Warmterecords?! 't Is fris!
_{23.11.06 14:52}

Afgelopen zondag en de eerste helft van deze week was het een stuk frisser dan we de afgelopen tijd gewend waren. Met temperaturen die overdag de 10-gradengrens vaak niet haalden en enkele koelere nachten was het wel even wennen, zeker op de dagen dat er enige wind stond.


_{Afb.1 Echt lekker najaarsterrasweer zal het komende zaterdag ondanks de hoge temperaturen niet worden. Er zal namelijk een stevige bries staan en daarbij krijgen we de zon ook nog eens weinig te zien.
Foto: Willy Bonnink}

Voor komende zaterdag worden echter opnieuw extreem hoge temperaturen verwacht in ons land, met wat goede wil is het dan zelfs warm te noemen voor deze tijd van het jaar. Vorige week donderdag 16 november hadden we ook al zo’n dag met uitzonderlijk hoge waarden op de thermometer. Het warmterecord voor midden november werd gebroken en het kwik stond op waarden die beter pasten bij een wat koele zomerdag dan bij de periode rond de komst van Sinterklaas naar ons land. Sommige mensen vonden het echter niet écht zacht en spraken over ‘toch wel een fris windje’, het viel een beetje tegen…. Hoe is dat mogelijk? Waarom voelt het dan toch zo fris aan?

Dit heeft alles te maken met de luchtvochtigheid, maar ook de windsterkte. Naarmate de relatieve luchtvochtigheid (de hoeveelheid vocht in de lucht ten opzichte van de maximale hoeveelheid vocht die in de lucht opgenomen kan zijn) lager is, kan bij het strijken van de lucht meer vocht van het huidoppervlak worden opgenomen en tevens meer vocht tegelijk. Er kan dus meer water van onze huid verdampen dan bij een hogere relatieve luchtvochtigheid. Dat verdampen kost energie en die energie wordt in de vorm van warmte aan het menselijke lichaam onttrokken. Kortom: hoe droger de lucht en hoe harder de wind, hoe lager de gevoelstemperatuur.

Kleine teleurstellingen over de gevoelswaarde van de temperatuur van de lucht zoals vorige week donderdag door velen werden ervaren, zijn in het algemeen niet problematisch voor mensen. Wanneer het echter een stuk kouder wordt en de temperaturen richting het vriespunt gaan of daaronder duiken, kunnen dergelijke verschillen tussen de waarden op de thermometer en de gevoelswaarden een belangrijke rol gaan spelen. Onderkoeling en bevriezing van lichaamsdelen liggen dan op de loer, zeker als er ook veel wind staat. Om deze reden zijn er ‘windchill-indici’, waaraan je kunt aflezen bij welke temperatuur en windsnelheid een bepaalde gevoelstemperatuur hoort.

In Nederland worden dergelijke indici niet al te vaak gebruikt, simpelweg omdat het in ons land niet al te vaak erg koud is met temperaturen rond of onder nul met daarbij veel wind. Zeker de afgelopen jaren hebben we met een dergelijk weertype erg weinig te maken gehad. In landen als Canada en de Verenigde Staten wordt de windchill-index in de winter echter veelvuldig gebruikt. In afbeelding 2 is de windchill-index van Steadman weergegeven.

[img width=480 height=172]http://www.weer.nl/typo3temp/pics/3d7e5c5cd9.jpg[/img]
_{Afb. 2 De windchill-index van Steadman met de gevoelstemperatuur bij verschillende luchttemperaturen en windsnelheden. In het gebied tussen beide traplijnen is er gevaar voor bevriezing van de blote huid. Rechts van dit gebied is er ook bij goede winterkleding gevaar door de kou bevangen te worden.
Bron: KNMI}

Hoewel in Nederland niet vaak van de windchill-index gebruik wordt gemaakt, worden in weerberichten vaak wel aanduidingen gegeven van de gevoelstemperatuur. Hierbij zijn er niet alleen termen voor weerssituaties die relatief koud aanvoelen, maar ook voor weersituaties die warm aanvoelen. Termen als ‘schraal’ en ‘waterkoud’ worden in de winter vaak gebruikt, en bij temperaturen onder nul ook ‘snijdend koud’, of als het nog kouder is ‘bitterkoud’. In de zomer zijn afhankelijk van de weersomstandigheden ‘drukkend (of broeierig) warm’ en ‘zwoel’ veel gebruikte termen. Dit zijn in feite allemaal aanduidingen voor de waarde van de gevoelstemperatuur, en voor veel aanduidingen bestaan exacte omschrijvingen wanneer deze gebruikt mogen worden. Overigens bestaat er niet alleen voor lage gevoelstemperaturen, maar ook voor hoge gevoelstemperaturen een index: de warmte-index. Deze wordt in Nederland niet veel gebruikt, maar is in de Verenigde Staten in de zomermaanden, wanneer het daar vaak erg heet is, een dagelijks gebruikte meetschaal om de gevoelswaarde van de temperatuur aan te duiden.

De komende dagen worden wederom extreem zacht, maar zeker zaterdag en in mindere mate  zondag en maandag staat er ook een stevige bries. Hierdoor zal het weliswaar zeker te merken zijn dat het nòg zachter is dan bijvoorbeeld donderdag en vrijdag, maar waarschijnlijk voelt het niet zo warm aan als het misschien op het eerste gezicht lijkt. Bovendien zijn we de laatste tijd al gewend geraakt aan de bijna onafgebroken reeksen van (veel) te zachte dagen voor de tijd van het jaar. Om deze reden vallen de extreme hoogte van de temperaturen waarschijnlijk ook al minder op wanneer je buiten loopt, fietst, of in een heel gekke bui nog maar eens de barbecue uit de schuur tevoorschijn tovert… Handschoenen tegen de kou kunnen de komende week evenwel in de kast worden gelaten.



_{Afb. 3: Zulke mooie plaatjes als deze krijgen we de komende week met al het zachte weer in ieder geval niet te zien.}

©KNMI