Oktober wordt ook wel de aarzelmaand genoemd, alsof de maand aarzelt tussen twee seizoenen. Vaak kent de maand inderdaad twee gezichten en vooral in de tweede helft van de maand kan het al flink vriezen.
Niet zelden komt het dan al in een aantal nachten op rij tot vorst en soms valt er al sneeuw. De vroegste sneeuw had De Bilt op 13 oktober 1975: vrijwel heel het land werd 's ochtends verrast door enkele centimeters sneeuw en midden op de dag wezen de thermometers 2 Ã 3 graden aan. Ook op 18 oktober 1973 en 24 oktober 2003 viel er sneeuw.
Sneeuw is in deze maand echter zeldzaam. In De Bilt was sinds 1901 op negen dagen in oktober sprake van uitgebreide sneeuwval. Gemiddeld telt de maand wel 1 Ã 3 vorstdagen. Behalve aan zee waar het relatief warme zeewater de vorst tegengaat. Soms vriest het in oktober landinwaarts op 10 dagen.
In 1912 sloeg de winter al in de eerste helft van de maand toe. Tussen 4 en 13 oktober 1912 kwam het in De Bilt al op 8 dagen tot lichte vorst. Winterswijk noteerde op 7 oktober 1912 met -5,7 graden al matige vorst. De meest opmerkelijke oktoberkou beleefde ons land in de jaren 1919, 1920 en 1922. Oktober 1905 en 1922 zijn met in De Bilt 6,5 graden veruit de koudste zaaimaanden, zoals de maand ook wel wordt genoemd. Normaal (gemiddeld over 1971-2000) is een gemiddelde van 10,3 graden. Tussen 22 en 29 oktober 1922 daalde de temperatuur iedere nacht onder nul en De Bilt had al twee nachten met matige vorst.
Oktober 1920 heeft een nog langere reeks vorstdagen op naam staan. Op 19 oktober begon het te vriezen en tot en met 11 november kwam het kwik vrijwel iedere nacht onder nul. De koudste oktobernacht beleefde ons land echter in 1931 toen het kwik op 28 oktober in Winterswijk tot -8,5 graden zakte. Ook De Bilt had toen met -7,8 graad zijn oktoberrecord. Op 24 oktober 2003 noteerde Twenthe een minimum van –8,4 graden.
Veel vorst in oktober is volgens een aantal volkswijsheden een voorbode van een milde winter. Het is inderdaad een aantal keren voorgekomen dat een winter die al vroeg van zich laat spreken in de kiem wordt gesmoord, maar er zijn ook uitzonderingen.
©KNMI