Altijd en overal: contrails

Er gaat geen dag voorbij of er zijn vliegtuigstrepen in de lucht. Niet dat ze altijd te zien zijn. Geregeld gaan ze schuil achter een laaghangende wolkendeken. Of ze gaan op in de rest van de aanwezige hoge bewolking. Ook komt het vaak voor dat de witte streep achter de motoren maar even te zien is, waarna de visuele luchtverontreiniging verdwijnt. Maar iedereen weet dat de verontreinigende stoffen natuurlijk wel achterblijven.

Vliegtuigstrepen worden ook wel aangeduid als contrails; een afkorting van condensationtrails, oftewel condensatiestrepen. Als we naar boven kijken, valt goed te zien hoe reislustig en werelds we met z’n allen zijn geworden. Dat heeft uiteraard gevolgen, positief en negatief. Eén zo’n negatief effect is de luchtverontreiniging die het met zich meebrengt. Datzelfde geldt voor al onze mobiliteitbehoeften; de auto, de bus, de trein en de boot.


_{De lucht mag dan droog zijn, er zijn ook nu vliegtuigstrepen aanwezig. De foto is gisteren gemaak door de familie Van den Berg.}

Wat zit er in de contrails?
Vliegtuigmotoren verbranden kerosine om aan stuwkracht te komen. Aan de achterzijde van de motoren worden de verbrandingsgassen geloosd. Dat zijn: waterdamp, zwaveloxiden en stikstofoxiden. En ‘last but nog least’: roetdeeltjes. Al die uitgestoten, en op dat moment zeer hete, stoffen komen in een koude luchtlaag terecht, zeg op kruishoogte van 10 kilometer, waarin het vanmiddag -55 graden is. Er vindt condensatie plaats, er vormen zich ijskristallen (mede met hulp van de roetdeeltjes) en die zie je in twee sporen achter het vliegtuig ontstaan.

Waardoor blijven ze al dan niet aanwezig?
Het ene vliegtuigspoor is het andere niet. Daar waar de lucht op de ene dag tjokvol zit met kriskras door elkaar lopende contrails, zijn een paar dagen later veel minder strepen aanwezig. Die verschillen hebben te maken met de atmosferische omstandigheden. In een zeer droge luchtsoort, zal er minder aan vliegtuigstrepen te zien zijn, dan op een dag waarin de lucht op 8 tot 11 kilometer hoogte behoorlijk vochtig is. In dat laatste geval kan het extra vocht uit de motoren niet meer worden ‘weggemengd’ met de omgevingslucht. De contrail kan daardoor vele uren aanwezig blijven. Als het op die hoogte ook nog eens flink waait –wat vaak het geval is- dan wordt de hele streep uitgewaaierd en krijgt de lucht een melkachtig uiterlijk.


_{De luchtopbouw zoals deze rond lunchtijd vandaag in elkaar stak. De rechter rode lijn is de luchttemperatuur op een bepaalde hoogte, de linker rode lijn staat voor het dauwpunt. Op 10 km hoogte liggen temperatuur en dauwpunt redelijk uit elkaar en dus zijn er niet al teveel contrails. Als deze lijnen dichter bij elkaar zouden liggen, is de lucht vochtiger en zijn er meer vliegtuigstrepen.}

Sluierwolk of vliegtuigspoor?
Tegenwoordig is meestal niet meer met 100% zekerheid te zeggen of een hoge sluierwolk al dan niet van origine een vliegtuigstreep is geweest. Contrails leiden namelijk een deels onzichtbaar leven. In het begin, dán zie je ze. Daarna verdwijnt de streep, maar de roetdeeltjes en de zwavel- en stikstofoxiden blijven. Is het niet zo dat de onzichtbare roetdeeltjes eerder nieuwe sluierwolken laten ontstaan? Dat het grensmoment waarop anders hoge sluierbewolking zich begint te vormen, naar voren wordt gehaald? Dat zou best kunnen. Op welke manieren mengen de roetdeeltjes zich met de lucht? Komen ze op een gegeven moment ook weer naar beneden, naar het aardoppervlak? Of verdwijnen ze uit de troposfeer en komen in de stratosfeer terecht? Allemaal vragen die nader onderzoek rechtvaardigen.


_{Wil de niet door vliegtuigen opgewekte sluierbewolking nu opstaan..... Foto: Gieny Boersma.}

Ergernis of meer dan dat?
De lucht is momenteel erg droog en dat houdt contrailvorming deels tegen, maar ook vandaag en gisteren is de lucht niet strakblauw geweest. Wie omhoog keek (en kijkt), zag geregeld witte strepen. Een geheel en totaal onbewolkte dag is wat dat betreft een bijna niet meer te realiseren ideaal.

_{©Meteo Consult}