naar de hoeveelheid zonneschijn kijken van de afgelopen dertig decembermaanden op deze meetpost.
De gemiddelde hoeveelheid zonneschijn op de vijf hoofdstations in december en het verschil ten opzichte van de oude norm. Vooral in het noorden van het land is de hoeveelheid zonneschijn spectaculair toegenomen.
We ontkomen niet aan de indruk dat vanaf 1994 een onnatuurlijke sprong in de waarnemingen valt te constateren. Wat vóór 1994 gold als een ‘zonnige’ decembermaand, werd daarna opeens een sombere! De 17 jaren van 1994 tot en met heden hebben gemiddeld 60,8 zonne-uren in Eelde opgeleverd, de 17 jaren daarvoor 29,5 uren, minder dan de helft dus! Het is statistisch niet verdedigbaar dat dit een natuurlijke schommeling zou zijn. Vóór 1994 leverde het somberste 17-jarige tijdvak in Eelde 25,7 zonuren op en het zonnigste tijdvak 43,6 uren. Een zekere toename is verdedigbaar. De laatste tijd is de atmosfeer minder ‘stoffig’ geworden, waardoor ook het aantal mistdagen is afgenomen, maar de belangrijkste oorzaak van de toename in het aantal zonne-uren lijkt toch te zitten in de overgang van Campbell-Stokes metingen, waarbij de zon door een glazen bol schijnt en dan een brandspoor op een kartonnen strook trekt, naar stralingsmetingen.
De grote toename van de hoeveelheid zonneschijn in Eelde vindt middels een sprong plaats vanaf 1994. Het is niet hard te maken dat louter aan een toevallige klimaatschommeling is toe te schrijven.
Natuurlijk is de hoeveelheid inkomende straling een belangrijkere grootheid voor de meteoroloog dan het feit of een mensenoog (of een brandglas) ‘ziet’ dat de zon schijnt, of niet. Wat dat betreft is het goed dat men is overgaan op het meten van straling, ook al is de omzetting van deze straling naar het aantal zonne-uren in de winter niet echt lekker gegaan. We kunnen tegenwoordig dan ook beter spreken van ‘stralingsuren’. De hoeveelheid stralingsuren zal in december de komende jaren met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid nog een forse stijging doormaken, die pas medio 1994 tot een einde zal komen. Vanaf dat jaar zullen we namelijk geen appels (zonne-uren) meer met peren (stralingsuren) gaan vergelijken en zullen de optredende schommelingen in het aantal stralinguren weer uitsluitend door de atmosferische omstandigheden worden bepaald.
Bronnen: Meteo Consult, eigen archief, KNMI.
In de bespreking van de nieuwe norm over de periode 1981-2010 die deze maand is ingegaan, is nog één maand blijven liggen, namelijk december. Het is een interessante maand, want we zullen zien dat deze een ander temperatuurbeeld heeft opgeleverd dan de elf andere maanden en ook over de zonneschijn valt wel het een en ander te vertellen.
De temperatuur.
In het kaartje linksboven is voor de vijf hoofdstations Den Helder, Eelde, De Bilt, Vlissingen en Beek het temperatuurverloop in stappen van tien jaar gegeven van de drie 30-jarige periodes vanaf 1961 tot en met heden. Het opgetreden gemiddelde van 1971-2000 en 1981-2010 zijn daarbij vergeleken met de periode 1961-1990. We zien in december een duidelijk ander beeld dan in de overige maanden. Vaak zagen we in die maanden een kleine opwarming die uiteindelijk sterker doorzette, zoals in de maanden januari tot en met mei, juli en augustus. In sommige andere maanden was aanvankelijk van een opwarming nauwelijks sprake, zoals in juni, september en meer lokaal november, terwijl in oktober de gemiddelde temperatuur eigenlijk vrijwel gelijk is gebleven. December laat een ander beeld zien (zie linksboven). De sterke opwarming heeft zich hierbij al tijdens de overgang van de periode 1961-1990 naar 1971-2000 voltrokken en lag op de meeste stations, met uitzondering van Den Helder, rond 0,7 graden.
De gemiddelde etmaaltemperatuur in december op de vijf hoofdstations, gedurende de drie 30-jarige periodes 1961-’90, 1971-2000 en 1981-2010. Het verschil ten opzichte van 1961-‘90 wordt ook getoond.
In het klimaatrapport van het KNMI dat twee jaar geleden is verschenen, werd gesteld dat de winters in Nederland méér waren opgewarmd dan de mondiale trend. De oorzaak lag volgens dat rapport in een meer dan gemiddeld optreden van westelijke winden. Het lijkt erop dat deze bewering niet zozeer op de winter als geheel sloeg, maar vooral betrekking had op december. Wat zien we namelijk? Inmiddels lijkt het windregime zich wat meer genormaliseerd te hebben, met als resultaat dat december in de nieuwe norm, is afgekoeld ten opzichte van de oude. Ten opzichte van de periode 1961-’91 blijft er echter nog een positieve afwijking over van 0,4 of 0,5 graden op de meeste plaatsen, wat meer overeenkomt met de ‘gemiddelde’ opwarming in de overige maanden.
Het temperatuurverloop gedurende de laatste dertig decembermaanden in Beek. We zien vooral vrij veel zachte maanden, onderbroken door een paar koude. December 2010 is de koudste uit de hele reeks.
Hoe dan ook, in de nieuwe norm is december dus de enige maand die qua temperatuur een stapje terugdoet. Dat zien we ook als we voor De Bilt naar de dagelijkse afwijkingen in de gemiddelde temperatuur kijken. Waren in de overige maanden de dagen die waren afgekoeld met een lantaarntje te zoeken, in december zijn de mééste dagen juist iets koeler geworden. Dat geldt nog niet voor begin december, tot en met de 6e zijn drie dagen iets, en de overige drie dagen met meer dan een halve graad opgewarmd. Maar vanaf 7 december zijn vrijwel alle dagen koeler geworden. Veertien dagen zijn zelfs een halve graad of meer kouder geworden en daarvan vier zelfs een volle graad of meer. Zowel 10 als 14 december zijn 1,1 graad afgekoeld ten opzichte van de oude norm.
De laatste twee dagen van het jaar die in de oude norm erg koud waren (oudejaarsdag was zelfs de koudste dag van het hele jaar) zijn wel weer wat opgewarmd, waardoor de koudste dagen van het jaar nu in de laatste decade van januari vallen en halverwege februari. Het kerstdooiweer is in de nieuwe norm nog steeds terug te vinden. Eerste kerstdag is namelijk niet afgekoeld, maar even zacht gebleven en met 4,2 graden gemiddeld verreweg het zachtste etmaal na 11 december.
De neerslag.
Dit is in december duidelijk het weerelement, waar het minst over te vertellen valt. December is een natte maand, waarbij de neerslag behoorlijk gelijkmatig over het land verdeeld is. Het zuidwesten is relatief het droogst, maar juist daar is december iets natter geworden. Zo is het verschil met de overige hoofdstations kleiner geworden. Het verschil tussen Vlissingen en De Bilt (het natste hoofdstation) is minder dan 10%.
De gemiddelde hoeveelheid neerslag op de vijf hoofdstations en het verschil met de ‘oude’ norm. We zien een zeer gelijkmatig en tamelijk nat beeld.
Kijken we naar de laatste dertig decembers in Den Helder, dan zien we dat daar sinds 1997 de neerslag betrekkelijk gelijkmatig is verlopen. In het begin van de jaren ’90 zaten een aantal relatief droge maanden, terwijl ook daarvoor het beeld nogal gelijkmatig was, op een enkele uitschieter na. De eerste helft van de periode is toch duidelijk droger dan de tweede helft, zodat er een behoorlijk kans is dat gemiddelde neerslaghoeveelheid in december de komende jaren een langzame stijging te zien zal geven.
De hoeveelheid decemberneerslag van de afgelopen dertig jaar in Den Helder. Ook hier zien we een tamelijk gelijkmatig beeld zonder écht droge maanden en een paar uitschieters naar boven. Wel is de periode na 1996 duidelijk natter dan de jaren daarvoor, het verschil is bijna 25%.
De zonneschijn.
Op het kaartje hiernaast is te zien dat december op alle hoofdstations flink zonniger is geworden en dat geldt vooral voor die stations waar de zon sowieso al het kortst boven de horizon staat in december, namelijk in Den Helder en Eelde. Vooral in Eelde zien we een spectaculaire toename in de hoeveelheid zonneschijn. Terwijl de zon daar volgens het oude gemiddelde nog geen 1,3 uur per dag scheen, is daar in één klap 8,3 uren bijgekomen, oftewel een toename van (afgerond) 22%. De oorzaak is duidelijk te zien als we naar de hoeveelheid zonneschijn kijken van de afgelopen dertig decembermaanden op deze meetpost.
De gemiddelde hoeveelheid zonneschijn op de vijf hoofdstations in december en het verschil ten opzichte van de oude norm. Vooral in het noorden van het land is de hoeveelheid zonneschijn spectaculair toegenomen.
We ontkomen niet aan de indruk dat vanaf 1994 een onnatuurlijke sprong in de waarnemingen valt te constateren. Wat vóór 1994 gold als een ‘zonnige’ decembermaand, werd daarna opeens een sombere! De 17 jaren van 1994 tot en met heden hebben gemiddeld 60,8 zonne-uren in Eelde opgeleverd, de 17 jaren daarvoor 29,5 uren, minder dan de helft dus! Het is statistisch niet verdedigbaar dat dit een natuurlijke schommeling zou zijn. Vóór 1994 leverde het somberste 17-jarige tijdvak in Eelde 25,7 zonuren op en het zonnigste tijdvak 43,6 uren. Een zekere toename is verdedigbaar. De laatste tijd is de atmosfeer minder ‘stoffig’ geworden, waardoor ook het aantal mistdagen is afgenomen, maar de belangrijkste oorzaak van de toename in het aantal zonne-uren lijkt toch te zitten in de overgang van Campbell-Stokes metingen, waarbij de zon door een glazen bol schijnt en dan een brandspoor op een kartonnen strook trekt, naar stralingsmetingen.
De grote toename van de hoeveelheid zonneschijn in Eelde vindt middels een sprong plaats vanaf 1994. Het is niet hard te maken dat louter aan een toevallige klimaatschommeling is toe te schrijven.
Natuurlijk is de hoeveelheid inkomende straling een belangrijkere grootheid voor de meteoroloog dan het feit of een mensenoog (of een brandglas) ‘ziet’ dat de zon schijnt, of niet. Wat dat betreft is het goed dat men is overgaan op het meten van straling, ook al is de omzetting van deze straling naar het aantal zonne-uren in de winter niet echt lekker gegaan. We kunnen tegenwoordig dan ook beter spreken van ‘stralingsuren’. De hoeveelheid stralingsuren zal in december de komende jaren met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid nog een forse stijging doormaken, die pas medio 1994 tot een einde zal komen. Vanaf dat jaar zullen we namelijk geen appels (zonne-uren) meer met peren (stralingsuren) gaan vergelijken en zullen de optredende schommelingen in het aantal stralinguren weer uitsluitend door de atmosferische omstandigheden worden bepaald.
Bronnen: Meteo Consult, eigen archief, KNMI.
