Waar komen extremen van nu vandaan?
Waar komen extremen van nu vandaan?
Bosbranden en grote hitte in Rusland, extreme regenval in Midden-Europa, maar ook in grote delen van Pakistan en het noorden van India, extreme droogte in Bangladesh, bosbranden ook in Portugal en extreme kou in het zuiden van Zuid-Amerika. Het weer wordt steeds extremer, is dezer dagen op veel plaatsen te horen, te zien en te lezen. Een bewijs van de klimaatverandering, roept de een, een gevolg van El Niño, roept de ander. En weer een ander zegt: ach, dat zijn de grillen van het weer die er altijd al waren. We weten tegenwoordig gewoon veel meer en beleven het daardoor anders.
We schrijven zomaar een greep uit het (weer)nieuws van de afgelopen tijd. Is er hier sprake van een patroon? Hebben de beschreven extremen allemaal met elkaar te maken? Maken ze deel uit van het allesomvattende proces van klimaatverandering? Of weten we het gewoon niet? We lopen de verschillende extremen eens langs en zullen zien dat er hier en daar samenhang te ontdekken is, dat we soms van grillen van het weer kunnen spreken en dat bij elk van de extremen op zich klimaatverandering er mogelijkerwijs de oorzaak van is dat de extreem, die anders ook wel was opgetreden, misschien nog wel wat extremer uitpakt.
Rook in Moskou. Rusland zucht al meer dan een maand onder een hittegolf. Bosbranden zijn er het gevolg van. Lange tijd voerde een zuidoostenwind de rook tot over de Russische hoofdstad. Inmiddels lijkt de situatie er te verbeteren.
Laten we dichtbij huis beginnen, met de regen in de centrale delen van Europa en met de hitte in Rusland. Al eerder hebben we in verhalen op deze site aangestipt dat de overgangszone tussen de hitte in Rusland en het minder warme weer, dat we sinds 21 juli in ons deel van Europa in grote lijnen hebben, feitelijk de luchtmassascheiding is die ons land in de periode tussen 10 en 14 juli passeerde en drie maal (regionaal) noodweer bracht. Dat was het moment waarop de warmte Nederland verliet. In de weken hierna is deze zone nog wat verder naar het oosten opgeschoven en boven Centraal- en Oost-Europa terechtgekomen. Daar stokte de opmars, omdat het systeem werd tegengehouden door het hogedrukgebied in Rusland, dat daar de warmte vasthoudt.
Twee dingen waren hiervan het gevolg. In de gebieden onder de overgangszone bleef het maar regenen met uiteindelijk op steeds meer plaatsen overstromingen als logisch resultaat. Daarbij kwam de hete lucht in Rusland niet van z’n plaats, werd nooit verdrongen en kon onder invloed van het hogedrukgebied in die regio verder verwarmen. Daarbij speelde overigens niet alleen de steeds maar schijnende zon een rol, maar ook het feit dat de bodem steeds verder uitdroogde. Op het moment dat er in de bodem geen vocht meer aanwezig is, gaat ook geen zonnestraling meer verloren aan het laten verdampen van water uit de bodem. Alle straling komt dan ten goede aan het laten oplopen van de temperatuur. Het wordt dus als vanzelf warmer…
Portugal
Eenzelfde proces lijkt bij de warmte en het uiteindelijk ontstaan van de bosbranden in Portugal een rol te hebben gespeeld. Na de nat verlopen winter en het deels ook nog natte voorjaar, zat de stemming in Spanje een Portugal er bij het aanbreken van de zomer eigenlijk goed in. Omdat er zoveel regen was gevallen, begonnen de bossen nat aan de zomer. En de hoop was dat het dit jaar met de bosbranden dan ook mee zou vallen. In Spanje is dat tot nu toe ook het geval, maar Portugal ligt dit jaar dichtbij het Azorenhogedrukgebied dat deze zomer erg sterk is. En beleeft daardoor een droge en ook bijzonder warme zomer. Als je de vegetatie in Portugal, zeker in het noorden, met die in Spanje vergelijkt, dan is het een vegetatie die aardig wat regenwater nodig heeft. Is het alleen maar droog, zoals dit jaar, dan treedt snel verdroging op en zijn de bossen toch relatief snel rijp voor branden. En dat is wat ook lijkt te zijn gebeurd. Op steeds meer plaatsen branden de Portugese bossen. De brandweer kan het er nauwelijks bijhouden.
Ook op andere plaatsen in het noorden van Portugal komen bosbranden voor, zoals hier in de buurt van Valenca.
Azië
Dan hebben we het extreme weer in Azië. De veroorzaker van de problemen in Pakistan, het noorden van India (extreme regenval met overstromingen) en Bangladesh (droogte) is de zuidwestmoesson in die regio. Gedurende de zomermaanden wordt het in de binnenlanden van het zuidelijke deel van Azië erg heet. Als gevolg daarvan daalt de luchtdruk boven het vasteland en wordt de noordoostelijke wind, die gedurende de wintermaanden het weer in deze gebieden bestiert, geleidelijk aan vervangen door een zuidwestelijke wind. Een zuidwestelijke wind die veel vocht meevoert vanaf de Indische Oceaan (waar het water erg warm is) de binnenlanden in, waar vanaf het moment dat de zuidwestelijke wind er waait forse regen- en onweersbuien gaan vallen. Nu is het oprukken van die moesson een ingewikkeld proces. In grote lijnen verloopt dit volgens een vast patroon, maar uitzonderingen hierop bevestigen de regel.
Overstromingen hebben enorme gebieden in Pakistan al een tijdlang in de greep. Al zo'n 14 miljoen mensen hebben met de overlast ervan te maken.
Zo wil de moesson in Bangladesh op dit moment nog maar niet op gang komen, terwijl het al lang zo ver had moeten zijn. Een grote droogte in het gebied, dat normaal in deze tijd van het jaar zo nat is, is hier het gevolg van. Deze week zijn al allerlei bijzondere rituelen in Bangladesh gehouden in de hoop dat ‘andere krachten’ er alsnog in zullen weten te slagen de moesson op gang te brengen. Pakistan en het noorden van India zijn de gebieden waar de moesson wel goed op gang is. Daar regent het veel meer dan normaal in deze tijd van jaar. En hebben overstromingen grote stukken land intussen onder water gezet. Vooral in Pakistan speelt zich een enorme ramp af. Bijna 14 miljoen mensen hebben er al met de overstromingen te kampen.
El Niño?
Veroorzaker van de extreme regenval in Pakistan en in het noorden van India lijkt het zeewater van de Indische Oceaan te zijn, dat veel warmer is dan normaal in deze tijd van het jaar. Gemiddeld scheelt het ongeveer twee graden. Door het warmere water treedt er meer verdamping op, kunnen de zuidwestelijke moessonwinden op hun weg naar Pakistan en India meer waterdamp meevoeren en brengen de buien, vanaf het moment dat ze in de getroffen gebieden ontstaan en hun regenwater achterlaten, duidelijk grotere hoeveelheden neerslag mee. De vraag is natuurlijk waar dit warmere dan normale zeewater vandaan komt? Mogelijk is er een verband met de El Niño, de warme zeestroom die zich het afgelopen jaar in het zeegebied tussen Peru en Indonesië heeft voorgedaan. Hoewel sinds enkele maanden voorbij, kunnen de wereldwijde effecten ervan nog enige maanden na-ijlen. Een van de bekende gevolgen van een El Niño is dat in India meer regen valt dan normaal, door inderdaad een warmere Indische Oceaan.
Kou in het zuiden
En dan is er nog het periodiek erg koude weer in het zuiden van Zuid-Amerika. Dat lijkt samen te hangen met de koude winter, die een groot deel van het Zuidpoolgebied beleeft. Bij een koude winter hoort op het noordelijk halfrond soms een erg zuidelijk gelegen straalstroom (zoals de afgelopen winter). Koude lucht uit het noorden kan in dergelijke gevallen ver naar het zuiden oprukken en op bijzondere plaatsen de winter laten invallen. Iets dergelijks lijkt nu op het zuidelijk halfrond aan de hand. De straalstroom daar bereikte de afgelopen weken af en toe dermate noordelijke posities dat koude lucht niet alleen in het zuiden van Zuid-Amerika, maar ook in Afrika ver naar het noorden kon oprukken. Denk aan de kou-inval die zich afspeelde op het moment dat in Zuid-Afrika het wereldkampioenschap voetbal werd gespeeld.
Ten slotte werpen we nog even een blik op de rol die klimaatverandering bij elk van de hiervoor beschreven extremen mogelijkerwijs heeft gespeeld. Hoewel je het nooit helemaal precies weet, lijkt het aannemelijk dat elk van de hiervoor beschreven extremen (waarvan sommige overduidelijk met elkaar samenhangen) ook in een vroeger klimaat onder vergelijkbare omstandigheden wel zouden zijn opgetreden. Maar dat de hogere temperaturen op aarde er, in het geval van de droogte en de branden in Europa, maar ook bij de overstromingen in het zuiden van Azië, voor hebben gezorgd dat de extremen ‘extremer’ uitpakten dan ze anders zouden hebben gedaan. In het geval van de kou op het zuidelijk halfrond was het vroeger, mochten dergelijke grillen toen zijn voorgekomen, misschien nog wel kouder geweest dan nu al het geval was…
Bronnen: Meteo Consult, diverse internetsites.
Bosbranden en grote hitte in Rusland, extreme regenval in Midden-Europa, maar ook in grote delen van Pakistan en het noorden van India, extreme droogte in Bangladesh, bosbranden ook in Portugal en extreme kou in het zuiden van Zuid-Amerika. Het weer wordt steeds extremer, is dezer dagen op veel plaatsen te horen, te zien en te lezen. Een bewijs van de klimaatverandering, roept de een, een gevolg van El Niño, roept de ander. En weer een ander zegt: ach, dat zijn de grillen van het weer die er altijd al waren. We weten tegenwoordig gewoon veel meer en beleven het daardoor anders.
We schrijven zomaar een greep uit het (weer)nieuws van de afgelopen tijd. Is er hier sprake van een patroon? Hebben de beschreven extremen allemaal met elkaar te maken? Maken ze deel uit van het allesomvattende proces van klimaatverandering? Of weten we het gewoon niet? We lopen de verschillende extremen eens langs en zullen zien dat er hier en daar samenhang te ontdekken is, dat we soms van grillen van het weer kunnen spreken en dat bij elk van de extremen op zich klimaatverandering er mogelijkerwijs de oorzaak van is dat de extreem, die anders ook wel was opgetreden, misschien nog wel wat extremer uitpakt.
Rook in Moskou. Rusland zucht al meer dan een maand onder een hittegolf. Bosbranden zijn er het gevolg van. Lange tijd voerde een zuidoostenwind de rook tot over de Russische hoofdstad. Inmiddels lijkt de situatie er te verbeteren.
Laten we dichtbij huis beginnen, met de regen in de centrale delen van Europa en met de hitte in Rusland. Al eerder hebben we in verhalen op deze site aangestipt dat de overgangszone tussen de hitte in Rusland en het minder warme weer, dat we sinds 21 juli in ons deel van Europa in grote lijnen hebben, feitelijk de luchtmassascheiding is die ons land in de periode tussen 10 en 14 juli passeerde en drie maal (regionaal) noodweer bracht. Dat was het moment waarop de warmte Nederland verliet. In de weken hierna is deze zone nog wat verder naar het oosten opgeschoven en boven Centraal- en Oost-Europa terechtgekomen. Daar stokte de opmars, omdat het systeem werd tegengehouden door het hogedrukgebied in Rusland, dat daar de warmte vasthoudt.
Twee dingen waren hiervan het gevolg. In de gebieden onder de overgangszone bleef het maar regenen met uiteindelijk op steeds meer plaatsen overstromingen als logisch resultaat. Daarbij kwam de hete lucht in Rusland niet van z’n plaats, werd nooit verdrongen en kon onder invloed van het hogedrukgebied in die regio verder verwarmen. Daarbij speelde overigens niet alleen de steeds maar schijnende zon een rol, maar ook het feit dat de bodem steeds verder uitdroogde. Op het moment dat er in de bodem geen vocht meer aanwezig is, gaat ook geen zonnestraling meer verloren aan het laten verdampen van water uit de bodem. Alle straling komt dan ten goede aan het laten oplopen van de temperatuur. Het wordt dus als vanzelf warmer…
Portugal
Eenzelfde proces lijkt bij de warmte en het uiteindelijk ontstaan van de bosbranden in Portugal een rol te hebben gespeeld. Na de nat verlopen winter en het deels ook nog natte voorjaar, zat de stemming in Spanje een Portugal er bij het aanbreken van de zomer eigenlijk goed in. Omdat er zoveel regen was gevallen, begonnen de bossen nat aan de zomer. En de hoop was dat het dit jaar met de bosbranden dan ook mee zou vallen. In Spanje is dat tot nu toe ook het geval, maar Portugal ligt dit jaar dichtbij het Azorenhogedrukgebied dat deze zomer erg sterk is. En beleeft daardoor een droge en ook bijzonder warme zomer. Als je de vegetatie in Portugal, zeker in het noorden, met die in Spanje vergelijkt, dan is het een vegetatie die aardig wat regenwater nodig heeft. Is het alleen maar droog, zoals dit jaar, dan treedt snel verdroging op en zijn de bossen toch relatief snel rijp voor branden. En dat is wat ook lijkt te zijn gebeurd. Op steeds meer plaatsen branden de Portugese bossen. De brandweer kan het er nauwelijks bijhouden.
Ook op andere plaatsen in het noorden van Portugal komen bosbranden voor, zoals hier in de buurt van Valenca.
Azië
Dan hebben we het extreme weer in Azië. De veroorzaker van de problemen in Pakistan, het noorden van India (extreme regenval met overstromingen) en Bangladesh (droogte) is de zuidwestmoesson in die regio. Gedurende de zomermaanden wordt het in de binnenlanden van het zuidelijke deel van Azië erg heet. Als gevolg daarvan daalt de luchtdruk boven het vasteland en wordt de noordoostelijke wind, die gedurende de wintermaanden het weer in deze gebieden bestiert, geleidelijk aan vervangen door een zuidwestelijke wind. Een zuidwestelijke wind die veel vocht meevoert vanaf de Indische Oceaan (waar het water erg warm is) de binnenlanden in, waar vanaf het moment dat de zuidwestelijke wind er waait forse regen- en onweersbuien gaan vallen. Nu is het oprukken van die moesson een ingewikkeld proces. In grote lijnen verloopt dit volgens een vast patroon, maar uitzonderingen hierop bevestigen de regel.
Overstromingen hebben enorme gebieden in Pakistan al een tijdlang in de greep. Al zo'n 14 miljoen mensen hebben met de overlast ervan te maken.
Zo wil de moesson in Bangladesh op dit moment nog maar niet op gang komen, terwijl het al lang zo ver had moeten zijn. Een grote droogte in het gebied, dat normaal in deze tijd van het jaar zo nat is, is hier het gevolg van. Deze week zijn al allerlei bijzondere rituelen in Bangladesh gehouden in de hoop dat ‘andere krachten’ er alsnog in zullen weten te slagen de moesson op gang te brengen. Pakistan en het noorden van India zijn de gebieden waar de moesson wel goed op gang is. Daar regent het veel meer dan normaal in deze tijd van jaar. En hebben overstromingen grote stukken land intussen onder water gezet. Vooral in Pakistan speelt zich een enorme ramp af. Bijna 14 miljoen mensen hebben er al met de overstromingen te kampen.
El Niño?
Veroorzaker van de extreme regenval in Pakistan en in het noorden van India lijkt het zeewater van de Indische Oceaan te zijn, dat veel warmer is dan normaal in deze tijd van het jaar. Gemiddeld scheelt het ongeveer twee graden. Door het warmere water treedt er meer verdamping op, kunnen de zuidwestelijke moessonwinden op hun weg naar Pakistan en India meer waterdamp meevoeren en brengen de buien, vanaf het moment dat ze in de getroffen gebieden ontstaan en hun regenwater achterlaten, duidelijk grotere hoeveelheden neerslag mee. De vraag is natuurlijk waar dit warmere dan normale zeewater vandaan komt? Mogelijk is er een verband met de El Niño, de warme zeestroom die zich het afgelopen jaar in het zeegebied tussen Peru en Indonesië heeft voorgedaan. Hoewel sinds enkele maanden voorbij, kunnen de wereldwijde effecten ervan nog enige maanden na-ijlen. Een van de bekende gevolgen van een El Niño is dat in India meer regen valt dan normaal, door inderdaad een warmere Indische Oceaan.
Kou in het zuiden
En dan is er nog het periodiek erg koude weer in het zuiden van Zuid-Amerika. Dat lijkt samen te hangen met de koude winter, die een groot deel van het Zuidpoolgebied beleeft. Bij een koude winter hoort op het noordelijk halfrond soms een erg zuidelijk gelegen straalstroom (zoals de afgelopen winter). Koude lucht uit het noorden kan in dergelijke gevallen ver naar het zuiden oprukken en op bijzondere plaatsen de winter laten invallen. Iets dergelijks lijkt nu op het zuidelijk halfrond aan de hand. De straalstroom daar bereikte de afgelopen weken af en toe dermate noordelijke posities dat koude lucht niet alleen in het zuiden van Zuid-Amerika, maar ook in Afrika ver naar het noorden kon oprukken. Denk aan de kou-inval die zich afspeelde op het moment dat in Zuid-Afrika het wereldkampioenschap voetbal werd gespeeld.
Ten slotte werpen we nog even een blik op de rol die klimaatverandering bij elk van de hiervoor beschreven extremen mogelijkerwijs heeft gespeeld. Hoewel je het nooit helemaal precies weet, lijkt het aannemelijk dat elk van de hiervoor beschreven extremen (waarvan sommige overduidelijk met elkaar samenhangen) ook in een vroeger klimaat onder vergelijkbare omstandigheden wel zouden zijn opgetreden. Maar dat de hogere temperaturen op aarde er, in het geval van de droogte en de branden in Europa, maar ook bij de overstromingen in het zuiden van Azië, voor hebben gezorgd dat de extremen ‘extremer’ uitpakten dan ze anders zouden hebben gedaan. In het geval van de kou op het zuidelijk halfrond was het vroeger, mochten dergelijke grillen toen zijn voorgekomen, misschien nog wel kouder geweest dan nu al het geval was…
Bronnen: Meteo Consult, diverse internetsites.
