Weer eens een koude record

Als we de laatste jaren iets horen over een record dat gebroken is, zijn dat met het oog op de klimaatverandering (en dus opwarming van de aarde), vaak records die betrekking hebben op maximumtemperaturen. In de nacht van vrijdag op zaterdag is het in het oosten van het land echter zo ver afgekoeld, dat er weer eens een record is gebroken en ditmaal gebaseerd op minimumtemperaturen. In Twente daalde het kwik naar 0,9 graden. Dat is lager dan het kouderecord van 15 juni 1996, toen daalde het kwik in Twente naar 1,3 graden.

De minimumtemperaturen worden gemeten op een hoogte van anderhalve meter, maar voor bijvoorbeeld de landbouw, meten we ook de temperatuur op 10 centimeter hoogte, in de meteorologie ook wel grashoogte of klomphoogte genoemd. Deze waarde is maatgevend voor als er gesproken wordt over ‘nachtvorst’ of 'vorst aan de grond'. Daar spreken we echter alleen van als de temperatuur op grashoogte onder nul uitkomt, maar de temperatuur op anderhalve meter hoogte boven nul blijft. En dat was in de nacht naar zaterdag het geval.


_{De temperatuur daalde vannacht in het oosten van het land behoorlijk. In Twente werd het met 0,9 graden het koudst (rood omcirkeld).}

Vooral tijdens rustige, heldere nachten zoals afgelopen nacht kan het verschil tussen de temperatuur op 1,5 meter hoogte en op 10 centimeter hoogte behoorlijk oplopen, met soms verschillen van meer dan 5 graden. Afgelopen nacht was het verschil tussen beiden hoogten bijna 4 graden. Op grashoogte kwam de temperatuur in Twente namelijk zelfs 3 graden onder nul uit. Ook in de Achterhoek, gemeten op meetstation Hupsel, waren de verschillen redelijk groot. De minimumtemperatuur daalde naar 2,9 graden en het kwik bleef op grashoogte op -2 graden steken.


_{Op grashoogte, ofwel de temperatuur gemeten op 10 centimeter hoogte boven kortgeknipt gras, kwam het zelfs tot 3 graden onder nul. Ook in de Achterhoek was het met -2 graden fris.}

Hoge score binnen Europa
Niet alleen binnen Nederland was die 0,9 graden in Twente een lage waarde, of zelfs de laagste waarde, maar ook binnen heel Europa scoorden we daarmee. Als we alleen even kijken naar de lager gelegen officiële stations, dus geen hoge berggebieden, was het alleen in het Noorse Hovden-Lundane nog iets kouder met -1,0 graad en ook daar staat het meetstation zelfs op 800 meter hoogte.

Helemaal in vergelijking met de minimumtemperaturen in het zuiden van Europa is het verschil groot. Zo werd het in het zuiden van Spanje vannacht niet kouder dan 23 graden! Maar ook binnen Nederland waren de verschillen aanzienlijk. Zo werd het in Vlissingen afgelopen nacht niet kouder dan 11,5 graden en ook op de Waddeneilanden werd het op de meeste plaatsen niet kouder dan een graad of 10. Daar speelt echter de rol van het zeewater mee. De lucht boven het zeewater is ’s nachts door het relatief warme water ten opzichte van de lucht boven land een stuk warmer, waardoor de temperatuur daar minder snel daalt.


_{Ook op de daken van schuurtjes lagen in Gelderland vanochtend hier en daar dunne laagjes ijs. Foto: Mark Wolvenne.}

Waarom juist in Twente?
Maar hoe kan het nou eigenlijk dat het juist in Twente zo koud werd? Meetstation Twente is over het algemeen een wat koeler station, doordat dit in een soort van kommetje ligt. Hierdoor wordt de wind getemperd en gezien er afgelopen nacht al bijna geen wind stond, was het bij dit meetstation door zijn positie dus bijna windstil. Een ander punt is nog dat koude lucht zich in zo’n denkbeeldig ‘kommetje’, ofwel een dalletje, verzameld, omdat koude lucht zwaarder is dan warme lucht en dus omlaag zakt.

Ook bevindt het meetstation zich op zandgrond en dat koelt over het algemeen sneller af dan bijvoorbeeld kleigrond door onder andere zijn open structuur. Daarbij komt dat er vanuit het noordwesten koele, polaire lucht werd aangevoerd. Vrijdag overdag merkten we dat al aan de wat lagere temperaturen en ’s nachts hoeft het kwik dan niet meer zo’n hele lange weg af te leggen tot aan het vriespunt.

_{Bron: Meteo Consult}