Het klokje van het weer

Het zomerweer in Nederland bevalt de meeste mensen pas als het droog en zonnig is. Wat dat betreft, waren gisteren en vandaag prima dagen. Zodra echter buien zich met het weer gaan bemoeien, maakt het niet uit of het warm is of niet. Dan geven we ons snel weer over aan Neerlands favoriete sport: klagen, en in dit geval over het slechte weer.

Je kunt er de laatste jaren bijna de klok op gelijk zetten. Na een veelbelovend voorjaar zit er ergens in de hoogzomer een moment waarop het weer alle eerder geuite, goede voornemens in één klap achter zich laat en in de spreekwoordelijke wisselvalligheid vervalt die voor het Nederlandse weer zo kenmerkend is. Zonder zich daarbij te vragen of ons dat wel goed uitkomt. Want zou dat wel gebeuren, dan zeiden we natuurlijk allemaal ‘nee’!


_{De dag startte mooi in de buurt van Wernhout. Foto: Corina Magielse.}

Meteorologen hangen alweer een paar weken lang ‘cirkelredeneringen’ op. Er zit een soort van regelmaat in het weersverloop van nu. Het ene moment regent het of vallen buien en is het koel, het andere moment breekt de zon door en begint de opbouw naar opnieuw een paar warme dagen. Is het dan eenmaal zomers, dan duurt het nooit lang of regen- en onweersbuien staan alweer te trappelen om aan die eindelijk vergaarde warmte een einde te maken. We raken dan terug bij af; het wordt opnieuw wisselvallig en koel. En we kunnen weer gaan bouwen.

Straalstroom bepaalt het ritme
Zo zitten we al een tijdje dan bovenin de cirkel, om er even later weer onderin terecht te komen. Het mechanisme op de achtergrond, dat het tempo aangeeft waarin we dit cirkeltje steeds doorlopen, heet de straalstroom; u weet wel, die bekende smalle band met hoge windsnelheden, hoog in de atmosfeer die uiteindelijk bepaalt hoe de weersystemen bewegen.


_{De verwachte positie van de straalstroom boven het westen van Europa voor aanstaande donderdag, volgens de kaarten van gisteren. De warme lucht is nog relatief dichtbij.}

Door het jaar heen doorloopt de straalstroom fases waarin hij sterk is en minder sterk. De kracht ervan hangt onder meer samen met het temperatuurverschil tussen het noordpoolgebied en de gebieden rond de evenaar, niet alleen op normale waarnemingshoogte, maar vooral ook hogerop in de atmosfeer. Grote temperatuurverschillen treden natuurlijk vooral in de winter op. In de poolgebieden is het dan koud en vriest het tientallen graden. Aan de andere kant van de lijn, in de (sub)tropen blijft het respectievelijk relatief of gewoon warm. De temperatuurverschillen tussen het poolgebied en de (sub)tropische gebieden lopen daarmee sterk op en monden uit in een straalstroom die flink sterker is en daarmee dus dominanter kan zijn.


_{De verwachte positie van de straalstroom boven het westen van Europa, volgens de kaarten van vandaag. De warme lucht is een stuk verder weg.}

In het voorjaar, als in het poolgebied de zon opkomt en de temperatuur snel stijgt, lopen de temperatuurverschillen terug. Vooral in de subtropen wordt het natuurlijk ook warmer, maar daar gaat het minder snel. De straalstroom wordt minder sterk en komt op een noordelijker positie te liggen. Dit is de fase waarin we in het voorjaar vaak perioden met stabiel weer meemaken. Lagedrukgebieden, gekoppeld aan de straalstroom, spelen een minder dominante rol terwijl hogedrukgebieden prominenter op de weerkaart verschijnen.


_{Stan Bouman uit Silvolde was er vroeg bij om deze mooie foto te maken.}

Het verhaal van de zomer
Het verhaal is nog niet klaar. In het poolgebied stokt de temperatuuroploop op een gegeven moment, omdat de zon er niet meer hoger komt. Tegelijkertijd warmen de subtropen nog wel verder op (onder meer als gevolg van het uitdrogen van de bodem daar) en bereikt die warmte ook steeds beter de hogere delen van de atmosfeer. De temperatuurverschillen tussen de beide kanten van de straalstroom kunnen dan weer groter worden. En dan krijg je, middenin de zomer, zomaar ineens de straalstroom terug met zijn bijbehorende invloed op het weer bij ons.

De afgelopen weken is dit weer gebeurd. Eerst was de straalstroom bij wijze van spreken in geen velden of wegen te bekennen. Inmiddels is hij terug en ligt vaak zelfs boven Nederland. Daarbij is de windrichting (zuidwestelijk) zo dat warme lucht, die het Europese continent wordt opgeblazen, dichtbij is en af en toe ook over ons land heen kan golven, zoals vandaag. Maar als zich boven Frankrijk dan een onweersstoring vormt die naar Nederland trekt, komt aan de achterzijde hiervan de minder warme lucht weer terug. Zo wisselen die twee elkaar volgens een zekere regelmaat af, waarmee het cirkeltje van de laatste tijd is verklaard.


_{Gisteren was het mooi weer in de buurt van Wijk bij Duurstede. In het water, in de buurt van de Rijn, werd zelfs gezwommen. Ook vandaag zag het er nog goed uit. Foto: Nico Middag.}

Hoe gaat het verder?
Voorlopig lijkt het zo nog even door te gaan. Komende nacht passeert een onweersstoring met flink wat regen, morgen trekt die regen in de loop van de ochtend en aan het begin van de middag naar het noordoosten weg. En dan is het de beurt aan de koelere lucht. Tot en met maandag of dinsdag lijken we erin te blijven, er zijn aanwijzingen dat woensdag en donderdag de warme lucht weer een poging mag gaan wagen. De buienkans is daarbij groot, maar lijkt dinsdag tijdelijk even wat af te nemen. Later volgende week wordt de straalstroom mogelijk nog sterker en dan zo sterk dat de warme lucht zelfs een tijdje uit onze buurt zou kunnen blijven. Een groot deel van de julimaand is dan al achter de rug. Mogelijkerwijs opnieuw dus zonder een echt stabiele zomerperiode. En dat is precies waar het ook in voorgaande zomers aan ontbrak.

Het zit er al met al dus dik in dat veel Nederlanders straks, ook al lijken we de zoveelste toch relatief warme zomer op rij te beleven, over het weer zullen gaan klagen. Omdat het te vaak regent en de zon niet lang genoeg schijnt.

_{Bron: Meteo Consult.}