Achter de horizon

Regenbogen vormen misschien wel één van de meest tot de verbeelding sprekende weersverschijnselen die er zijn, met hun sprookjesachtige schakering van verschillende kleuren licht. Vandaag alles over de reden waarom de ene regenboog een stuk hoger en steiler is dan de andere. Daarbij wordt ook de vraag beantwoord waarom de linksboven getoonde foto nooit midden op een zomerdag kan zijn gemaakt.

Breking van het licht: een palet van kleuren
Regenbogen ontstaan wanneer het zonlicht wordt gebroken door regendruppels. De verschillende kleuren waaruit licht bestaat kennen daarbij elk een net iets andere brekingshoek. Hierdoor bereiken de diverse kleuren licht waaruit een regenboog bestaat, uit een net iets andere hoek je oog. Het resultaat: een waar kleurenpalet in de vorm van een boog.


_{Deel van een regenboog, zondagavond gefotografeerd in Hemmen, Gelderland, door Mieke van den Brandhof.}

Regenboog onderdeel van hele cirkel
Bij het waarnemen van een regenboog staat de zon in de rug van de waarnemer. De waarnemer staat met zijn of haar gezicht naar de bui en de regenboog gekeerd.

Belangrijk om te weten is dat een regenboog in feite een deel is van een gesloten (virtuele) cirkel. De horizon belemmert de waarnemer als het ware de rest van de cirkel te zien. Vanuit een vliegtuig speelt dit ‘probleem’ overigens niet. In sommige gevallen is het vanuit de lucht mogelijk de hele cirkel te zien, en zou je kunnen spreken van een ‘regencirkel’ in plaats van een regenboog.


_{Zondagavond in Mook, Limburg. Hans Wildeboer.}

Middelpunt cirkel recht tegenover zon
Voor beantwoording van de vraag waarom de getoonde foto (boven in de kolom links) nooit midden op een zomerdag in Nederland kan zijn gemaakt, zijn verder nog twee dingen belangrijk te weten. Namelijk ten eerste dat het midden van de virtuele ‘regencirkel’ precies recht tegenover de zon te vinden is.

Rode band regenboog op 42 graden van middelpunt cirkel
Ten tweede is het nodig om te weten dat de buitenste (rode) rand van de cirkel op 42 graden afstand te vinden is van dit midden van de cirkel.

Antwoord op de vraag
Staat de zon 42 graden hoog aan de hemel, dan betekent dit dat het middelpunt van de ‘regencirkel’ – daar precies recht tegenover - 42 graden onder de horizon ligt. In die situatie bevindt de buitenste ring van de regenboog zich precies ter hoogte van de horizon. Je zou nog net het roodgekleurde randje kunnen zien van de regenboog. Staat de zon nog nét iets hoger dan verdwijnt ook het topje van de regenboog achter de horizon en zie je helemaal geen regenboog meer.


_{Een hoge en steile boog. De zon stond lager dan in de onderstaande foto.}

Aangezien de zon tijdens hoogzomer in Nederland op zijn hoogste punt in de middag nog een stuk hoger staat (rond 21 juni komt de zon tot op 61,4 graden hoogte), is een regenboog zoals de meeste mensen die kennen midden op een hoogzomerdag in Nederland nooit zichtbaar. En dan kan je er natuurlijk ook geen foto van maken.

Wat voor de bovenste foto geldt, geldt dus voor alle foto's van regenbogen in Nederland: deze kunnen nooit midden op een hoogzomerdag zijn gemaakt. Regenbogen zijn dan eenvoudig weg niet waar te nemen.

In zeer bergachtige streken is dit overigens een ander verhaal. Sta je op een zeer steile bergtop dan kan je naar beneden kijken. Daardoor zou je in dezelfde situatie daar nog wel een regenboog kunnen waarnemen, terwijl deze zich in het vlakke Nederland zich virtueel achter de horizon, ‘onder de grond’, zou bevinden.

Hoe lager de zon, hoe steiler en hoger de regenboog
Op momenten dat de zon lager staat dan op 42 graden, geldt overigens dus ook dat hoe lager de zon daarbij staat hoe groter het deel van de 'regencirkel' is dat als regenboog zichtbaar wordt boven de horizon. En tevens hoe steiler de regenboog uit het land op lijkt te rijzen.


_{Deze boog is een stuk lager, en minder steil. Er is ook een bijboog te zien, net als de hoofdboog onderdeel van een (virtueel) veel grotere cirkel achter die 'achter de horizon schuil gaat'.}

Bijregenbogen
Overigens zijn er soms ook zogenaamde ‘bijregenbogen’ zichtbaar, boven de hoofdregenboog. Als de zon niet té hoog staat, zijn deze soms nog wel waar te nemen terwijl de reguliere regenboog 'achter de horizon verstopt’ zit. Vaak valt een bijboog echter helemaal niet op, omdat de reguliere (hoofd)regenboog, die een stuk feller is, dan niet de aandacht trekt, waardoor de bijregenboog ook niet opgemerkt wordt.

_{©Meteo Consult} | Gewijzigd: 21 juli 2009, 00:02 uur, door talkyr86

mooie uitleg Jan.
maar hoe verklaar je nu dat een bijboog de kleuren in omgekeerde volgorde laat zien
hoofdboog:
rood
oranje
geel
groen
blauw
indigo
violet

bijboog:
violet
indigo
blauw
groen
geel
oranje
rood

zie laatste afbeelding van je topic