Sneeuw en vorst
Sneeuw en vorst
Een bijzondere datum in onze vaderlandse weerhistorie is 13 oktober. Want, vandaag op de dag af 35 jaar geleden, kwam het tot de vroegste grootschalige sneeuwval in onze recente geschiedenis. Voor sommige verstokte winterliefhebbers daarmee het begin van de winter. Vandaag meer over die uitzonderlijke 13 oktober 1975. En…. zware sneeuwval die nadert voor Finland.
De eerste vorst in Nederland dichtbij
Maar, eerst even de actualiteit in Nederland. De nakende winter heeft in de huidige oktobermaand van 2010 namelijk al heel voorzichtig van zich doen spreken. De afgelopen nachten waren in het binnenland soms al koud. De achter ons liggende nacht kwam het bijvoorbeeld in het oosten en zuiden op diverse plaatsen tot vorst aan de grond. Op de reguliere meethoogte van 1,5 meter heeft het echter tot deze woensdag nog niet gevroren. Maar…. zoals het er deze woensdagmiddag naar uitzag gaat het in het oosten en zuidoosten van het land in de nacht naar donderdag toe hier en daar echt gebeuren, met temperaturen tot net aan onder nul.
De sneeuwval van 13 oktober 1975
Nu al een heel klein vleugje winter zou je dus kunnen stellen. Maar dit alles valt in het niet bij de omstandigheden van 13 oktober 1975 toen bijna heel het land op een winterse verrassing van enkele centimeters sneeuw werd getrakteerd. Het is het vroegste sneeuwdek van betekenis in De Bilt in de recente geschiedenis. Net als het gisteren besproken zomerweer in oktober 1921 is de extreem vroege sneeuwval van 1975 zeer uitzonderlijk. In De Bilt is het sinds 1901 op slechts 9 dagen in oktober tot uitgebreide sneeuwval gekomen. Dat het toen in 1975 niet alleen zo vroeg in de maand sneeuwde, maar ook in vrijwel heel Nederland, maakt die datum extra bijzonder.
De ontwikkelingen in aanloop naar en tijdens de sneeuwval van 13 oktober 1975. Voorafgaand aan de sneeuwval stroomde eerst koude lucht van boven het noorden van Scandinavië en het noordwesten van Rusland af naar onze omgeving. Dat gebeurde langs de flanken een langgerekt hogedrukgebied van de Azoren tot bij Scandinavië. De witte lijnen verbinden de plekken gelijke luchtdruk. De kleuren staan voor de mate van kou (groen en blauw) dan wel warmte (geel, oranje, rood) in de bovenlucht. Ten oosten van het hogedrukgebied zakt niet alleen aan de grond maar ook hoog in de atmosfeer koude lucht zuidwaarts af, te zien aan de groene uitstulping. Dit is de weerkaart van 10 oktober.
De kaart van 12 oktober, de dag voorafgaand aan de sneeuwval. Een bel koude lucht in de bovenlucht (een koude put) heeft zich zuid van ons genesteld. Aan de grond is koude lucht Nederland binnengestroomd en steekt een droge oost- tot noordoostenwind op.
Alle puzzelstukjes pasten precies
De kans op significante sneeuwval in oktober is dus klein, zeker zo vroeg in de maand als de 13 e. Alles moet dan ook bij elkaar komen om sneeuwval van betekenis in die fase van oktober te veroorzaken. Drie dingen waren 13 oktober 1975 van cruciaal belang.
Kou-aanvoer
Ten eerste was in de dagen voorafgaand aan de sneeuwval kou van boven Noord-Scandinavië en Noordwest-Rusland afgestroomd tot boven West-Europa. Dat gebeurde met een noordelijke tot noordoostelijke stroming aan de flanken van een hogedrukgebied. Dat hogedrukgebied was een langgerekt exemplaar van de Azoren tot Lapland. Op het eerst gezicht was het overigens niet eens echt koud. In de nacht naar 13 oktober toe lag de temperatuur iets boven nul. En ook hogerop in de atmosfeer was de koude boven Nederland niet extreem. Op 1500 meter boven het aardoppervlak was het de dag ervoor -3 tot -5 graden en na afloop van de sneeuwval op 13 oktober zelf uiteindelijk iets boven 0.
Ook nog hoger in de atmosfeer viel de kou wel mee. De scherpste bovenluchtkou bevond zich toen al boven Frankrijk in de vorm van een koude put. Maar het was wel die koude put waaromheen neerslagzones draaiden. Eén daarvan was de sneeuwbrenger die via België en Duitsland het land binnen kwam zetten.
13 oktober draait via België en Duitsland in de loop van de nacht en ochtend een bij de koude put horende storing over het land, op veel plaatsen een papperig sneeuwdek van enkele centimers dikte achterlatend.
Perfecte timing
De timing van het binnentrekken van de neerslag was daarbij ideaal voor sneeuwval. Op het koudste tijdstip van de dag (de nacht en ochtend) bewoog het front ons land binnen.
Relatief droge lucht onderin en intensieve neerslag
Tegelijkertijd was aan de grond met een oosten- tot noordoostenwind voorafgaand aan de neerslagzone behoorlijk droge lucht aangevoerd, met dus een lage luchtvochtigheid onderin de atmosfeer. Hierdoor verdampte een relatief groot deel van de neerslag. Aangezien verdamping van neerslag (warmte)energie kost, lag de temperatuur tijdens de neerslag maar vlak boven nul. De sneeuwvlokken hadden daardoor nauwelijks tijd om te smelten. Wel waren het wat natte vlokken. Maar ze waren groot, de neerslag was intensief.
Het hier en nu: gelijkenis met 1975 en zware sneeuwval in Finland
Het aardige is dat de weerkaarten van nu enige gelijkenis tonen met die van 1975. Een hogedrukgebied dat op het moment ten westen van de Britse eilanden ligt, strekt zich in de loop van vrijdag en zaterdag steeds meer uit naar zowel de Azoren als Scandinavië. Tegelijkertijd begint zeer koude lucht van ten noorden van de poolcirkel via Scandinavië en Noordwest-Rusland af te zakken. Dat gebeurt aan de achterzijde van een storing die donderdag zware sneeuwval veroorzaakt in delen van Finland en het noorden van Zweden. Op sommige plaatsen ontstaat daar naar verwachting een sneeuwdek van meer dan 15 centimeter.
In delen van Finland en het noorden van Zweden gaat het donderdag fors sneeuwen. Op enkele plaatsen valt meer dan 15 centimeter. De afgelopen dagen is er soms al wat sneeuw gevallen. Hierboven sneeuwresten, te zien via een webcam in Äkäslompolo in het noorden van Finland. Morgen valt de meeste sneeuw overigens juist in het binnenland van de zuidelijke helft van Finland.
In de loop van vrijdag en zaterdag dringt de koude lucht langzaam ook Nederland binnen. Dit levert vrijdag vanuit het noorden flink wat regen op. Daarna blijft de grens met de koude lucht boven ons land zwabberen. Een koude put ontwikkelt zich en ligt in het weekend ten zuiden van Nederland.
Maar de puzzelstukjes passen net niet helemaal…..
De kaarten lijken dus zeer veel op die van rond 13 oktober 1975. Maar hier zien we hoezeer details het weer bepalen. Want de koude put wordt in tegenstelling tot 1975 net wat meer richting Duitsland dan boven Frankrijk berekend. Hierdoor is de stroming meer noordoostelijk dan oostelijk en de lucht als gevolg daarvan minder droog. Bovendien komt de koude lucht net niet ver genoeg ons land binnen. En de weermodelberekeningen die de kou wél verder laten binnenstromingen, tonen dan weer geen droge continentale luchtaanvoer onderin de atmosfeer dan wel geen neerslag. Kortom: er zijn weliswaar flinke overeenkomsten op de weerkaarten, een herhaling van 13 oktober 1975 lijkt er niet in te zitten. De puzzelstukjes passen net niet helemaal.
Bronnen: Meteo Consult, KNMI, Wetterzentrale.de
Een bijzondere datum in onze vaderlandse weerhistorie is 13 oktober. Want, vandaag op de dag af 35 jaar geleden, kwam het tot de vroegste grootschalige sneeuwval in onze recente geschiedenis. Voor sommige verstokte winterliefhebbers daarmee het begin van de winter. Vandaag meer over die uitzonderlijke 13 oktober 1975. En…. zware sneeuwval die nadert voor Finland.
De eerste vorst in Nederland dichtbij
Maar, eerst even de actualiteit in Nederland. De nakende winter heeft in de huidige oktobermaand van 2010 namelijk al heel voorzichtig van zich doen spreken. De afgelopen nachten waren in het binnenland soms al koud. De achter ons liggende nacht kwam het bijvoorbeeld in het oosten en zuiden op diverse plaatsen tot vorst aan de grond. Op de reguliere meethoogte van 1,5 meter heeft het echter tot deze woensdag nog niet gevroren. Maar…. zoals het er deze woensdagmiddag naar uitzag gaat het in het oosten en zuidoosten van het land in de nacht naar donderdag toe hier en daar echt gebeuren, met temperaturen tot net aan onder nul.
De sneeuwval van 13 oktober 1975
Nu al een heel klein vleugje winter zou je dus kunnen stellen. Maar dit alles valt in het niet bij de omstandigheden van 13 oktober 1975 toen bijna heel het land op een winterse verrassing van enkele centimeters sneeuw werd getrakteerd. Het is het vroegste sneeuwdek van betekenis in De Bilt in de recente geschiedenis. Net als het gisteren besproken zomerweer in oktober 1921 is de extreem vroege sneeuwval van 1975 zeer uitzonderlijk. In De Bilt is het sinds 1901 op slechts 9 dagen in oktober tot uitgebreide sneeuwval gekomen. Dat het toen in 1975 niet alleen zo vroeg in de maand sneeuwde, maar ook in vrijwel heel Nederland, maakt die datum extra bijzonder.
De ontwikkelingen in aanloop naar en tijdens de sneeuwval van 13 oktober 1975. Voorafgaand aan de sneeuwval stroomde eerst koude lucht van boven het noorden van Scandinavië en het noordwesten van Rusland af naar onze omgeving. Dat gebeurde langs de flanken een langgerekt hogedrukgebied van de Azoren tot bij Scandinavië. De witte lijnen verbinden de plekken gelijke luchtdruk. De kleuren staan voor de mate van kou (groen en blauw) dan wel warmte (geel, oranje, rood) in de bovenlucht. Ten oosten van het hogedrukgebied zakt niet alleen aan de grond maar ook hoog in de atmosfeer koude lucht zuidwaarts af, te zien aan de groene uitstulping. Dit is de weerkaart van 10 oktober.
De kaart van 12 oktober, de dag voorafgaand aan de sneeuwval. Een bel koude lucht in de bovenlucht (een koude put) heeft zich zuid van ons genesteld. Aan de grond is koude lucht Nederland binnengestroomd en steekt een droge oost- tot noordoostenwind op.
Alle puzzelstukjes pasten precies
De kans op significante sneeuwval in oktober is dus klein, zeker zo vroeg in de maand als de 13 e. Alles moet dan ook bij elkaar komen om sneeuwval van betekenis in die fase van oktober te veroorzaken. Drie dingen waren 13 oktober 1975 van cruciaal belang.
Kou-aanvoer
Ten eerste was in de dagen voorafgaand aan de sneeuwval kou van boven Noord-Scandinavië en Noordwest-Rusland afgestroomd tot boven West-Europa. Dat gebeurde met een noordelijke tot noordoostelijke stroming aan de flanken van een hogedrukgebied. Dat hogedrukgebied was een langgerekt exemplaar van de Azoren tot Lapland. Op het eerst gezicht was het overigens niet eens echt koud. In de nacht naar 13 oktober toe lag de temperatuur iets boven nul. En ook hogerop in de atmosfeer was de koude boven Nederland niet extreem. Op 1500 meter boven het aardoppervlak was het de dag ervoor -3 tot -5 graden en na afloop van de sneeuwval op 13 oktober zelf uiteindelijk iets boven 0.
Ook nog hoger in de atmosfeer viel de kou wel mee. De scherpste bovenluchtkou bevond zich toen al boven Frankrijk in de vorm van een koude put. Maar het was wel die koude put waaromheen neerslagzones draaiden. Eén daarvan was de sneeuwbrenger die via België en Duitsland het land binnen kwam zetten.
13 oktober draait via België en Duitsland in de loop van de nacht en ochtend een bij de koude put horende storing over het land, op veel plaatsen een papperig sneeuwdek van enkele centimers dikte achterlatend.
Perfecte timing
De timing van het binnentrekken van de neerslag was daarbij ideaal voor sneeuwval. Op het koudste tijdstip van de dag (de nacht en ochtend) bewoog het front ons land binnen.
Relatief droge lucht onderin en intensieve neerslag
Tegelijkertijd was aan de grond met een oosten- tot noordoostenwind voorafgaand aan de neerslagzone behoorlijk droge lucht aangevoerd, met dus een lage luchtvochtigheid onderin de atmosfeer. Hierdoor verdampte een relatief groot deel van de neerslag. Aangezien verdamping van neerslag (warmte)energie kost, lag de temperatuur tijdens de neerslag maar vlak boven nul. De sneeuwvlokken hadden daardoor nauwelijks tijd om te smelten. Wel waren het wat natte vlokken. Maar ze waren groot, de neerslag was intensief.
Het hier en nu: gelijkenis met 1975 en zware sneeuwval in Finland
Het aardige is dat de weerkaarten van nu enige gelijkenis tonen met die van 1975. Een hogedrukgebied dat op het moment ten westen van de Britse eilanden ligt, strekt zich in de loop van vrijdag en zaterdag steeds meer uit naar zowel de Azoren als Scandinavië. Tegelijkertijd begint zeer koude lucht van ten noorden van de poolcirkel via Scandinavië en Noordwest-Rusland af te zakken. Dat gebeurt aan de achterzijde van een storing die donderdag zware sneeuwval veroorzaakt in delen van Finland en het noorden van Zweden. Op sommige plaatsen ontstaat daar naar verwachting een sneeuwdek van meer dan 15 centimeter.
In delen van Finland en het noorden van Zweden gaat het donderdag fors sneeuwen. Op enkele plaatsen valt meer dan 15 centimeter. De afgelopen dagen is er soms al wat sneeuw gevallen. Hierboven sneeuwresten, te zien via een webcam in Äkäslompolo in het noorden van Finland. Morgen valt de meeste sneeuw overigens juist in het binnenland van de zuidelijke helft van Finland.
In de loop van vrijdag en zaterdag dringt de koude lucht langzaam ook Nederland binnen. Dit levert vrijdag vanuit het noorden flink wat regen op. Daarna blijft de grens met de koude lucht boven ons land zwabberen. Een koude put ontwikkelt zich en ligt in het weekend ten zuiden van Nederland.
Maar de puzzelstukjes passen net niet helemaal…..
De kaarten lijken dus zeer veel op die van rond 13 oktober 1975. Maar hier zien we hoezeer details het weer bepalen. Want de koude put wordt in tegenstelling tot 1975 net wat meer richting Duitsland dan boven Frankrijk berekend. Hierdoor is de stroming meer noordoostelijk dan oostelijk en de lucht als gevolg daarvan minder droog. Bovendien komt de koude lucht net niet ver genoeg ons land binnen. En de weermodelberekeningen die de kou wél verder laten binnenstromingen, tonen dan weer geen droge continentale luchtaanvoer onderin de atmosfeer dan wel geen neerslag. Kortom: er zijn weliswaar flinke overeenkomsten op de weerkaarten, een herhaling van 13 oktober 1975 lijkt er niet in te zitten. De puzzelstukjes passen net niet helemaal.
Bronnen: Meteo Consult, KNMI, Wetterzentrale.de
