Leuk voor vannacht

Benodigd: een grotendeels heldere hemel, stofdeeltjes op tientallen kilometers hoogte en een niet te actieve zon. Plus een zon die tijdens de nachtelijke uren maar nauwelijks onder de horizon verdwijnt. Aan deze voorwaarden wordt momenteel voldaan. Wie niet al teveel slaap heeft, kan vannacht dan ook besluiten om de noordelijke lucht af te speuren en de lichtende nachtwolken te aanschouwen. De eerste zijn de afgelopen paar nachten al gezien boven Denemarken.

Vorig jaar werden deze specifieke wolken ook in Nederland geregeld gezien. Ze lijken op windveren, sluierwolken, maar hebben een geheel andere oorsprong. Daar waar windveren bestaan uit ijskristallen, beginnen de lichtende nachtwolken als stofdeeltjes. Ze zijn dan ook geen wolken pur sang. De hoogte waarop ze ontstaan is ook van een andere orde. De gangbare bewolking vormt zich in de troposfeer, oftewel het deel van de atmosfeer waarin vocht aanwezig is (in de vorm van waterdamp, minuscule waterdruppels of ijskristallen). De hoogte van de ons bekende bewolking varieert van op de grond tot zo’n 15 kilometer hoogte. Lichtende nachtwolken ontstaan echter een stuk hoger, in de mesosfeer, op een hoogte tussen 50 en 90 kilometer. Daar is nauwelijks nog vocht aanwezig en de basis van deze ‘wolken’ bestaat danook uit stofdeeltjes. Dat is ruimtestof, afkomstig van meteorieten.


_{Kijkt u tegen middernacht eens naar de noordelijke hemel. Misschien zijn de lichtende nachtwolken er. Het verwachten van dit type 'wolken' is nagenoeg onmogelijk. Het blijft dus altijd een gok. Foto: Mark Wolvenne.}

Weerkaatsing van ijsdeeltjes
Het exacte ontstaan van de lichtende nachtwolken is voor wetenschappers nog onduidelijk. Het algemeen heersende idee is dat er onder bepaalde omstandigheden op de uiterst kleine stofdeeltjes ijsafzetting plaats vindt. Er is blijkbaar nog net genoeg vocht aanwezig om –bij temperaturen tussen -90 en -140 graden een heel klein beetje rijp op het ruimtestof te laten afzetten. En het zijn díe ijsdeeltjes die het licht van de zon weerkaatsen en tegen het donker licht witblauwig afsteken tijdens de nacht.

Zon langs noordelijke horizon
Lichte nachtwolken zijn alleen in onze contreien te zien in het late voorjaar en vroege zomer. Zeg maar de maanden mei, juni en juli. De zon gaat in deze tijd namelijk maar nauwelijks onder en scheert slechts een beperkt aantal graden onder de noordelijke horizon noordoostwaarts om vervolgens alweer ruim voor 06.00 uur op te komen. Als de zon slechts 5 tot 13 graden onder de noordelijke horizon is verdwenen, beschijnt zij nog wel de hogere lagen in de atmosfeer. Tijdens heldere nachten kun je de zon ook bijna volgen langs de horizon, daar wordt het namelijk niet echt donker. Ga je verder noordwaarts op onze breedtegraad dan gaat de zon helemaal niet meer onder; de middernachtzon.


_{Hier een schematische weergave. De zon scheert momenteel tijdens de nachtelijke uren maar zo'n 10 graden onder de noordelijke horizon en beschijnt daarmee niet meer de bewolking in de troposfeer, maar beschijnt nog wel de stofdeeltjes in de veel hogere lagen van de atmosfeer. Door de weerkaatsing van het zonlicht tegen de ijskristallen wordt er een specifieke lichtblauwe gloed uitgestraald.}

Zonneactiviteit
Vorig jaar waren er veel noctilucent clouds (Engelse term voor lichtende nachtwolken) te zien op onze breedtegraad. Dat had onder andere te maken met de toen zeer inactieve zon. Essentieel daarin is dat er bij gebrek aan zonnevlekken relatief weinig UV straling van de zon het heelal ingezonden wordt. Als gevolg daarvan is er meer kosmische straling aanwezig en die kosmische straling blijkt ruimtestof de atmosfeer in te duwen. En dat zie je dan weer als lichtende nachtwolken. Bovendien lijkt een inactieve zon de hogere lagen in de atmosfeer verder te kunnen laten afkoelen en daarmee de vorming van ijskristallen te bevorderen.


_{Als de zon slechts een paar graden onder de horizon staat, beschijnt zij wel de hoge sluierwolken in de troposfeer (op 8 tot 12 kilometer hoogte). Zoals op deze foto te zien is die afgelopen donderdagochtend is genomen vlak voor zonsopkomst. Een paar vliegtuigstrepen worden geeloranje verlicht. Foto: Karin Broekhuijsen.}

Ook momenteel is de zon nog behoorlijk inactief, zij het wat minder inactief dan vorig jaar. Je mag aldus verwachten dat er ook deze zomer veel lichtende nachtwolken te zien zullen zijn. Dan hebben we wel een heldere hemelkoepel nodig, bovenal in noordwaarts richting. Momenteel is dat het geval, al schuift er wel her en der wat hoge sluierbewolking over en sluipt er komende nacht ook wat middelbare bewolking het westen van het land binnen. Overigens is het uiterst lastig zo niet onmogelijk om verwachtingen te maken over het al dan niet optreden van lichtende nachtwolken. Het is wat dat betreft een kwestie van geluk of pech hebben.

_{Bronnen: Meteo Consult, www.spaceweather.com}

Hier een radartje waarop je kan zien of het er is.... Hij update zijn eigen iedere keer

Zal mij benieuwen of er wat te zien valt

Citaat van lichtpuntje, zaterdag 5 juni 2010, 17:35 uur Jan heb je toevallig een rechtstreekse link naar die radar ik krijg hem op die pagina niet gevonden..

Dit fenomeen heb ik vorig jaar ook al op de foto gezet en het is een mooi schouwspel

http://www.iap-kborn.de/OSWIN-Meso-Aktuell...0.html?&L=1