Krachtige straalstroom uit zwart gat blijkt heldere röntgenbron
Ruimte en Astronomie
Krachtige straalstroom uit zwart gat blijkt heldere röntgenbron
Krachtige straalstroom uit zwart gat blijkt heldere röntgenbron
UvA-astronomen hebben ontdekt dat de röntgenstraling die het zwarte gat in de dubbelster XTE J1550-564 uitzendt, soms wordt gedomineerd door de jet (de snelle straalvormige gasstroom die uit het zwarte gat komt ) en niet door de accretieschijf. Dit resultaat komt niet overeen met de heersende idee dat de röntgenstraling uit de schijf van materie komt waarmee het zwarte gat in dit dubbelstersysteem zich voedt. De Amsterdamse post-doc Dave Russell is eerste auteur van een artikel over dit opmerkelijke resultaat, dat binnenkort wordt gepubliceerd in The Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Bijzonder aan het onderzoek van Dave Russell, Sera Markoff (UvA) en collega’s is dat zij hun conclusie trekken op basis van observaties, en niet van modellen. Ze bestudeerden XTE J1550-564 op röntgen, optische en infraroodgolflengten en slaagden erin de emissie van de jet te scheiden van die van de accretieschijf.
XTE J1550-564 is een dubbelstersysteem, waarvan het zwarte gat van tien zonsmassa’s één component is. De andere is een gewone ster, waarvandaan voortdurend gas stroomt naar het zwarte gat toe. De twee draaien in een zeer nauwe baan om elkaar heen. Het materiaal dat de ster aan het zwarte gat verliest, verzamelt zich in een zeer snel roterende accretieschijf. XTE J1550-564 staat op een afstand van 17.000 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Winkelhaak.
Russell en collega’s bekeken hoe de bron varieerde in de tijd, op verschillende golflengten, en concluderen dat de ‘harde’ röntgenstraling (aan het begin van de uitbarsting) wordt gedomineerd door de jet, variërend van 10 tot 100%, en niet door de accretieschijf. Sinds de ontdekking van dit soort röntgendubbelsterren, is er onder astronomen veel discussie geweest over de oorsprong van de straling. De totale energie van de jet is groter dan eerder werd verondersteld. Nu Russell het spectrum van de jet heeft weten te isoleren, is de vervolgstap het verder bestuderen van het accretieproces. “We gaan onderzoeken hoe het precies werkt en wat de samenstelling is van de jetâ€, zegt Russell. “Nu we weten dat de energie in de jet hoog is, kunnen we de jets van dit soort stellaire zwarte gaten gaan vergelijken met die van de superzware zwarte gaten in de kernen van melkwegstelsels om te testen of alle zwarte gaten op dezelfde manier materie accreteren.â€
Bron Astronomie.nl | Gewijzigd: 12 juni 2017, 16:14 uur, door Joyce.s
UvA-astronomen hebben ontdekt dat de röntgenstraling die het zwarte gat in de dubbelster XTE J1550-564 uitzendt, soms wordt gedomineerd door de jet (de snelle straalvormige gasstroom die uit het zwarte gat komt ) en niet door de accretieschijf. Dit resultaat komt niet overeen met de heersende idee dat de röntgenstraling uit de schijf van materie komt waarmee het zwarte gat in dit dubbelstersysteem zich voedt. De Amsterdamse post-doc Dave Russell is eerste auteur van een artikel over dit opmerkelijke resultaat, dat binnenkort wordt gepubliceerd in The Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Bijzonder aan het onderzoek van Dave Russell, Sera Markoff (UvA) en collega’s is dat zij hun conclusie trekken op basis van observaties, en niet van modellen. Ze bestudeerden XTE J1550-564 op röntgen, optische en infraroodgolflengten en slaagden erin de emissie van de jet te scheiden van die van de accretieschijf.
XTE J1550-564 is een dubbelstersysteem, waarvan het zwarte gat van tien zonsmassa’s één component is. De andere is een gewone ster, waarvandaan voortdurend gas stroomt naar het zwarte gat toe. De twee draaien in een zeer nauwe baan om elkaar heen. Het materiaal dat de ster aan het zwarte gat verliest, verzamelt zich in een zeer snel roterende accretieschijf. XTE J1550-564 staat op een afstand van 17.000 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Winkelhaak.
Russell en collega’s bekeken hoe de bron varieerde in de tijd, op verschillende golflengten, en concluderen dat de ‘harde’ röntgenstraling (aan het begin van de uitbarsting) wordt gedomineerd door de jet, variërend van 10 tot 100%, en niet door de accretieschijf. Sinds de ontdekking van dit soort röntgendubbelsterren, is er onder astronomen veel discussie geweest over de oorsprong van de straling. De totale energie van de jet is groter dan eerder werd verondersteld. Nu Russell het spectrum van de jet heeft weten te isoleren, is de vervolgstap het verder bestuderen van het accretieproces. “We gaan onderzoeken hoe het precies werkt en wat de samenstelling is van de jetâ€, zegt Russell. “Nu we weten dat de energie in de jet hoog is, kunnen we de jets van dit soort stellaire zwarte gaten gaan vergelijken met die van de superzware zwarte gaten in de kernen van melkwegstelsels om te testen of alle zwarte gaten op dezelfde manier materie accreteren.â€
Bron Astronomie.nl | Gewijzigd: 12 juni 2017, 16:14 uur, door Joyce.s
