Mogelijk zware onweersbuien
Mogelijk zware onweersbuien
Dit weekend, met name zaterdag, kunnen er in de loop van de dag stevige onweersbuien tot ontwikkeling komen. Mensen die buitenactiviteiten in de planning hebben moeten hier rekening mee houden.
Warme en vochtige lucht
Vanuit het oosten van Europa wordt warme en vochtige lucht naar ons land gevoerd. Dit heeft tot gevolg dat het de komende dagen en zeker dit weekend erg drukkend en broeierig gaat worden. In de vochtige en onstabiele lucht kunnen gemakkelijk onweersbuien tot ontwikkeling komen.
Verwachting
Al een aantal dagen geven de weermodellen voor zaterdag en in mindere mate voor zondag een grote kans op onweer. De atmosfeer is dan erg onstabiel en de onweersbuien kunnen zo gemakkelijk doorontwikkelen. Hagel en windstoten zijn hierbij zeker mogelijk. De buien ontstaan door stijgende bewegingen in de atmosfeer en het blijft erg moeilijk om te voorspellen waar de buien precies gaan vallen en hoe heftig ze zullen zijn, maar het is wel zeker iets om rekening mee te houden dit weekend.
Bui(t)enactiviteit(en)
Dit weekend moeten mensen die buitenactiviteiten in de planning hebben zeker rekening houden met de mogelijkheid dat er zware buien gaan vallen. Zoals gezegd is er kans op hagel, onweer en windstoten in de middag en avond. Lokaal kunnen de buien in korte tijd veel neerslag veroorzaken.
©Weeronline | Gewijzigd: 3 februari 2017, 09:06 uur, door Joyce.s
Dit weekend, met name zaterdag, kunnen er in de loop van de dag stevige onweersbuien tot ontwikkeling komen. Mensen die buitenactiviteiten in de planning hebben moeten hier rekening mee houden.
Warme en vochtige lucht
Vanuit het oosten van Europa wordt warme en vochtige lucht naar ons land gevoerd. Dit heeft tot gevolg dat het de komende dagen en zeker dit weekend erg drukkend en broeierig gaat worden. In de vochtige en onstabiele lucht kunnen gemakkelijk onweersbuien tot ontwikkeling komen.
Verwachting
Al een aantal dagen geven de weermodellen voor zaterdag en in mindere mate voor zondag een grote kans op onweer. De atmosfeer is dan erg onstabiel en de onweersbuien kunnen zo gemakkelijk doorontwikkelen. Hagel en windstoten zijn hierbij zeker mogelijk. De buien ontstaan door stijgende bewegingen in de atmosfeer en het blijft erg moeilijk om te voorspellen waar de buien precies gaan vallen en hoe heftig ze zullen zijn, maar het is wel zeker iets om rekening mee te houden dit weekend.
Bui(t)enactiviteit(en)
Dit weekend moeten mensen die buitenactiviteiten in de planning hebben zeker rekening houden met de mogelijkheid dat er zware buien gaan vallen. Zoals gezegd is er kans op hagel, onweer en windstoten in de middag en avond. Lokaal kunnen de buien in korte tijd veel neerslag veroorzaken.
©Weeronline | Gewijzigd: 3 februari 2017, 09:06 uur, door Joyce.s
Eerst onweer, daarna heet?
Voor wat het weer betreft, is de zomer nu dan echt begonnen. Gisteren werd het in het zuidoosten afgerond 26 graden, vandaag en morgen kan het kwik hier en daar tot 27 graden oplopen. Toch is het niet meer zo zonnig. Morgen komen vooral in het noorden wolkenvelden voor, zaterdag neemt de kans op (onweers)buien flink toe. Een einde aan het warme weer lijkt dit niet te zijn. Sterker nog: volgende week broeit er iets.
Brenger van het zomerweer van dit moment is een uitgestrekt hogedrukgebied waarvan het zwaartepunt boven het noorden van Europa ligt. Aan de zuidflank hiervan voert een stevige noordoostelijke wind bij ons droge en vrij warme lucht aan. Na een niet meer zo koude nacht, in Nieuw-Beerta was het de afgelopen nacht met 11,2 graden het koudst, wezen de thermometers vanochtend om half 12 bijna overal al waarden boven 20 graden aan. Lauwersoog en Wijk aan Zee waren de enige officiële stations die deze barrière nog moesten slechten. Verder scheen de zon, maar waren in het midden en zuiden van het land hoog in de atmosfeer ook veel dunne wolkenvelden zichtbaar.
Lichtende nachtwolken, op dit moment bijna iedere nacht te zien, gefotografeerd door Jaap de Jong.
Boven het oosten van Duitsland en Polen lag op hetzelfde moment wel dikkere bewolking klaar die met de oostelijke tot noordoostelijke wind van dit moment vooral vanavond, vannacht en morgen over het land zal gaan trekken. Met name in het noorden lijkt het dan enige tijd geheel bewolkt te raken, in het midden en vooral zuiden van het land zitten er ook nog wel gaten in. De wolken in het noorden zijn zo dik dat er ook een spatje (mot)regen uit kan vallen. De rest van het land blijft droog. Later morgen, als de wolken ook in het noorden weer opbreken, is er vooral in Groningen en Drenthe kans op een eerste regen- of onweersbui.
Zaterdag spannender
Spannender wordt het tijdens het weekeinde als vanuit het zuiden een storing het land binnentrekt. Aan de noordkant hiervan waait de wind uit het oosten tot noordoosten, aan de zuidkant komt een noordwestelijke wind te staan. De lijn waarop deze twee windrichtingen tegen elkaar botsen, wordt een convergentielijn genoemd. Omdat de lucht op die plaats alleen maar kan stijgen, is dit de plek die we voor het ontstaan van (flinke) regen- en onweersbuien in de gaten moeten houden. In de nacht naar zaterdag ligt die lijn nog boven België, maar zaterdag overdag trekt hij geleidelijk vanuit het zuiden Nederland binnen. De verwachting is dan dat er ook in onze omgeving op steeds meer plaatsen regen- en onweersbuien gaan vallen.
Een storing (de onderbroken lijn) trekt zaterdag vanuit het zuiden Nederland binnen en brengt regen- en onweersbuien. De lijn ligt in een knik van de lijnen van gelijke luchtdruk die verschillende windrichtingen aangeven.
Zondag en maandag blijft de convergentielijn vervolgens in onze omgeving rondhangen. Verder is er hoog in de atmosfeer een klein belletje met wat koudere lucht, dat zich maandag ook nog eens met het weer in onze omgeving zou kunnen gaan bemoeien. Als dat inderdaad gebeurt, en we volgen hier de hoofdberekening van het Europese model, dan zouden ook zondag en vooral maandag steeds weer (forse) regen- en onweersbuien tot ontwikkeling kunnen komen bij ook een iets dalende temperatuur (als gevolg van alle wolken en ook de neerslag).
Kijken we wat meer in detail naar de modelberekeningen voor de komende 5 dagen, dan zien we toch een iets ander beeld en is het maar de vraag of de buien, die zaterdag inzetten, ook zondag en maandag nog aanhouden. Het kan zomaar zijn dat de lijn, waarop de buien ontstaan, zaterdag ergens halverwege het land tot stilstand komt en vervolgens al oplossend naar het zuiden wordt teruggedrongen. Zondag, maandag en de dagen daarna zou de wind zo opnieuw in de oost- tot noordoosthoek terechtkomen, waarmee zon en warmte kunnen terugkeren.
Maandag is die knik in de lijnen van gelijke luchtdruk nog steeds in de buurt van Nederland terug te vinden, als we de kaarten van de hoofdverwachting van het Europese model mogen geloven.
Stellen we die kaarten wat bij, op grond van alle andere mogelijkheden die op de achtergrond ook een rol spelen, dan blijkt die knik helemaal te zijn verdwenen en waait er in Nederland maandag opnieuw een noordoostelijke wind. Het zou op dat moment dan opnieuw volop zomer zijn.
Hittegolf?
Opvallend de komende periode is dat de bovenlucht elke dag iets warmer wordt. Schommelen de temperaturen op een hoogte van ongeveer 1500 meter vandaag rond 12 graden, in het weekeinde komen we rond 13 graden uit en halverwege volgende loopt het kwik op die hoogte verder op tot rond 14 en mogelijk zelfs 15 graden. Gedurende de zomermaanden is het zo dat je, als de zon volop schijnt en de wind geen spelbreker is door bij voorbeeld te hard of van zee te waaien, bij die bovenluchttemperatuur 17, in bijzondere gevallen 18 graden mag optellen om de maximumtemperatuur aan het aardoppervlak te bepalen. Gaat dit allemaal goed dan zouden we in de loop van de week zo op steeds meer plaatsen maximumtemperaturen van rond 30 graden of zelfs nog iets meer kunnen gaan aantekenen. In dat geval komt ook de eerste hittegolf in bijna drie jaar tijd geleidelijk aan binnen handbereik.
De kaart voor volgende week donderdag met daarin geplot de temperaturen die op dat moment op een hoogte van 1500 meter worden berekend. Boven Nederland wordt op dat niveau een temperatuur van 14 graden verwacht. Op basis van de luchtdrukkaart voor die dag, die erdoorheen staat getekend, mogen we ervan uitgaan dat de wind bij ons oostelijk is en dat een hogedrukgebied zonnig weer brengt. Het zou dan zomaar 30 graden of nog iets warmer kunnen worden.
Om meerdere redenen wordt het interessant om de gedragingen van de convergentielijn, die komende zaterdag Nederland vanuit het zuiden binnenkomt, goed in de gaten te houden. Dringt hij ver naar het noorden door, dan draait op veel plaatsen in Nederland de wind een tijdje naar het noordwesten waarmee lucht van zee kan binnendringen en de temperaturen eerst een stapje terug moeten doen. Gebeurt dit niet, of maar korte tijd, dan is de kans reëel dat de temperaturen begin volgende week alleen maar verder stijgen en een hittegolf steeds dichterbij komt.
Bron: Meteo Consult.
Voor wat het weer betreft, is de zomer nu dan echt begonnen. Gisteren werd het in het zuidoosten afgerond 26 graden, vandaag en morgen kan het kwik hier en daar tot 27 graden oplopen. Toch is het niet meer zo zonnig. Morgen komen vooral in het noorden wolkenvelden voor, zaterdag neemt de kans op (onweers)buien flink toe. Een einde aan het warme weer lijkt dit niet te zijn. Sterker nog: volgende week broeit er iets.
Brenger van het zomerweer van dit moment is een uitgestrekt hogedrukgebied waarvan het zwaartepunt boven het noorden van Europa ligt. Aan de zuidflank hiervan voert een stevige noordoostelijke wind bij ons droge en vrij warme lucht aan. Na een niet meer zo koude nacht, in Nieuw-Beerta was het de afgelopen nacht met 11,2 graden het koudst, wezen de thermometers vanochtend om half 12 bijna overal al waarden boven 20 graden aan. Lauwersoog en Wijk aan Zee waren de enige officiële stations die deze barrière nog moesten slechten. Verder scheen de zon, maar waren in het midden en zuiden van het land hoog in de atmosfeer ook veel dunne wolkenvelden zichtbaar.
Lichtende nachtwolken, op dit moment bijna iedere nacht te zien, gefotografeerd door Jaap de Jong.
Boven het oosten van Duitsland en Polen lag op hetzelfde moment wel dikkere bewolking klaar die met de oostelijke tot noordoostelijke wind van dit moment vooral vanavond, vannacht en morgen over het land zal gaan trekken. Met name in het noorden lijkt het dan enige tijd geheel bewolkt te raken, in het midden en vooral zuiden van het land zitten er ook nog wel gaten in. De wolken in het noorden zijn zo dik dat er ook een spatje (mot)regen uit kan vallen. De rest van het land blijft droog. Later morgen, als de wolken ook in het noorden weer opbreken, is er vooral in Groningen en Drenthe kans op een eerste regen- of onweersbui.
Zaterdag spannender
Spannender wordt het tijdens het weekeinde als vanuit het zuiden een storing het land binnentrekt. Aan de noordkant hiervan waait de wind uit het oosten tot noordoosten, aan de zuidkant komt een noordwestelijke wind te staan. De lijn waarop deze twee windrichtingen tegen elkaar botsen, wordt een convergentielijn genoemd. Omdat de lucht op die plaats alleen maar kan stijgen, is dit de plek die we voor het ontstaan van (flinke) regen- en onweersbuien in de gaten moeten houden. In de nacht naar zaterdag ligt die lijn nog boven België, maar zaterdag overdag trekt hij geleidelijk vanuit het zuiden Nederland binnen. De verwachting is dan dat er ook in onze omgeving op steeds meer plaatsen regen- en onweersbuien gaan vallen.
Een storing (de onderbroken lijn) trekt zaterdag vanuit het zuiden Nederland binnen en brengt regen- en onweersbuien. De lijn ligt in een knik van de lijnen van gelijke luchtdruk die verschillende windrichtingen aangeven.
Zondag en maandag blijft de convergentielijn vervolgens in onze omgeving rondhangen. Verder is er hoog in de atmosfeer een klein belletje met wat koudere lucht, dat zich maandag ook nog eens met het weer in onze omgeving zou kunnen gaan bemoeien. Als dat inderdaad gebeurt, en we volgen hier de hoofdberekening van het Europese model, dan zouden ook zondag en vooral maandag steeds weer (forse) regen- en onweersbuien tot ontwikkeling kunnen komen bij ook een iets dalende temperatuur (als gevolg van alle wolken en ook de neerslag).
Kijken we wat meer in detail naar de modelberekeningen voor de komende 5 dagen, dan zien we toch een iets ander beeld en is het maar de vraag of de buien, die zaterdag inzetten, ook zondag en maandag nog aanhouden. Het kan zomaar zijn dat de lijn, waarop de buien ontstaan, zaterdag ergens halverwege het land tot stilstand komt en vervolgens al oplossend naar het zuiden wordt teruggedrongen. Zondag, maandag en de dagen daarna zou de wind zo opnieuw in de oost- tot noordoosthoek terechtkomen, waarmee zon en warmte kunnen terugkeren.
Maandag is die knik in de lijnen van gelijke luchtdruk nog steeds in de buurt van Nederland terug te vinden, als we de kaarten van de hoofdverwachting van het Europese model mogen geloven.
Stellen we die kaarten wat bij, op grond van alle andere mogelijkheden die op de achtergrond ook een rol spelen, dan blijkt die knik helemaal te zijn verdwenen en waait er in Nederland maandag opnieuw een noordoostelijke wind. Het zou op dat moment dan opnieuw volop zomer zijn.
Hittegolf?
Opvallend de komende periode is dat de bovenlucht elke dag iets warmer wordt. Schommelen de temperaturen op een hoogte van ongeveer 1500 meter vandaag rond 12 graden, in het weekeinde komen we rond 13 graden uit en halverwege volgende loopt het kwik op die hoogte verder op tot rond 14 en mogelijk zelfs 15 graden. Gedurende de zomermaanden is het zo dat je, als de zon volop schijnt en de wind geen spelbreker is door bij voorbeeld te hard of van zee te waaien, bij die bovenluchttemperatuur 17, in bijzondere gevallen 18 graden mag optellen om de maximumtemperatuur aan het aardoppervlak te bepalen. Gaat dit allemaal goed dan zouden we in de loop van de week zo op steeds meer plaatsen maximumtemperaturen van rond 30 graden of zelfs nog iets meer kunnen gaan aantekenen. In dat geval komt ook de eerste hittegolf in bijna drie jaar tijd geleidelijk aan binnen handbereik.
De kaart voor volgende week donderdag met daarin geplot de temperaturen die op dat moment op een hoogte van 1500 meter worden berekend. Boven Nederland wordt op dat niveau een temperatuur van 14 graden verwacht. Op basis van de luchtdrukkaart voor die dag, die erdoorheen staat getekend, mogen we ervan uitgaan dat de wind bij ons oostelijk is en dat een hogedrukgebied zonnig weer brengt. Het zou dan zomaar 30 graden of nog iets warmer kunnen worden.
Om meerdere redenen wordt het interessant om de gedragingen van de convergentielijn, die komende zaterdag Nederland vanuit het zuiden binnenkomt, goed in de gaten te houden. Dringt hij ver naar het noorden door, dan draait op veel plaatsen in Nederland de wind een tijdje naar het noordwesten waarmee lucht van zee kan binnendringen en de temperaturen eerst een stapje terug moeten doen. Gebeurt dit niet, of maar korte tijd, dan is de kans reëel dat de temperaturen begin volgende week alleen maar verder stijgen en een hittegolf steeds dichterbij komt.
Bron: Meteo Consult.
Waar vallen zaterdag de zwaarste buien?
Na een paar dagen met zonnig zomerweer, lijkt nu ook het seizoen van de zomerbuien begonnen. Vandaag al kunnen her en der verspreid over het land de eerste regen- en onweersbuien ontstaan. Morgen lijkt de kans buien vooral in het midden en zuiden van het land verder toe te nemen. En ook na morgen zijn we er nog niet meteen weer vanaf.
De belangrijkste vragen voor meteorologen zijn waar precies de buien gaan vallen, hoe zwaar ze worden en welke gebieden eventueel buiten de invloedssfeer van de buien blijven. De ene keer heb je bij het beantwoorden van deze vragen meer houvast dan de andere keer. Buien ontstaan als luchtbellen vanaf de grond opstijgen en aan een reis beginnen, hoog de atmosfeer in. Tijdens die reis koelt de stijgende lucht af. De in de stijgende lucht aanwezige waterdamp (water in de onzichtbare gasfase) koelt mee af en zal bij een voldoende lage temperatuur (de dauwpuntstemperatuur) condenseren. In de lucht komen vanaf dat moment ontelbare waterdruppeltjes vrij. Een verzameling daarvan noemen we een wolk. Wordt de wolk dik genoeg en vormen zich in de wolk ijskristalletjes, dan begint de vorming van neerslag. Zodra die neerslag de grond bereikt, worden we op aarde nat en is een bui geboren.
Wolken rukten vanochtend op, ook het zuiden van Nederland in. De grens met de blauwe lucht is op deze foto van Martha Kivits, genomen in de buurt van Waalwijk, duidelijk te zien.
Een eerste stap die je als meteoroloog zet bij het bepalen van de kans op buien is onderzoeken of de luchtopbouw wel geschikt is om wolken te laten ontstaan. Stijgende luchtbellen kunnen alleen door blijven stijgen als ze in een luchtlaag opstijgen die met de hoogte snel genoeg kouder wordt. Wordt aan die voorwaarde voldaan, dan noemen we de opbouw van zo’n atmosfeer onstabiel. In simpele bewoordingen is het dan dichtbij het aardoppervlak relatief warm en op grotere hoogte koud. De lichte, warme lucht wil omhoog, de relatief koude en zware lucht wil naar beneden. Ze streven ernaar elkaars plekje in te nemen. Hierdoor ontstaat beweging in de atmosfeer en die beweging ontaardt in de vorming van wolken en uiteindelijk vaak ook buien.
Onstabiele luchtsoort
Met behulp van de sondes aan de ballonnen, die op veel plaatsen op de wereld en in Nederland in De Bilt, meerdere malen per dag worden opgelaten, kun je bepalen of aan deze voorwaarde wordt voldaan. Kijken we naar vanmiddag, dan moet het aan de grond bij voorbeeld 24 graden worden bij een dauwpunstemperatuur van 17 graden om de eerste luchtbellen in een stijging te laten komen die mogelijkerwijs in de vorming van buien uitmondt. Morgen is de lucht nog een stuk onstabieler en begint de vorming van de buien al bij lagere temperaturen. Van een onstabiele luchtsoort mogen we vandaag en zeker morgen dus duidelijk spreken.
De neerslagverwachting voor morgen. Het ECMWF voorziet de meeste neerslag (het rode gebied is 10 millimeter of meer) voor het zuidoosten en het zuidwesten van het land. Het uiterste noorden krijgt bijna niets.
Het Amerikaanse model voorziet de piek boven het westen van het land. Hier is het het uiterste noordwesten dat vrijwel niets krijgt.
Toch ben je er dan nog niet. Het gebeurt geregeld dat in een in principe onstabiele luchtsoort geen buien ontstaan, terwijl het in een luchtsoort die op het eerste gezicht niet onstabiel is, regionaal wel tot de vorming van zware buien komt. De verklaring hiervoor moeten we zoeken in een fenomeen dat onder meteorologen als de dynamiek van het weer bekend staat. In het weer hangt alles met elkaar samen. Stijgt de lucht op de ene plek, dan daalt hij ergens anders. Anders worden de in de natuur immer aanwezige evenwichten verstoord.
Het kan best zijn dat er, op het moment dat de lucht in Nederland onstabiel is, boven België een actief gebied met buien ligt. Een gebied dus waar de lucht sterk stijgt. Een deel van Nederland kan zo met dalende luchtbewegingen te maken krijgen. En die houden de vorming van buien daar tegen. Ook op heel kleine schaal kan de vorming van een zware bui op de ene plek de vorming van een bui bij de buren (door compenserende daalbewegingen daar) zo tegenhouden. Het vervelende hiervan is dat dit vaak een volkomen willekeurig proces is. De plaats waar de eerste bui zich vormt kan bepalend zijn voor de manier waarop het proces zich vervolgens als een soort kettingreactie afspeelt. Dat is een systeem wat zich nauwelijks van tevoren laat verwachten.
Volgens het Engelse model ligt de piek in een smalle zone over Overijssel, het noorden van de Veluwe en het zuiden van Flevoland en boven het zuidwesten van het land. Hier blijft het in een groot deel van Noord- en Noordoost-Nederland droog.
Ook het Hirlam-model voorziet voor het noorden nagenoeg droog weer. De piek van de neerslag wordt hier nadrukkelijk in het zuidoosten van Nederland neergelegd.
Geforceerde stijgingen
Een sturende factor kan de aanwezigheid van een convergentielijn zijn (zie het verhaal van gisteren) of wellicht de aanwezigheid van een bovenluchtstoring. Beide kunnen ervoor zorgen dat er plekken in de atmosfeer zijn waar juist extra stijgbewegingen worden gegenereerd. Dat zullen dan ook de plaatsen zijn waar buien zich goed thuisvoelen. Ken je als meteoroloog de gebieden in de atmosfeer waar de lucht ‘geforceerd’ stijgt, dan is het makkelijker om vantevoren uitspraken te doen over de plekken waar zich (als eerste en vooral) buien zullen gaan vormen.
Bezien we weer de situatie van vandaag en morgen, dan liggen vandaag boven het noordoosten van het land de restanten van een warmtefront die daar de vorming van een paar regen- en onweersbuien mede kunnen aanwakkeren. Voor de komende dagen leek een convergentielijn van belang te zijn, die volgens de modelberekeningen vanuit het zuidwesten langzaam dichterbij had moeten komen. Die lijn is nog steeds op de kaarten terug te vinden, maar blijft nu min of meer boven het noordwesten van Frankrijk en België steken.
Een rommelige wolkenlucht laat heel mooi zien hoe het toeval in het weer van de komende dagen een rol speelt. Op de plekken waar de wolk zich bevindt, stijgt de lucht, in het kleine opklarinkje ernaast daalt zij. Geef maar eens vantevoren aan waar die twee precies liggen! Zo zit een buienverwachting in grote lijnen ook in elkaar. Foto: Burry van den Brink.
Toch kunnen de buien, die op die lijn ontstaan, vooral morgen wel degelijk invloed hebben op het weersverloop bij ons. Iedereen weet dat stevige buien windstoten genereren die koudere lucht vanuit de bui naar buiten brengen. Omdat er morgen op de achtergrond maar weinig wind aanwezig is, kunnen die koelere luchtmassa’s uit de Franse en de Belgische buien behoorlijke afstanden afleggen en in het zuiden en midden van ons land onder de hier aanwezige warme en vochtige luchtmassa’s terechtkomen (koudere lucht is zwaarder en blijft bij het aardoppervlak). Die bovenliggende warme lucht kan dan net het duwtje krijgen dat nodig is om te gaan stijgen. En zo kan ook in onze omgeving toch de vorming van regen- en onweersbuien worden ‘geforceerd’.
Lastige verwachting
Al met al moeten we vanmiddag en zeker morgen dus een breed scala aan invloeden betrekken bij het bepalen van de plaatsen waar zich als eerste buien zullen gaan vormen, maar ook het verdere weersverloop daarna. Dat dit een lastige klus is met zoveel toevalligheden in de strijd zal duidelijk zijn. Ook de verschillende computermodellen hebben het er moeilijk mee. Ze komen elk met hun eigen scenario, zo is op de kaartjes naast dit verhaal duidelijk te zien. Als we er al een grote gemene deler uit kunnen halen, dan is die dat morgen vooral het midden en zuiden met regen- en onweersbuien te maken krijgen en dat het in het noorden relatief lijkt mee te vallen. Daarmee zeggen we nog niets over de plaatsen waar het uiteindelijk droog blijft, en die ook best in het midden en zuiden van het land kunnen liggen. Evenmin zeggen we iets over de plekken waar de meeste regen valt. Want de moraal van dit verhaal is dat die voor een groot deel door het toeval zullen worden bepaald. Daarom is het maken van een weersverwachting soms zo lastig.
Bron: Meteo Consult.
Na een paar dagen met zonnig zomerweer, lijkt nu ook het seizoen van de zomerbuien begonnen. Vandaag al kunnen her en der verspreid over het land de eerste regen- en onweersbuien ontstaan. Morgen lijkt de kans buien vooral in het midden en zuiden van het land verder toe te nemen. En ook na morgen zijn we er nog niet meteen weer vanaf.
De belangrijkste vragen voor meteorologen zijn waar precies de buien gaan vallen, hoe zwaar ze worden en welke gebieden eventueel buiten de invloedssfeer van de buien blijven. De ene keer heb je bij het beantwoorden van deze vragen meer houvast dan de andere keer. Buien ontstaan als luchtbellen vanaf de grond opstijgen en aan een reis beginnen, hoog de atmosfeer in. Tijdens die reis koelt de stijgende lucht af. De in de stijgende lucht aanwezige waterdamp (water in de onzichtbare gasfase) koelt mee af en zal bij een voldoende lage temperatuur (de dauwpuntstemperatuur) condenseren. In de lucht komen vanaf dat moment ontelbare waterdruppeltjes vrij. Een verzameling daarvan noemen we een wolk. Wordt de wolk dik genoeg en vormen zich in de wolk ijskristalletjes, dan begint de vorming van neerslag. Zodra die neerslag de grond bereikt, worden we op aarde nat en is een bui geboren.
Wolken rukten vanochtend op, ook het zuiden van Nederland in. De grens met de blauwe lucht is op deze foto van Martha Kivits, genomen in de buurt van Waalwijk, duidelijk te zien.
Een eerste stap die je als meteoroloog zet bij het bepalen van de kans op buien is onderzoeken of de luchtopbouw wel geschikt is om wolken te laten ontstaan. Stijgende luchtbellen kunnen alleen door blijven stijgen als ze in een luchtlaag opstijgen die met de hoogte snel genoeg kouder wordt. Wordt aan die voorwaarde voldaan, dan noemen we de opbouw van zo’n atmosfeer onstabiel. In simpele bewoordingen is het dan dichtbij het aardoppervlak relatief warm en op grotere hoogte koud. De lichte, warme lucht wil omhoog, de relatief koude en zware lucht wil naar beneden. Ze streven ernaar elkaars plekje in te nemen. Hierdoor ontstaat beweging in de atmosfeer en die beweging ontaardt in de vorming van wolken en uiteindelijk vaak ook buien.
Onstabiele luchtsoort
Met behulp van de sondes aan de ballonnen, die op veel plaatsen op de wereld en in Nederland in De Bilt, meerdere malen per dag worden opgelaten, kun je bepalen of aan deze voorwaarde wordt voldaan. Kijken we naar vanmiddag, dan moet het aan de grond bij voorbeeld 24 graden worden bij een dauwpunstemperatuur van 17 graden om de eerste luchtbellen in een stijging te laten komen die mogelijkerwijs in de vorming van buien uitmondt. Morgen is de lucht nog een stuk onstabieler en begint de vorming van de buien al bij lagere temperaturen. Van een onstabiele luchtsoort mogen we vandaag en zeker morgen dus duidelijk spreken.
De neerslagverwachting voor morgen. Het ECMWF voorziet de meeste neerslag (het rode gebied is 10 millimeter of meer) voor het zuidoosten en het zuidwesten van het land. Het uiterste noorden krijgt bijna niets.
Het Amerikaanse model voorziet de piek boven het westen van het land. Hier is het het uiterste noordwesten dat vrijwel niets krijgt.
Toch ben je er dan nog niet. Het gebeurt geregeld dat in een in principe onstabiele luchtsoort geen buien ontstaan, terwijl het in een luchtsoort die op het eerste gezicht niet onstabiel is, regionaal wel tot de vorming van zware buien komt. De verklaring hiervoor moeten we zoeken in een fenomeen dat onder meteorologen als de dynamiek van het weer bekend staat. In het weer hangt alles met elkaar samen. Stijgt de lucht op de ene plek, dan daalt hij ergens anders. Anders worden de in de natuur immer aanwezige evenwichten verstoord.
Het kan best zijn dat er, op het moment dat de lucht in Nederland onstabiel is, boven België een actief gebied met buien ligt. Een gebied dus waar de lucht sterk stijgt. Een deel van Nederland kan zo met dalende luchtbewegingen te maken krijgen. En die houden de vorming van buien daar tegen. Ook op heel kleine schaal kan de vorming van een zware bui op de ene plek de vorming van een bui bij de buren (door compenserende daalbewegingen daar) zo tegenhouden. Het vervelende hiervan is dat dit vaak een volkomen willekeurig proces is. De plaats waar de eerste bui zich vormt kan bepalend zijn voor de manier waarop het proces zich vervolgens als een soort kettingreactie afspeelt. Dat is een systeem wat zich nauwelijks van tevoren laat verwachten.
Volgens het Engelse model ligt de piek in een smalle zone over Overijssel, het noorden van de Veluwe en het zuiden van Flevoland en boven het zuidwesten van het land. Hier blijft het in een groot deel van Noord- en Noordoost-Nederland droog.
Ook het Hirlam-model voorziet voor het noorden nagenoeg droog weer. De piek van de neerslag wordt hier nadrukkelijk in het zuidoosten van Nederland neergelegd.
Geforceerde stijgingen
Een sturende factor kan de aanwezigheid van een convergentielijn zijn (zie het verhaal van gisteren) of wellicht de aanwezigheid van een bovenluchtstoring. Beide kunnen ervoor zorgen dat er plekken in de atmosfeer zijn waar juist extra stijgbewegingen worden gegenereerd. Dat zullen dan ook de plaatsen zijn waar buien zich goed thuisvoelen. Ken je als meteoroloog de gebieden in de atmosfeer waar de lucht ‘geforceerd’ stijgt, dan is het makkelijker om vantevoren uitspraken te doen over de plekken waar zich (als eerste en vooral) buien zullen gaan vormen.
Bezien we weer de situatie van vandaag en morgen, dan liggen vandaag boven het noordoosten van het land de restanten van een warmtefront die daar de vorming van een paar regen- en onweersbuien mede kunnen aanwakkeren. Voor de komende dagen leek een convergentielijn van belang te zijn, die volgens de modelberekeningen vanuit het zuidwesten langzaam dichterbij had moeten komen. Die lijn is nog steeds op de kaarten terug te vinden, maar blijft nu min of meer boven het noordwesten van Frankrijk en België steken.
Een rommelige wolkenlucht laat heel mooi zien hoe het toeval in het weer van de komende dagen een rol speelt. Op de plekken waar de wolk zich bevindt, stijgt de lucht, in het kleine opklarinkje ernaast daalt zij. Geef maar eens vantevoren aan waar die twee precies liggen! Zo zit een buienverwachting in grote lijnen ook in elkaar. Foto: Burry van den Brink.
Toch kunnen de buien, die op die lijn ontstaan, vooral morgen wel degelijk invloed hebben op het weersverloop bij ons. Iedereen weet dat stevige buien windstoten genereren die koudere lucht vanuit de bui naar buiten brengen. Omdat er morgen op de achtergrond maar weinig wind aanwezig is, kunnen die koelere luchtmassa’s uit de Franse en de Belgische buien behoorlijke afstanden afleggen en in het zuiden en midden van ons land onder de hier aanwezige warme en vochtige luchtmassa’s terechtkomen (koudere lucht is zwaarder en blijft bij het aardoppervlak). Die bovenliggende warme lucht kan dan net het duwtje krijgen dat nodig is om te gaan stijgen. En zo kan ook in onze omgeving toch de vorming van regen- en onweersbuien worden ‘geforceerd’.
Lastige verwachting
Al met al moeten we vanmiddag en zeker morgen dus een breed scala aan invloeden betrekken bij het bepalen van de plaatsen waar zich als eerste buien zullen gaan vormen, maar ook het verdere weersverloop daarna. Dat dit een lastige klus is met zoveel toevalligheden in de strijd zal duidelijk zijn. Ook de verschillende computermodellen hebben het er moeilijk mee. Ze komen elk met hun eigen scenario, zo is op de kaartjes naast dit verhaal duidelijk te zien. Als we er al een grote gemene deler uit kunnen halen, dan is die dat morgen vooral het midden en zuiden met regen- en onweersbuien te maken krijgen en dat het in het noorden relatief lijkt mee te vallen. Daarmee zeggen we nog niets over de plaatsen waar het uiteindelijk droog blijft, en die ook best in het midden en zuiden van het land kunnen liggen. Evenmin zeggen we iets over de plekken waar de meeste regen valt. Want de moraal van dit verhaal is dat die voor een groot deel door het toeval zullen worden bepaald. Daarom is het maken van een weersverwachting soms zo lastig.
Bron: Meteo Consult.
