Geen record ijsafsmelt Noordpool

Hoewel de ijsafsmelt in het Noordpoolgebied ook deze zomer erg snel is gegaan, blijft een (tijdelijk) ijsvrije Noordpool, waarvoor al enkele jaren wordt gevreesd, ook dit jaar uit. De bedekking aan zeeijs in de regio is veel geringer dan normaal – laat daarover geen twijfel bestaan – maar het record uit het jaar 2007 komt niet in gevaar. Aan de andere kant van de aardbol, in het Zuidpoolgebied, is de zeeijsbedekking nu bijna recordgroot.

Elk jaar als het zomer is, volgen ijsdeskundigen met meer dan normale belangstelling de gebeurtenissen in het Noordpoolgebied. Hoeveel zeeijs zal er dit jaar verdwijnen, is de centrale vraag. Wordt het meer of minder dan in voorgaande jaren, wordt het laagterecord uit het jaar 2007 verbroken en komt de geografische Noordpool op enig moment uit het ijs? Hoewel het smeltseizoen nog enkele weken doorloopt, kunnen nu voorzichtig al de eerste antwoorden worden gegeven. Een record komt er dit jaar niet, ook al is de bedekking aan zeeijs in het Noordpoolgebied opnieuw veel kleiner dan normaal. De Noordpool zelf zal dit jaar op enig moment niet ijsvrij zijn, zo is duidelijk. Aan de andere kant van de aarde in het Zuidpoolgebied, waar de winter ten einde loopt, is er nu juist veel meer zeeijs dan normaal.


_{De verdeling van het zeeijs in het Noordpoolgebied, afgelopen zondag. Duidelijk is te zien hoe de vele wind in het gebied het ijs nogal uit elkaar heeft geslagen.}

Het smelten van zeeijs gedurende de zomermaanden is een ingewikkeld proces. Niet alleen de luchttemperaturen spelen een rol, ook de windrichting en de sterkte van de wind in het Noordpoolgebied zijn van belang (wind kan zeeijs verplaatsen van plekken waar het koud is naar plaatsen waar het warmer is) en zeestromingen spelen een voorname rol. Pompen die warm water, afkomstig uit warmere gebieden, onder het ijs, dan treedt van onderen af aan smelt op, zelfs als de temperaturen in de lucht boven het ijs beneden het vriespunt zijn.

Noorpoolcam
Om zelf een indruk te krijgen van de manier waarop het ijs in het Noordpoolgebied smelt, is het aardig om de beelden van de webcams te volgen die door de NOAA jaarlijks op de Geografische Noordpool, op het ijs worden geplaatst. Dat gebeurt meestal in de aprilmaand. Op dat moment is het ijs er nog dik en vriest het in het gebied nog 15 tot 20 graden. Wel schijnt de zon dan al dag en nacht. Gedurende de eerste weken sturen de webcams foto’s door uit een volkomen winters landschap, waarin de temperaturen wel snel oplopen.

Ergens in de junimaand wordt het zo warm dat de temperaturen rond de webcams, die op dat moment overigens met het ijs waar ze op staat al van de geografische pool zijn weggedreven, structureel boven het vriespunt uitkomen. Het ijs begint dan te smelten, er vormen zich meertjes van smeltwater op het ijs en de apparatuur, die erop is geplaatst, kan scheef komen te staan of omvallen. Vanaf dat moment wordt het spannend om te zien hoe lang de webcams nog werken. Soms stoppen ze daadwerkelijk met het verzenden van foto’s. Om te voorkomen dat we snel in het smeltseizoen zonder foto’s uit het gebied komen te zitten, worden meestal twee webcams geplaatst. Dat is dit jaar ook gebeurd. Webcam 2 is op 7 juli gestopt met het verzenden van foto’s, maar webcam 1 is nog steeds actief. We kunnen alles dus gewoon volgen.

Vrij koude zomer
De zomer op de Noordpool is dit jaar vrij koud en windrijk verlopen. Een gevolg van het windrijke weer is dat het zeeijs, dat vaak vrij compact bij elkaar ligt, redelijk uit elkaar geslagen is. Ook op en rond de geografische Noordpool komen daarom open stukken in het ijs voor. Aan de andere kant is het ijs op de locatie van camera 1 nog redelijk intact. Er hebben zich de voorbije weken een paar smeltmeertjes gevormd, maar in tegenstelling tot voorgaande jaren is de temperatuur van de lucht ter plaatse al weer snel beneden het vriespunt gedaald. De instrumenten van het meetveld laten al wekenlang een temperatuur beneden het vriespunt zien. De meertjes zijn inmiddels dan ook weer dichtgevroren (zie plaatje hierboven) en de afgelopen twee weken heeft het in de omgeving van de webcam regelmatig gesneeuwd. De plaatjes uit die omgeving zien er dan ook weer volkomen winters uit. Overigens is op de foto’s ook een temperatuur te zien. Hier gaat het niet om de luchttemperatuur die ter plaatse wordt gemeten, maar om de interne temperatuur van de webcam ter plaatse. Die is een stuk hoger door de straling die hij absorbeert. De luchttemperaturen zijn elders op de site van de webcam terug te vinden. Het kaartje dat laat zien hoe de gemiddelde temperaturen in het gebied binnen 80 graden noord zich hebben gedragen, laten zien dat het daar vrijwel steeds kouder dan normaal is geweest.


_{Een opname van webcam 1, afgelopen zaterdag genomen op het zeeijs in het Noordpoolgebied. Het voormalige smeltmeertje op de voorgrond is weer bevroren. Verder ziet het er volkomen winters uit. De temperatuur, die op de foto wordt aangegeven, is de temperatuur zoals die in de webcam wordt gemeten. Daar is het boven nul, omdat de zon er op schijnt. De luchttemperatuur in het gebied ligt enkele graden onder nul.}

Warm water
Dat er de laatste maanden, ondanks het vrij koude weer, toch zoveel ijs in het Noordpoolgebied is gesmolten, heeft waarschijnlijk met de instroom van warm water in het gebied te maken gehad en met het feit dat, zoals eigenlijk al jaren het geval is, veel ijs vanuit de winter uitermate dun de zomermaanden in gaat. Het aandeel eerstejaars ijs in het gebied is door de warmte van de afgelopen jaren natuurlijk groot. En dat eerstejaars ijs is dun als het smeltseizoen begint en daardoor extra gevoelig voor afsmelt in de zomer. Zo bezien is het eigenlijk een wonder dat het laagterecord aan zeeijs uit 2007 nu toch alweer enkele jaren weet stand te houden. De komende twee a drie weken zal blijken waarop het minimum van dit jaar precies uitkomt.

Zuidpool veel ijs
In het Zuidpoolgebied, waar de winter nu geleidelijk aan ten einde loopt, is het de afgelopen maanden wederom crescendo gegaan, daar waar het om de aangroei van het zeeijs gaat. Bijna voortdurend werden de afgelopen maanden grote afwijkingen naar boven aangetekend, af en toe zelfs recordgroot. De kans is groot dat dit jaar een nieuw record, voor de periode waarin de omvang van het zeeijs met satellieten wordt gemeten, zal worden genoteerd.


_{De verdeling van het zeeijs rond de Zuidpool van 15 augustus.}

Over de redenen achter het steeds hoger uitkomen van de piek aan zeeijs, aan het einde van het winterseizoen in het Zuidpoolgebied, wordt al jaren gespeculeerd. Er zijn deskundigen die menen dat het ozongat boven de Zuidpool, dat aan het einde van iedere winter daar optreedt, erin resulteert dat de straalstroom rond de Zuidpool geleidelijk sterker is geworden. Het grootste deel van de regio – met uitzondering van het schiereiland dat wel veel warmer is geworden – is daardoor minder gevoelig dan voorheen voor invallen van warme lucht; koude lucht blijft er beter gevangen. Een resultaat hiervan zou zijn een toenemende hoeveelheid zeeijs in het gebied tijdens de winter. Gedurende de zomers vind je de overschotten overigens niet terug.


_{Schuif je al het zeeijs rond de Zuidpool in elkaar, blijft nog een oppervlakte over die groot genoeg is om de grafiek buiten zijn kader te laten schieten. Een record is dan ook in zicht. Het verschil ten opzichte van normaal in deze tijd van het jaar bedraagt bijna anderhalf miljoen vierkante kilometer.}

Andere mogelijkheden zijn een vergrote aanvoer van zoet water, door temperatuurstijgingen, vanaf de ijskap de zee in. Het zeewater rond de Zuidpool zou hierdoor per saldo zoeter worden en gedurende de wintermaanden makkelijker bevriezen. Een laatste mogelijke oorzaak ligt in de versnelde afvoer van ijs door de grote gletsjers op de Zuidpool, ook door warmer weer. Dat ijs zou in de winter in het water terechtkomen bovenop het zeeijs, dat er door bevriezing van het zeewater toch al ontstaat. En zo dus voor een versterkte aangroei ervan kunnen zorgen.

_{Bronnen: Meteo Consult, NSIDC, NOAA, Universiteit van Illinois en Weer.nl}