Na de prachtige winterperiode die plaatsvond vanaf tweede kerstdag tot en met 11 januari, is de winter van 2009 er toch vooral een van de gemiste kansen.
In het verhaal van vandaag belichten we de weersituatie van de komende dagen, die eigenlijk zeer typerend is voor deze winter. Opnieuw liggen er winterkansen en niet ver van huis is het daadwerkelijk volop winter. Maar op de een op andere manier lijkt het ook ditmaal net niet te lukken, zoals eigenlijk steeds na de eerste januaridecade.
Kwakkelbeeld
Typerend voor het als maar voortdurende kwakkelige beeld was het weersverloop van zondag. Na een nacht met een flinke vorst – in bijvoorbeeld Twente duikelde het kwik tot -7.0 graden – waarmee deze nacht op meerdere meetposten de koudste was van deze februarimaand, drong er vanuit het westen zachte lucht op. Dat zou langs de west- en noordwestkust regen opleveren, en dieper landinwaarts sneeuw. De hoop op een sneeuwdekje vervloog echter voor veel liefhebbers van het witte goud. Toen het nog koud genoeg was voor sneeuw, was het front grotendeels verpieterd en was het zelfs opvallend dat tussen de dwarrelende motsneeuwvlokjes door, de zon soms doorbrak! De storing die later arriveerde, kwam te laat om nog sneeuwval van betekenis te produceren, al viel er op veel plaatsen nog wel regen vermengd met natte sneeuw. De koude lucht liet zich echter niet gemakkelijk verdrijven. In een tamelijk brede strook langs de oostgrens van Groningen tot in Limburg, bleef de temperatuur lager, was de sneeuw ‘droger’ en bleef zelfs even liggen.
Ook in het noordoosten van Groningen kwam het zondag in de namiddag tot sneeuw, die ook daar bleef liggen.
Halverwege tussen Groningen en Limburg werd het zondagavond ook in het oosten van Gelderland wit, zoals op deze tuintafel.
Hogedrukstrijd
Winterliefhebbers hadden zich een dikke week geleden, deze zondag veel winterser voorgesteld! Een tweetal etmalen lang waren eigenlijk alle modellen en pluimen eensgezind in hun berekeningen dat de temperatuur op rond 1500 meter hoogte in ons land naar -9 tot -13 graden zou dalen, met daarbij een stevige noordoostenwind, aan de zuidflank van een hogedrukgebied boven Scandinavië en Noordwest-Rusland.
De temperatuur op het 850 hPa-vlak (ongeveer 1500 m hoogte) voor hetzelfde tijdstip. Duidelijk is hoe koud de lucht vlak ten oosten van ons land is. Donkerblauw is beneden -10 graden; in het gele gebied verder westwaarts ligt het kwik boven nul.
In de twee dagen daarna werd dit fraaie winterbeeld echter vakkundig om zeep geholpen. Niet een noordelijk koudbloedig hoog werd het bepalende systeem op de weerkaarten, maar een zacht broertje of zusje dat zich ging nestelen voor de ingang van het Engelse Kanaal.
Een paar dagen leek het erop dat daarmee de winter een echte doodssteek werd toegediend en zachte westelijke winden een groot deel van Midden-Europa zouden gaan veroveren, maar juist toen de wanhoop van menige winterliefhebber tot grote hoogte was gestegen, begon het ECMWF als eerste atmosferische model terug te krabbelen. Er kwam een twééde hogedrukgebied tot ontwikkeling boven Scandinavië, waardoor de zachte lucht al snel een halt werd toegeroepen. Deze hernieuwde visie werd geleidelijk ook door de andere modellen opgepikt. Voor diverse streken in Europa is het weerbeeld voor de komende dagen wel duidelijk, maar niet voor ons land! Wij zitten natuurlijk weer eens precies halverwege tussen het West-Franse en het Scandinavische hogedrukgebied. En dat heeft belangrijke gevolgen voor de windrichting en de temperatuur in onze streken.
De temperatuur op het 850 hPa-vlak voor hetzelfde tijdstip. Ten westen van ons land is het kouder geworden en ten oosten van ons land is het nog steeds koud. Klaart het met zo'n bovenlucht flink op, dan kan het met weinig wind gemakkelijk tot matige vorst komen.
Patstelling
Dat er op de weerkaarten sprake is van een ware patstelling, is hiernaast duidelijk te zien. Beide hogedrukgebieden strijden in onze omgeving om de macht. Is het Franse hogedrukgebied het dominante systeem, dan blijft de wind in de west- tot noordwesthoek en blijft het zacht. Wint het Scandinavische hoog het, dan draait de wind naar oost tot noordoost en wordt het een stuk kouder. In de pluimverwachtingen is daarmee de grote temperatuurspreiding wel verklaard. De warmste members laten het ’s nachts nauwelijks kouder zijn dan +4 graden en overdag kan het 7 of 8 graden worden. Volgens de koudste members vriest het ’s nachts matig en komt het kwik ’s middags maar korte tijd iets boven nul. Uiteraard zijn er verder nog veel mogelijkheden tussen deze twee uitersten in.
Op de weerkaarten hieronder, is het beeld te zien zoals dat door de nieuwste 0 uur run van het ECMWF van vandaag voor dinsdagmiddag en voor de nacht van donderdag op vrijdag wordt berekend. Even komt voor onze streken het Scandinavische hogedrukgebied als winnaar uit de bus, draait de wind naar het oosten en begint de koude lucht binnen te stromen. Terwijl het in Zeeland nog zacht blijft, daalt het kwik in Groningen dan tot dichtbij nul en kan de lichte regen in sneeuw overgaan. Volgens deze berekening lukt het de koude lucht echter niet goed om Nederland te veroveren, en de weerkaarten die geldig zijn voor anderhalf etmaal later, tonen waarom. Beide hogedrukgebieden lijken de strijdbijl te begraven en een kleine vrijerij aan te gaan. Ook in onze omgeving stijgt de luchtdruk wat en gaat de wind er uit. De aanvoer van koudere lucht stopt dan, en de echte koude lucht met temperaturen op rond 1500 meter hoogte van -8 graden of lager, blijft ten oosten ons land. Toch kunnen de rustige omstandigheden in gematigd koude lucht zoals die dan boven ons land heersen, een flinke vorstnacht opleveren. Voorwaarde is dan wel dat het opklaart. Blijft het bewolkt, dan kan het kwik wel 5 graden hoger uitpakken, zo niet meer!
De ECMWF-kaart volgens de 0u run van maandag, geldig voor dinsdagmiddag 12 UTC. Duidelijk is de strijd tussen de beide hogedrukgebieden te zien. Wij komen even in de noordoostelijke winden terecht.
De ECMWF-kaart geldig voor de nacht van donderdag op vrijdag. Beide hogedrukgebieden zijn een verbinding aangegaan en de as ligt vrijwel over ons land, waardoor de wind is gaan liggen.
Het zal dus nowcasten blijven voor de meteorologen, die het hoofd behoorlijk moeten breken om tot een juiste temperatuurverwachting te komen. Dat geldt ook voor de dagen daarna, want ook dan blijft de grens met veel koudere lucht dicht in de buurt. Een verstandige meteoroloog zal daarom nu voor de termijn van een paar dagen vooruit niet teveel details geven. Daarvoor zijn de weersontwikkelingen nu eenmaal te gecompliceerd en kan het te veel kanten op, van behoorlijk winters tot nogal zacht. Net als de afgelopen dagen geldt: vooral de ontwikkelingen goed blijven volgen en waar nodig de verwachting bijstellen, iets wat de weerkundige natuurlijk altijd dient te doen.
Bron: Meteo Consult, ECMWF