Regenbogen, bijzonnen en halo's waren deze dinsdag en woensdag op veel plaatsen niet van de lucht. In deze aflevering van Weer in het Nieuws meer over deze intrigerende optische verschijnselen.
Regenbogen
Op diverse plaatsen in Nederland trokken gisteren 1 of 2 regenbuien over. Daarbij werd soms een regenboog gespot. Een veel gestelde vraag is waarom een regenboog krom is. Anders is het geen regenboog is een te gemakkelijk antwoord. Net als bij de 'kromme' bananen is er wel degelijk een verklaring. Een regenboog is vaak te zien als bij regen de zon door de bewolking breekt en vervolgens de regendruppels beschijnt.
De lichtstralen worden door de druppels gebroken en een of meerdere keren gereflecteerd. Zonlicht bestaat uit verschillende kleuren, die elk onder een andere hoek worden gebroken. Daardoor ontstaat de schifting in de kleuren van de regenboog. De volgorde van de kleuren is altijd rood, oranje, geel, groen, blauw en violet. De lichtstralen van de zon worden dus door druppels gebroken. Daarbij is de brekingsindex (ruwweg de verhouding tussen de hoek van intrede en de hoek van uittrede) een constante.
Dubbele regenboog. Dinsdag, A. Hoekstra.
Door de combinatie van breking en interne reflectie van het licht in een druppel is de hoek tussen het gekleurde licht van de regenboog en het invallende zonlicht ook een constante. De regenboog heeft daardoor altijd een straal van 42 graden. Sommige lichtstralen worden meerdere malen in een druppel gereflecteerd. Deze stralen treden onder een wijdere hoek met de invallende lichtstralen uit de druppel en vormen soms een tweede regenboog met de kleuren in omgekeerde volgorde. Omdat de meervoudige reflectie niet in alle druppels plaatsvindt, is deze secundaire boog altijd zwakker dan de eerste en soms niet zichtbaar.
In feite doen alle door de zon beschenen regendruppels mee aan dit proces. Een waarnemer ziet echter alleen het uittredende gekleurde licht van de druppels die een hoekafstand van 42 graden hebben tot het punt aan de hemel dat tegenover de zon ligt. De stralen van andere druppels gaan langs de waarnemer, zodat die een boog ziet met een straal van 42 graden. Van bovenaf is dit een cirkel die vanuit een vliegtuig kan worden waargenomen. Vanaf de grond bezien is het een halve cirkel, c.q. boog. Voorts geldt hoe groter de druppel des te smaller is de regenboog. Behalve smaller is die dan ook feller. Het al of niet aan de grond komen hangt af van hoeveel waterdruppeltjes zich vlak boven het aardoppervlak bevinden.
Dubbele regenboog. Dinsdag. Gé Ensing, te Winterswijk, Gelderland.
Zoals het er woensdag aan het begin van de middag uitzag, gaan er ook donderdag, Hemelvaartsdag, weer een paar buien vallen. Dus wie weet, ziet u met een beetje geluk een regenboog. Om daarop kans te maken moet u zich aan de zelfde kant van de bui bevinden als de zon.
Halo’s en bijzonnen
Er zijn nog veel meer optische verschijnselen die met de breking van licht te maken hebben. Een voorbeeld daarvan is de halo, die bijvoorbeeld deze woensdag op diverse plaatsen weer gesignaleerd werd ‘in’ overtrekkende sluierbewolking rond de zon.
Een halo is een gekleurde ring rond de zon. Ook rond de maan, in mindere mate weliswaar, kan een halo worden gevormd. Deze ontstaan door breking en weerkaatsing van het zonlicht c.q. maanlicht door een (dunne, hoge) wolkenlaag die uit ijskristalletjes bestaat.
Halo. Dinsdag te Purmerend, Noord-Holland.
Halo. Woensdag te Drenthe. Karin Broekhuijsen.
Behalve een 'ordinaire' ring kunnen er ook gekleurde kransen en bijzonnen of onder(bij)zonnen ontstaan. Dat laatste is alleen te zien vanuit het vliegtuig of vanaf een bergtop. Zeldzaam zijn deze optische verschijnselen niet, want gemiddeld gesproken is er 1 a 2 keer per week wel ergens in Nederland een halo te zien. Zowel dinsdag als woensdag was het weer raak.
Bijzon te Purmerend, Noord-Holland. Woensdag vastgelegd door Rob Amoureus.
Ook een bijzon komt met regelmaat voor, zie de onderste afbeelding van hiernaast, deze woensdag gemaakt in Purmerend. Daarop is een bijzondere halo te zien is. Waarschijnlijk gaat het om een zogenaamde 'Parhelische ring'.
Bron: Meteo Consult